СҮБЭҺИТ: Сааскы халлаан албын…

Алмаас курдук кытаанах доруобуйалаах дьон, арааһа тарбахха баттанара буолуо. Элбэх киһи ааспат-арахпат дьарҕа ыарыылаах. Ол ардыгар дьыл чопчу кэмигэр бэргиир, моһуоктуур.

Биир үксүн сааһыары сылыйан, үгүс киһи ыарыыга хаптарар, этэ-сии­нэ ыарыыга бэринимтиэ буолар. Бу дьыл кэмигэр дьаҥ-дьаһах эл­­биир төрүөтэ туохханый?

Кыһын киһи аһылыгын кытары аҕыйах битэмиин киирэр, эбиитин күҥҥэ сылдьара аҕыйах буолан, организмыгар Д битэмиин тиийбэт диэн эмчиттэр быһаараллар.

Атмосфернай дабылыанньа уонна температура уларыйыыта доруобуйа мөлтүүрүгэр эмиэ төрүөттэринэн буолаллар. Организм улахан истириэһи ылар: киһи өр кэмҥэ сэниэтэ суох сылдьар, нуктуур, төбөтө ыалдьар. Ити испииһэккэ өссө да элбэх төрүөтү киллэриэххэ сөп.

Кыһын күн кылгас уонна тымныы даҕаны буолан, аҕыйахтык хамсанабыт уонна туһата, иҥэмтиэтэ суохтук аһыыр буолан, доруобуйа мөлтүүр.

Ити үс төрүөттэн сылтаан, киһи сааһыары этэ-сиинэ мөлтөөн, ыарыыга хаптарара дөбөҥсү­йэр. Дьэ, ханнык ыарыылар бэргиир эбиттэрий?

Тумуу

Аҕыйах кыраадыһынан халлаан сылыйда даҕаны, дьон-сэргэ халыҥ сонун, истээх ыстаанын устуон, чараас таҥастаах сылдьыахтарын баҕарар. Сааскы халлаан албын диэн мээнэҕэ эппэттэр. Халлаан сылый­даҕына, айылҕаны кытары араас вирустар эмиэ тиллэн бараллар. Кыһынын вирус тымныыны са­­таан тулуйбакка, өлөр чинчилээх буоллаҕына, саас – тиллэргэ табыгастаах кэм. Эбиитин дьон иммунитета уһун тымныы кыһын кэнниттэн мөлтүүр, ол иһин тумуу сыстара, тарҕанара чэпчэки.

Ис ыарыыта

Гастрит, энтерит, куртах бааһырыыта уонна да атын ис ыарыылара саас бэргииллэр. Ол эмиэ эккэ-­сииҥҥэ битэмиин тиийбэтиттэн, истириэстэн, иммунитет мөлтөөбүтүттэн тахсар ыарыылар буолаллар.

Сөпкө аһыы-сии сырыттахха, араас дьаҥтан харыстанаҕын. Күннээҕи рациоҥҥа оҕуруот аһа, сибиэһэй эт, балык, отон, үүт аһылык баара тоҕоостоох. Организмҥа наадалаах элэмиэннэр барыта бу этиллибит астарга бааллар. Күҥҥэ булгуччу үстэн аҕыйаҕа суохтук аһыы сырыттахха, эт-сиин эниэргийэлээх буолар, күүс-уох эбиллэр.

Тирии ыарыыта

Киһи тириитэ хайа баҕарар дьыл кэмигэр көрүүнү-истиини эрэ­йэр.  Саас эккэ-сииҥҥэ куһаҕаннык дьа­­йар микроорганизмнар тиллэл­лэр. Псориаз үксүн дьыл улары­йар кэмигэр, ордук күһүн, саас бэр­гиир. Ол иһин сорох дьоҥҥо сирэйдэрин тириитэ, ытыстара, тиҥилэхтэрэ хатарар, кыһыйар, араас баастарынан бүрүллэр, быһыта барар. Иммунитет мөлтөөһүнэ, истириэс ылыы тирии ыарыылара бэргииригэр оруолу оонньуохтарын сөп.

Аллергия

Мөлтөх иммунитет уонна гормональнай ыһыллыы аллергиялаах киһи ыарыытын бэргэтэр. Ардыгар аллергията суох киһи даҕаны саас аллергияланыан сөп. Иммунитет мөлтөөн сылдьар кэмигэр араас ыарыыттан 100% харыстаныы суоҕун кэриэтэ.

Авитаминоз

Авитаминоз, ол эбэтэр битэ­миин тиийбэт буолуута саас аайы хас биирдии киһиэхэ биллэр. Битэмиин ис уорганнарбыт, эппит-сииммит үчүгэйдик үлэлииригэр сүрүн элэмиэннэртэн биирдэстэрэ буолар. Томороон тымныылар кэмнэригэр иммунитет күүскэ үлэлиир. Күһүнү уонна сайыны быһа муспут битэ­мииннэрин бараан, сааһыары мөлтүүр. Ол түмүгэр киһи авитоминозтуур.

Битэмиин тиийбэтэ киһи-киһиэ­хэ араастык биллэр: сэниэтэ суох буолуу, баттах түһүүтэ, тыҥырах тостуута, миилэ хааннырыыта, харах ыарыыта – конъюнктивит, оһоҕос үлэтин бытаарыыта уо.д.а.

Бырааска көрдөрүнэн, сөптөөх анаалыстары туттаран, эмчит сүбэтин ылан баран, биирдэ сөптөөхтүк эмтэниэххэ, маны аһарыныахха сөп.

Тымныы уҕараан, күммүт уһаан, кэтэһиилээх сандал саас кэлэн иһэр. Ыарыы элбииригэр үксүгэр олох тэтимэ түргэтиирэ, тулалыыр эйгэ киртийэрэ, ас хаачыстыбата мөлтүүрэ төрүөт буолаллар. Дьылбыт биир кэрэ кэмин ыарыыга ылларбакка чэгиэнник көрсүөххэ.

Василина Михайлова, Диана Новгородова