СҮБЭҺИТ. Сахалар балыгы астыыр ньымалара

Share

Бүгүҥҥү сүбэһиккэ аныгы кэмҥэ умнулла быһыытыйбыт өбүгэлэрбит балыгы астыыр ньымаларын түмэн бэлэмнээтибит.

Тоҥ – бил, туут, хатыыс, чыыр, уомул курдук балыктары кыһын тоҥнуу кыһан сииллэр. Бастаан балык тириитин араараллар, онтон чараас гына сытыы быһаҕынан кыһаллар.

Дьуухала – балыгы баһын быһан, этин тириититтэн араарбакка эрэ хайытан, халыҥ этин туоратаары быһыталаан, кыратык туустаан, тараччы сылдьар гына маһынан тэптэрэн, тыал охсор сиригэр быаҕа ыйаан, күн уотугар хатарыллар.

Үөлүллүбүт балык. Мундуну эбэтэр собону хатырыктаан баран мас үтэһэҕэ үөлэллэр уонна көмүлүөк оһоххо эргитэ сылдьан хатараллар.

Барча. Буспут мундуну иэһэргэ (иэһэр – балык хатарар долбуур) кутан күн уотугар хатараллар. Сахсырҕа түспэтин диэн балыктарын үрдүгэр сэппэрээги тарҕаччы уураллар. Хата турдаҕына, балыктарын мас лаппааккынан эргитэн-урбатан биэрэ тураллар. Инньэ гынан, балыктарын үлтүрүтэллэрэ. Бу ньыма саас балык элбэхтик тахсар кэмигэр мундуну хаһаанарга табыгастааҕа.

Сыма. Өбүгэлэрбит балыктарын хаһаанар ньымалара. Сыма оҥороллоругар оҥкучах хаһаллар. Оҥкучах түгэҕин уонна эркиннэрин бэс хатырыгынан сабаллар. Ол үрдүнэн хатыҥ туоһунан бүрүйэллэр. Ол кэнниттэн балыктарын сымалыырга (кэнсиэрбэлииргэ) киирэллэр. Сымаҕа мунду ордук табыллар эбит. Мундуну буһаран баран, туу иһигэр кутан, уутун сүүрдэллэр уонна сойуталлар. Балыктара лаппа сойбутун кэннэ, оҥкучахха куталлар. Оҥкучаҕы туоһунан уонна хатырыгынан сабан баран, салгын киирбэт гына буорунан көмөн кэбиһэллэр. Кыһыҥҥы тымныы түстэ да, сыманы хостоон ылан, хаарга көмөллөр.

Медицинскэй наука кандидата Л.Львов буһарык уонна лыыба диэн сыма туспа көрүҥнэрэ баарын туһунан суруйар (Хотугу сулус, 3-с №-рэ, 1971 с., 104 стр.):

Буһарык – күһүҥҥү сыма. Сыманы саас, буһарыгы күһүн, тымныы түһүөн аҕай иннинэ оҥоруллар.

Лыыбаны күһүн, балаҕан ыйын саҥатыгар эмиэ мундуттан оҥороллор. Мундуну улахан мас иһиккэ кутан баран, аһаҕас халлаан анныгар уураллар. Балыктарын итинник тоҥуор диэри туруораллар. Сыматтан үөрэ оҥороллор. Сыманы ууга кутан оргуталлар. Уулара оргуйдаҕына, онно бэс мээккэтин куталлар.

“Өбүгэлэрбит олохторо-дьаһахтара” кинигэттэн, Н.Е.Саввинов, 1992 с..

Recent Posts

  • Сүрүн

Бүгүн сорох улуустарга -48 кыраадыс буолара күүтүллэр

Бүгүн, ахсынньы 22 күнүгэр, Саха сирин сорох улуустарыгар -48 кыраадыс буолара күүтүллэр диэн УГМС иһитиннэрэр.…

41 минута ago
  • Култуура
  • Сонуннар

Эҥсиэли алгыстаах Оһуокайа

Бүгүн, ахсынньы 21 күнүгэр, өрөбүллээҕи Оһуокайбытыгар Эҥсиэли түмсүүтүттэн инники кэскиллэрбит, ыччаттар киирэн алгыстаах Оһуокай түһүлгэтин…

13 часов ago
  • Сонуннар
  • Уопсастыба

Олох очурдара: Сүтэрсибит сүрэхтэр…

Оо, улуу көстүү! Очуос таас үрдүттэн харах ыларынан улуу өрүс иэнэ нэлэһийэр, халлааны кытта силбэһэн,…

14 часов ago
  • Интервью
  • Сонуннар

Александр Захаров: «Тыйаатыр – ыра санаам туолуута»

2023 сыллаахха Былатыан Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырыгар үлэлии кэлбит кэнники көлүөнэ “щепкинэцтэри” көрөөччүлэр хайыы үйэ…

15 часов ago
  • Интэриэһинэй
  • Сонуннар

Күөсчүт – дириҥ силистээх идэ

Киһи аймах туой иһити неолит кэмиттэн, саҥа таас үйэттэн оҥостор, туттар буолбут. Саха омук даҕаны…

17 часов ago
  • Сонуннар
  • Сүрүн

Кураанахха ипотека харчытын төлүүллэр: Күлүү гыммыт курдук, 334 солк. төнүннэрдэ…

2021  сыллаахха  түөрт оҕолоох Даниловтар дьиэ кэргэн Уһук Илиҥҥи ипотека бырагырааматыгар киирсэн уһаайба атыыласпыттара, «Килбиэнстрой»…

18 часов ago