Сүбэһит: Сайраттан судургу аһылыктар

Халлаан сылыйан, дьон айылҕаҕа тахсара үксээтэ, чугаһаата – кус-хаас, сир аһа, окко киирии. Кэнсиэрбэни ордук бу кэмнэргэ хото сиибит. Бүгүн балык кэнсиэрбэттэн судургутук буһарыллар, хас биирдии дьиэҕэ баар бородуукталартан минньигэс ырысыаптары түмэбит.

Сайраттан миин

Балык күнүн ахта-саныы таарыйа, чэппиэргэ буһарыныахха сөп.

Туох ирдэнэр:

Сайра балык кэнсиэрбэтэ – 1 бааҥка, уу – 2 л, ириис куруппа – 50 кыраам, хортуоппуй – 3 устуука, моркуоп – аҥаара, эриэппэ луук – аҥаара, укуруоп – 1 ост. нь. (кырбаан), туус.

Хайдах буһарабыт:

Миин өрөр миискэҕэ ууну кутан баран уокка уурабыт, манна тута ириис куруппаны сууйан кутабыт. Оргуйбутун кэннэ, быһа холуйан 5-10 мүн. курдугунан хахтаммыт, уһун синньигэс гына кырбастаммыт хортуоппуйу, түөркэлэммит моркуобу, өссө 5 мүн. курдугунан эриэппэ луугу бытархай гына кырбаан кутабыт, туус­туубут. Моркуобу, луугу кыра ынах арыытыгар хаппахтаах буһара түһэн баран эмиэ кутуох­ха сөп. Ол эрээри, балык кэнсиэрбэ бэйэтэ арыылаах буолан, ордук хос арыыны куппат туһугар ыһаарылаабакка кутар ордук. Мииммин буһаатын кытта арааран баран укуруоп таммалатабыт, ыга хаппахтыыбыт. Сайраттан миин бэлэм.

Бөрүөк

Сайралаах бөрүөк ыһык гынан илдьэ барарга табыгас­таах.

Туох ирдэнэр:

Сайра кэнсиэрбэ – 1 бааҥка, ириис – 150 кыраам, эриэппэ луук – 1 кыра, моркуоп – 1 устуука, мас арыыта – 2 ост. нь., сымыыт – 2 устуука, ынах арыыта (ууллубут) – 150 мл, үүт – 300 мл, бурдук – төһө ирдэнэринэн, суода – кыра ньуоска 1/2, туус – көрөн.

Хайдах буһарабыт:

Эрдэ ынах арыытын, 1 сымыыты, үүтү, суоданы, тууһу булкуйан сымнаҕас, ол эрээри, киһи илиитигэр сыстыбат тиэс­тэни бэлэмнээн, салапааҥҥа уган баран сөрүүн сиргэ (холодильник) чаас курдук туруора түһэбит.

Бу кэмҥэ ирииспитин суу­йан баран туустаан, арыый кытаанах соҕус (сиикэйдиҥи) гына буһарабыт. Сойбут ириис­кэ балык кэнсиэрбэни биилкэнэн кыралаан, сиикэй сымыыты кутан баран булкуйа­быт. Ириистээх кэнсиэрбэҕэ сиикэй сымыыты куттахха, бустаҕына ирииһэ тохто сылдьыбат.

Моркуобу түөркэлээн, эриэп­пэ луугу бытархай гына кырбаан мас арыытыгар саһарчы ыһаарылыыбыт.

Чаас курдук бириэмэ ааспытын кэннэ тиэстэбитин таһаа­ран икки чааска үллэрэбит. Арыый улахан чааһын тэнитэн түгэҕэр тэлгэтэбит. Ол үрдүгэр ириистээх кэнсиэрбэни, онтон моркуоптаах луугу уурабыт. Хаалбыт тиэстэни тэнитэн үрдүнэн бүрүйэбит, кытыыларын ыга тутан хам сыһыарабыт. Салгын тахсарын курдук үрдүгэр биилкэнэн хас да сиринэн дьөлөҕөстөрү оҥоробут. 180 кыраадыска саһарыар диэри буһарабыт.

Ириистээх

Сайралаах ириис сэбиэскэй кэмтэн кэлбит “торуой” диэтэхпинэ, бука, сыыспатым буолуо. Ыксалга, ходуһаҕа, хонууга билигин даҕаны абырал­лаах аһылык.

Туох ирдэнэр:

Сайра кэнсиэрбэ – 1 бааҥка, ириис – 200 кыраам, эриэппэ луук – 1 кыра, ынах арыыта – 1 ост. нь., туус – ким төһөнү сөбүлүүрүнэн.

Хайдах буһарабыт:

Ирииһи сууйан баран туустаан буһарабыт. Араарыахпыт 3 мүн. иннинэ кэнсиэрбэни биилкэнэн кыралаан, уутун кытта кутабыт. Манна ынах арыытыгар саһарчы ыһаарыламмыт эриэппэ луугу эбэн булкуйабыт. Түргэн “торуой” бэлэм.

Лаваш

Туох ирдэнэр:

Сайра кэнсиэрбэ – 1 бааҥка, эрэмээннэр лаваштара (чараас) – 2 устуука, сымыыт – 3 устуука, ууллаҕас сыыр – 200 кы­­раам, укуруоп – кыратык.

Хайдах бэлэмниибит:

Сымыыты бүтэйдии буһарабыт, сойутабыт, хахтыыбыт уонна улахан соҕус гына түөркэлиибит. Кэнсиэрбэттэн сайратын эрэ ылан биилкэнэн ныһыйабыт. Лаваһы остуолга тэлгэтэн баран үрдүгэр сыыры сыбыыбыт, бытархай укуруобу таммалатабыт, онтон сайраны тэнитэ уурабыт, үрдүнэн иккис лаваһынан бүрүйэн баран, сыстарын курдук кыратык таптайан биэрэбит. Иккис лаваһы хаалбыт сыырынан сыбыыбыт уонна үрдүгэр сымыыт кутабыт. Рулет курдук сэрэнэн, ол гынан баран күүскэ эрийэбит, тута аһылык пленкатыгар халбаһы курдук эрийэн икки-үс чаас устата туруора түһэн баран сиибит.

Мимоза салаат

Ханнык баҕарар остуо­лу киэргэтэр минньигэс, көс­түүлээх салаат.

Туох ирдэнэр:

Сайра кэнсиэрбэ – 1 бааҥка, сымыыт – 4 устуука, хортуоппуй – 3 устуука, моркуоп – 1 устуука, эриэппэ луук – 1 устуука, кытаанах сыыр – 150 кы­­раам, майонез – 1 кыра хаа, туус.

Хайдах бэлэмниибит:

Хортуоппуйу, моркуобу, сымыыты тус-туспа иһиттэргэ буһарабыт. Сойбутун кэннэ хортуоппуйу, моркуобу, сымыыт маҥанын, сыыры бөдөҥнүк түөркэлиибит, сымыыт араҕаһын – бытархайдык. Эриэппэ луугу, төһө кыалларынан бытархай гына кыр­­баан, итии уу кутан 5 мүн. курдук туруора түһэн баран сии­дэлиибит.

Бу салаат араҥанан ууруллар. Ол иһин дириҥ соҕус са­­лаат иһитигэр маҥнай балык кэнсиэрбэни биилкэнэн ныһыйан тэлгиибит, ол үрдүгэр сымыыт үрүҥүн уурабыт, ча­­раас гына майонезтыыбыт. Онтон моркуобу, луугу тэлгиибит, майонез сыбыыбыт. Салгыы хортуоппуй, сыыр барар, майонеһынан бүрү­йэбит уонна саамай бүтэһигэр бытархай гына түөркэлэммит сымыыты кутабыт. Үрдүн укуруобунан киэргэтэбит.

Кэтилиэт

Эт суох кэмигэр кэнсиэрбэттэн кэтилиэти буһаран амсай.

Туох ирдэнэр:

Сайра кэнсиэрбэ – 1 бааҥка, ириис – 150 кыраам, хор­­туоппуй – 1 устуука, панировкалыыр суухара – 50 кыраам, мас арыыта – 2 ост. нь, укуруоп – 2 ость. нь. (кырбаммыт), туус, хара мээккэ биэрэс – ким төһөнү сөбүлүүрүнэн.

Хайдах буһарабыт:

Ирииһи туустаан буһар. Хортуоппуйу сууйан баран, ууга буһар, сойут, хахтаа уонна бөдөҥнүк түөркэлээ.

Бааҥкаттан сайратын ылан атын иһиккэ кут, биилкэнэн ныһый. Манна буспут ирииһи, хортуоппуйу, укуруобу, тууһу, биэрэһи кутан биир маасса буоларын курдук кичэйэн булкуй. Бэлэм маассаттан кэтилиэттэри оҥортоо, панировкалыыр сухарига булкуйан ыл. Арыылаах хобордооххо икки өттүттэн саһарчы буһар. Маннык кэтилиэккэ ханнык баҕарар гарнир барсар.

Тэттик сүбэлэр

– Кэнсиэрбэни арыйан баран бааҥкатыгар уһуннук туруорума;

– балык кэнсиэрбэни нэдиэлэҕэ биирдэ-иккитэ эрэ сиэххэ сөп;

– кэнсиэрбэ бэйэтэ тумалаах уонна арыылаах буолан ордук хос арыыны, туманы эбэр соччото суох;

– балык кэнсиэрбэ элбэх туустаах, онон туус кутаргытыгар эрдэттэн суоттаныҥ.