СҮБЭҺИТ: Сайыҥҥы күн кыстыгы туоратар

“Биир сайыҥҥы күн кыстыгы туоратар” диэн өс хоһооно билигин дьэ, оруннаах. Ол курдук, сир да аһын хомуйан, оҕуруот аһыттан кэнсиэрбэ да оҥорон хаһааныыга барытыгар сыһыаннаах. Билигин лаар дэлэйбит кэмигэр урукку курдук сир аһын барыанньалаан хаһаанартан туттуналлар. Тоҕо диэтэххэ, саахар киһи доруобуйатыгар буортута үгүс. Сир аһын, оҕуруот аһын кыс устата битэмиинин сүтэрбэккэ хайдах хаһаанабыт?

Дьэдьэн, хаптаҕас, моонньоҕон уонна сугун

Үгүс дьон кэлин доруобуйаларын көрүнэр буолан, саахартан аккаастанар. Онон сир аһын бэйэтинэн сибиэһэйдии хаһаанар ордук. Ол курдук, дьэдьэни бэйэтинэн эмиэ хаһааныахха сөп. Салапааҥҥа чараас гына кутуталаан баран тоҥоро уурдахха, минньигэс амтанын сүтэрбэт. Оттон хаптаҕас, моонньоҕон, отон, сугун бэйэтинэн төһө баҕарар хаһааныллар.

Тэллэйи хаһааныы

Күһүөрү сайын ардахтар кэннэ тэллэй өлгөмнүк үүнэр. Үгүстэр тууһууллар, тумалаан хаһааналлар. Ардыгар аһары элбэҕи үргээн баран сатаан

буһара, тууһуу охсубатахха, куурдан баран хатарыы табыгастаах буолар. Манныкка ханнык баҕарар тэллэй барсар. Хатан да баран сибиэһэй амтанын сүтэрбэт. Үргээн киллэрээт ыраастаан баран кыра уокка духуопкаҕа эбэтэр күҥҥэ хатарар ордук. Саамай сүрүнэ — хаһаана ууруох иннинэ барыта хаппытын-куурбутун бэрэбиэркэлээҥ. Хаачыстыбалаахтык хаппыт тэллэй сымнаҕас буолар. Ол эрээри баттаатахха тарбах суола хаалар буоллаҕына, салгыҥҥа хатара түһэр наада. Хаппатаҕына түүнүгүрэн барар. Хаппыт тэллэйи таҥас мөһөөччүктэргэ уган хараҥа, кураанах сиргэ ууруохха эбэтэр быаҕа тиһэн ыйыахха сөп. Маны таһынан, таас иһиккэ, вакуум бакыакка хаһааныахха эмиэ сөп. Салгын киирбэт гына хаппахтаммыт иһиккэ уган тымныы лаарга хаһааныахха сөп. Аска туттаары тымныыттан хостоотугут да, барытын тута туһанарга кыһаныҥ. Иккистээн тоҥорор доруобуйаҕа охсуулаах буолуон сөп.

Түргэн, судургу

Арыылаах (масленок) саһылчай курдук тэллэйдэри ууга тэптэрэн буһаран, сойутан баран салапааннаан сыл устата лаарга хаһааныахха сөп. Ириэрэн баран арыыга ыһаарылаан ыллахха, сайыҥҥы амтанын сүтэрбэтэх буолар. Тэллэйи тууһаан, арыыга, ууга эрэ буһаран буолбакка, духуопкаҕа эмиэ судургутук буһарыахха сөп. Ол курдук, шампиньону тумалаан, туустаан баран дуохуопка лииһигэр уурталаан хортуоппуйу кытта холбуу 30 мүнүүтэ буһардахха, туох да ааттаах киэһээҥҥи аһылык буолар.