СҮБЭҺИТ: Сир аһын харайыы

Кылгас сайыннаах дойдубут биһигини минньигэс амтаннаах, элбэх битэмииннээх отоннорунан күндүлүүр. Ыал ийэлэрэ сир аһын хото хомуйаллар уонна хаһааналлар. Ол эрээри, барыанньаттан ураты, өссө хайдах хаһааныахпытын сөбүй?

Хатарыы

Барыанньаҕа элбэх саахар туһаныллар диэтэххэ, сир аһын хатаран хаһааныахха сөп. Хатарыллыбыт сир аһа бэйэтэ саахардаах курдук минньигэс амтаннаах буолар. Туох баар битэмииннэрин илдьэ хатар, онон доруобуйаҕа туһалаах.

Ханнык отоннору хатарыахха сөбүй? Дөлүһүөнү, күлүүкүбэни, уулаах отону, моонньоҕону, биэ эмиийин, сугуну. Күлүүкүбэ уонна хаптаҕас кыратык аһыы соҕус буолаллар.

Былыр күҥҥэ, салгыҥҥа ууран хатараллара. Дөлүһүөнү, долохонону сапка тиһэн баран, салгыннаах сиргэ ыйаан кэбиһэллэрэ.

Духуопкаҕа хатарарга 40–45 кыраадыс итиигэ хас да чаас устата хатараллар. Духуопка аанын сэгэтэллэр. Отоннор хатан бардахтарына, духуопка итиитин 70–80 кыраадыска диэри улаатыннараллар. Отоннору эргитэн, хамсатан биэриэххэ сөп.

Анал куурдар тэрили ыллахха, отоннору хатарыы өссө судургутуйар. Хаппыт отоннору, фрукталары, оҕуруот аһын хаппахтаах иһиккэ уган, хараҥа сиргэ харайабыт. Кыһын чэйгэ кутарга, үрүҥ аһы кытта сииргэ, битэмиин бэлэм!

Тоҥоруу

Бу олус судургу ньыма буолар. Саамай сүрүнэ, тоҥоруллубут отон битэмииннэрин, туһалаах бэссэстибэлэрин сүтэрбэт. Тоҥорор тэрилгэ миэстэ баар буолуон эрэ наада.

Учуонайдар 18 кыраадыс тымныыга хараллар отоннорго С битэмиинэ, полифеноллара, антиоксиданнара төһө өр баар буолалларын чинчийбиттэр. 4 ый буолан баран, бу бэссэстибэлэрэ уларыйбатахтар. 6 ыйынан 23%-нан аҕыйаабыттар. 10 ыйынан сугуҥҥа антиоксидант кээмэйэ 77%, биэ эмиийигэр 63% хаалбыт эбит.

Тоҥорор камераҕа “түргэн тоҥоруу” уонна no frost (кырыата суох) диэн дьайыылаах буоллаҕына, отоннору олус түргэнник тоҥорон, муус, кырыа үөскээбэт.

Биэ эмиийин тоҥордоххо, быһыыта алдьанар, ол иһин илдьиритэн баран тоҥоруохха сөп.

Облепиханы уонна апельсины илдьиритэн баран, имбиири, мүөтү эбэн, блендердээн баран, кыра иһиттэргэ кутан, тоҥоруллар. Кыһын бу муустары ылан, чааскыга итии ууну куттахха, түргэн уонна минньигэс, туһалаах чэй буолар.

Саахардаах отон

Бу маннык ньыманан хаптаҕаһы хаһааныахха сөп. Хойуу саахар сиробун буһаран баран, онно отонноох лабааны уган ылабыт.

Духуопкаҕа кумааҕыны тэлгээн баран, отону ууран, куурдан ылабыт. Бааҥкаҕа сэрэнэн угаттыыбыт, хаппахтыыбыт. Бу курдук хараллыбыт хаптаҕас ханнык баҕарар остуолу киэргэтиэҕэ.

Эт тумата

Эттээх бүлүүдэлэргэ отонноох тума олус барсар, амтанын тупсарар.

Уулаах отон — 500 г, апельсин — 1 уст., луук — 1 уст., кыһыл арыгы (сухуой) — 100 мл, мүөт — 3 ост.нь., оливковай арыы — 1 ост. нь.

Луугу кырбаан, оливковай арыыга ыһаарылыыбыт, тума оҥоһуллар иһитигэр кутабыт. Апельсины үчүгэйдик сууйан, салпыакканан куурдан баран, хаҕын түөркэлээн ылабыт. Апельсины бэйэтин блендергэ илдьиритэбит, маарыланан суогун сүүрдэн ылабыт.

Уулаах отону уонна апельсин хаҕын көстүрүүлэлээх луукка кутабыт, сонно апельсин суогун, мүөтү, корицаны эбэбит. Барытын булкуйан баран, мөлтөх уокка 10 мүнүүтэ буһарабыт.

Тума сороҕун блендердиибит уонна эмиэ көстүрүүлэҕэ кутабыт. Сорох отон бүтүн хаалыахтаах. Кыһыл арыгыны кутабыт уонна өссө 15 мүнүүтэ оргутабыт. Олус хойуу буоллаҕына, кыратык уу эбиэххэ сөп.

Уулаах отон туматын бааҥкаҕа кутан, халадыынньыкка харайыахха сөп.

2‑с ньыма — 200 гр уулаах отону блендергэ илдьиритэбит. Тоҥ отону ириэриэ да суохха сөп. 80 гр саахары,
0,5 ч.нь. кукуруза крахмалын, 1 ч.нь. мүөтү, тууһу, специялары кутан, 5–7 мүнүүтэ устата мөлтөх уокка оргутабыт. Тума бэлэм!

Пастила

Пастилаҕа В битэмиин, тимир, фосфор, кальций, магний элбэх буолар. Отону илдьиритэн баран, боротумуоҥҥа арыылаах пергамент кумааҕытын үрдүгэр чараас гына сотобут. Духуопкаҕа куурдабыт. Сылаас эрдэҕинэ, эрийэн кэбиһэбит. Тостор, хачыгырыыр буоллаҕына — аһара өр буспут. Кумааҕыттан хоҥнубат, инчэҕэй соҕус буоллаҕына — ситэ буһа илик.

Моонньоҕонтон пастила — 500 гр моонньоҕону, 80–100 гр саахары кытта эрийтэрэбит. Пергамент кумааҕытын арыынан сотон баран, чараас гына биһэбит. Духуопка аанын сэгэтэн баран, 50 кыраадыс итиигэ 10–12 чаас буһарабыт.

Конфитюр

Конфитюр — барыанньа көрүҥэ, оҥорорго судургу. 1 киилэ отон (биэ эмиийэ, хаптаҕас, моонньоҕон, сугун), 500 гр саахар, 2 уст. фрукта (дьаабылыка, эбэтэр, груша), 1 ост. нь. желатин, ¼ ыстакаан уу.

Отону сууйабыт, фруктаны ыраастыыбыт, кырбыыбыт. Отону көстүрүүлэҕэ кутан, булкуйа-булкуйа 10 мүнүүтэ буһарабыт. Онтон саахары, фруктаны эбэбит, өссө 15–20 мүнүүтэ буһарабыт.

Атын иһиккэ желатиҥҥа ыстакаан чиэппэрэ уу кутан, 5 мүнүүтэ устата үллэрин кэтэһэбит. Онтон желатины конфитюрга кутан, булкуйабыт. Сойбутун кэннэ, бааҥкаларга кутабыт, хараҥа, сөрүүн сиргэ харайабыт.

Хомпуот

Стерилизацияламмыт 3 лиитирэлээх бааҥкаҕа 300 гр отону (вишня, дьэдьэн, клубника, моонньоҕон) кутан баран, 1 ыстакаан саахары саба кутаҕыт. Субу оргуйбут ууну сэрэнэн кутан, толорон баран, салгын киирбэтин курдук, анал тэрилинэн хаппахтанар (закатка).

Бааҥканы умса ууран баран, суорҕанынан сабан, биир суукка туруорабыт.