Сүөһүгэ уонна үлэһиккэ абыраллаах хотон

СӨ үтүөлээх пиэрмэрэ, өрөспүүбүлүкэ тыа хаһаайыстыбатын туйгуна Наталья Данилова Тиэлигигэ быйыл саҥа хотон туттарыаҕыттан ыла бииртэн биир үтүө сонуннар элбээн истилэр. Ол курдук, төһө даҕаны, үп-харчы кырыымчык буолла дэстэрбит, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин нөҥүө быйыл элбэх хотон, арыы сыаҕа уо.д.а. үлэҕэ киирдэ.

— Былырыын 2024 с. ылбыт дьиэ кэргэн гранынан саҥа тутууну ыытаары сылдьар киһи быһыытынан биллэриилэртэн Нам уола Охлопков Валентин Васильевич биригээдэтэ Сунтаарга хотон туппутун түбэһэн аахпытым. Онон кинилиин билсэн, дуогабардаһан, кыһын тутуум матырыйаалын тастарбытым. Уонна бэс ыйыттан Валентин Васильевич биригээдэтэ кэлэн икки ыйынан тутан бүтэрбитэ, — диэн кэпсээбитэ бу күһүн Наталья Ивановна.

Мэҥэ Хаҥаласка “тыа хаһаайыстыбатын эстэпиэтэтин” Мэҥэ Хаҥалас улууһугар “Тарат” ТХПК 100 төбө сүөһү киирэр саҥа хотонун тутан, салҕаабыта. Бу дьон сүөһүтүн көрөр кэпэрэтиип Таракка хайдах үлэлии олорорун билсэ иллэрээ сыл тахса сылдьан, сүөһүнү-­аһы кыайбат буолан иһэр тыа дьонугар олус абыраллаах хаһаайыстыба эбит диэн түмүккэ кэлбиппит. Ол сырыыбытыгар Петр Петров эбии саҥа хотон тутар баҕалааҕын эппитин быйыл толорбутун үөрэ иһиттибит. Бу ыра санааны олоххо киллэрэргэ тустаах министиэристибэ уонна улуус дьаһалтата көмөлөспүттэрэ хайҕаллаах.

Ол курдук, 2023 с. бу кэпэрэтиип Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр сүүмэрдээһини ааһан, 20 мөл. солк. субсидияны ылбыта. Өссө Мэҥэ Хаҥалас улууһун муниципальнай тэриллиитин 6 мөл. солк. гранын ылыыта хаһаайыстыбатын сайыннарарыгар кыаҕы биэрбит. Бу үбүнэн 65 племенной сүөһүнү атын хаһаайыстыбалартан ылбыт. Тутууну киниэхэ бастакы хотонун туппут “Стройкомплект” тэрилтэ болдьоҕор киллэрбит. Ол аата тутуу иһин үп-­харчы харгыһа суох төлөнөн, тутааччы эмиэ болдьоҕу тутустаҕа.

«Тыа сиригэр олохпут сайдыытын төрүтүн — тыа хаһаайыстыбатын өрө тутан, уйгулаах олоҕу оҥостуохтаахпыт».

“Тарат” кэтэх ыал сүөһүтүн уонна бэйэтин сүөһүтүн кытта уопсайа 200 төбөҕө тиэрдиэхтээх диэбиттэрэ. “Өрөспүүбүлүкэбит уонна улууспут көмөлөрүнэн саҥа эбийиэктэри туттарар, үлэ миэстэтин таһаарар кыахтанныбыт”, — диэн Петр Петров үөрүүтүн үллэстибитэ.

“ТУТУУ ЫЫТТАРЫАН БАҔАЛААХ ЭЛБЭХ”

Аны ити кэнниттэн алтынньы ый бүтүүтэ Бүлүү улууһун Лөкөчөөнүгэр аныгылыы, толору механизациялаах хотон тутуллуута эмиэ үтүө сонун буолбута.

“Тускул-­Л” бааһынай-­пиэрмэр хаһаайыстыбатын баһылыга Афанасий Харлампьев туттарбыт 120 төбө турарыгар аналлаах хотонугар, дьэ, үлэһиттэргэ үлэ чэпчииригэр бэртээхэй усулуобуйаны тэрийдэҕэ.

Бүлүү улууһун тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга Павел Иннокентьев эрэдээксийэҕэ иһитиннэрбитинэн, туспа үүт блоктаах хотон аныгы матырыйаалтан тутуллубут, сүөһү уулууругар поилкалаах, ноһуому таһаарар транспортердаах эбит.

Эбийиэк уопсай сыаната ботуччу – 42 мөл. тахса. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ үүт проводын уонна газгольдеры атыылаһыыга 18,28 мөл. солк. биэрбит. Бүлүү улууһа 4 мөл. солк. көмөлөспүт. Онон сүүрбэччэ үлэлээбит бааһынай хаһаайыстыбатыгар өссө салгыы сайдар кыахтаммыт. Билигин хаһаайыстыба 200-тэн тахса сүөһүлээх. “Туйгун-­Ас” диэн астыыр сыахтара үрүҥ ас арааһын оҥорон Бүлүү улууһугар уонна Дьокуускайга батарар.

Быйыл Бүлүү улууһугар дьоҕус кыамталаах тутууга 29 мөл 750 тыһ. солк. көрүллүбүтэ. Ол да буоллар, үбэ хойутаан түспүт. Онон манна алта эбийиэк тутуута саҕаланан, быйыл 5-­һэ киирэр.

“Ампаардаах” хаһаайыстыбаҕа механизациялаах сүөһү иитэр комплекс тутуллан киирдэ, кэлэр нэдиэлэҕэ арыллыахтаах. “Халбаакы” ПК 100 төбөҕө хотоно бүтэн эрэр. “Бөтүҥ” ПК сэндвич-­панелынан тутулла сылдьар, эһиил киириэҕэ. “Кырбасова А.В.” ИП КФХ арыы саҥа сыаҕа тутуллан киирдэ уонна бэйэтин үбүнэн буойунаны туппута. “Балаҕаччы” диэн улахан хаһаайыстыбабытыгар сайылык тутуллубута. “Кыргыдай” 100 төбөҕө анаммыт сайылыгын бүтэрэн эрэр. Усулуобуйабытыгар сайылыкка, сылгы базатыгар эҥин баччаны угаҕыт диэн чопчу сууманы быспыппыт. Эһиил, баҕар, усулуобуйатын уларытан биэриэхпит. Дьиҥэ, тутуу ыыттарыан баҕалаах элбэх буоллаҕа, — диир улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга Павел Иннокентьев.

ҮҮТТЭЭХ АЙРШИРДАРЫ – ҮЧҮГЭЙ УСУЛУОБУЙАҔА

Дьэ, ити курдук, эстэпиэтэбит былааҕа (бэйэбит итинник ааттыыбыт) Бүлүү улууһуттан аны Горнай улууһугар тиийдэ. Ол курдук, “Солоҕон-­Ас” ХЭТ (П.Е.Трофимов) Санкт Петербургтан үүттээх ынахтары аҕалбыта. Оттон ити айрширскай боруода үүттээх ынахтары мээнэ хотоҥҥо туруорбатыҥ чахчы. А.А.Михайлова диэн хаһаайыстыба хотонун атыыласпыттар. “Муостатын уларытан, үрдэтэн биэрэн, ааннарын уларытан уо.д.а. атырдьах ыйыттан оҥостон баран, ынахтарын тиэйэн аҕалбыттара”, — диир нэһилиэк
тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Сардана Дормидонтова.

МУНИЦИПАЛЬНАЙ БЫРАГЫРААМА КӨМӨТҮНЭН

Амма улууһугар И.Я.Строд аатынан ТХПК саҥа көньүүһүнэни тутан киллэрбит. Манна 2025-­2029 сылларга “Амма улууһа (оройуона) МР агробырамыысыланнас комплексын сайдыыта” муниципальнай бырагырааманы туһаммыттар.
Өссө сиэрин ситэрэн хаһаайыннааһын дьоҕус көрүҥнэрин сайыннарыыга бэриллэр гранынан “Араз” бааһынай хаһаайыстыбата 100 төбө турар хотонун киллэрбит. Эмиэ муниципальнай бырагырааманан “Чолбон” бааһынай-­пиэрмэр хаһаайыстыбата 100 сүөһү турар сүөһүнү иитэр комплексы уонна “Соморсун” хаһаайыстыба АПК сайыннарыы бырагырааматынан комплексы саҥардыбыттар.
Көрөргүт курдук, аммалар (баһылык Степан Кузьмин) муниципальнай бырагыраамалары көдьүүстээхтик туһаналларын көрдөрдүлэр.

САНАА

Андрей Кычкин, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Араҥас нэһилиэгин баһылыга:
— Тыа сиригэр олохпут сайдыытын төрүтүн — тыа хаһаайыстыбатын өрө тутан, уйгулаах олоҕу оҥостуохтаахпыт. Саҥа
хотон тутуута биһиги кыра нэһилиэкпитигэр тыа хаһаайыстыбата өссө сайдарыгар кэскиллээх дьыала. Бэйэ оҥорон таһаарар бородууксуйата доруобуйаҕа туһалааҕа уруккуттан биллэр.
Кэнники сылларга кыра нэһилиэктэртэн үлэлиир миэстэ суоҕунан ыччат тыа сиригэр олохсуйбат буолуутугар тириэртэ. Нэһилиэк дьаһалтата биир улахан сыалынан үлэ миэстэтин таһаарыы, дьону олохсутуу буолар.

БАЛАҺАНЫ БЭЛЭМНЭЭТЭ: ЖЕННИ СТРЮКОВА
ХААРТЫСКАЛАР: П.ИННОКЕНТЬЕВ ТИКСЭРДЭ