Сүгэ түһүөр диэри дүлүҥ сынньанар…

Бу нэдиэлэ ортото Арассыыйаҕа Эмиэрикэ бэрэсидьиэнин анал бэрэстэбиитэлэ кэлэн барда.

Бэлиитикэ киэҥ хонуутугар, бу нэдиэлэ бүтүүтэ Арассыыйаҕа дипломат Стивен Уиткофф кэлэр диэбиттэрэ эрээри, атырдьах ыйын 6 күнүгэр кэлэн, РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путины кытта көрсөн, үс чаас кэриҥэ кэпсэтэн барда. Санатар буоллахха, бу иннинэ биллэр эспиэр, аналитик Дмитрий Дризе, анаан-минээн, ааттаан-суоллаан кэлиитэ бу Үрүҥ Дьиэ оҕонньоро туруорбут ультиматумун болдьоҕо бүтэрин иннинээҕи бүтэһик кэпсэтии буолар диэн санаатын үллэстибитэ. Ити ыйыллыбыт кэмҥэ Киевкэ Эмиэрикэттэн атын бэрэстэбиитэл — Эмиэрикэ судаарыстыбаннай сулууспалааҕа Кит Келлог тиийэрэ биллибит. Аналитик Дмитрий Дризе этэринэн, иккис киһини «кыыртка» холооннор, Москваҕа соччо-бачча көрүөхтэрин баҕарбаттар эбит. Оттон Киевкэ атыннык сыаналыылларын туһунан быһаарбыт.

Эрдэ этэн аһарбыттарын курдук, Эмиэрикэ бэрэсидьиэнэ Дональд Трамп барытыгар саарбахтыыр курдук өйдөбүлү биллэрбитэ: кини сааҥсыйалары киллэрэргэ бэлэм эрээри, ону Арассыыйа атын үүтү-хайаҕаһы булан иһэр.

Кириэмилгэ кэпсэтии ыытыллыан иннинэ Эмиэрикэ уу анныгар устар ааллара Арассыыйа диэки хайысханы тутуспуттарын тула айдааны таһаарартан туттуннулар диэн эспиэртэр быһаарбыттар. Итиннэ сөптөөх харда оҥоһулла илик.

Эспиэртэр быһааралларынан, уопсай өйдөбүл маннык: дьон арааһы саҥарар, барытыгар болҕойон хардаран иһэр сатаммат. Ол гынан баран, Арассыыйаҕа ядернай тиэмэ өрүү баарын туһунан арҕааҥҥы дойдуларга күн аайы кэриэтэ ахталлар. Ол курдук, «Орешник» аракыатаны Кубаҕа эбэтэр Венесуэлаҕа аҕалар туһунан этиилэр кытта күөрэйтэлииллэр.

Украина боппуруоһугар төннөр буоллахха, эт өйүнэн да толкуйдаан көрдөххө, Уиткофф диэн тойон тоҕо итиччэ ыраах кэлэн барда? Эспиэртэр сабаҕалааһыннарынан, сорук-боллурга сылдьар бэрэстэбиитэл бары өттүнэн сөптөөх этиини аҕалбыт буолуон сөп. Чэ ону кэм-кэрдии көрдөрүөҕэ.

Санатар буоллахха, Эмиэрикэ бэрэсидьиэнэ 50 күннээх болдьоҕу биэрбитэ, бу кэмҥэ эйэлэһии буолуохтаах диэн. Ол эрээри, кини бу болдьоҕу кыччаппыта, ол атырдьах ыйыгар 8 күнүгэр диэри диэн.

Владимир Путин уонна Стивен Уиткофф көрсөн кэпсэтиилэрэ, биллэн турар, Украина кириисиһин тула уонна Арассыыйа Эмиэрикэ икки ардыларыгар сыһыан этэҥҥэ буоларын туһугар барбытын эспиэртэр эттилэр. Эмиэрикэ муҥур тойоно Дональд Трамп уонна тустаах эспиэртэр бу көрсүһүү бары өттүнэн “продуктивнайдык” ааспытын бары биир киһи курдук эттилэр, «өрө» тыыннылар. Бэрт сотору туга-ханныга чуолкай биллиэ турдаҕа…

РФ уонна АХШ лиидэрдэрэ көрсүбэтэхтэрэ ырааппыт

Аны туран, Эмиэрикэ бэрэсидьиэнин анал бэрэстэбиитэлэ кэлэн барбытын кэннэ тута сөрөөн кэриэтэ Дональд Трамп Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путинныын сотору көрсүөхпүтүн сөп диэн иһитиннэрдэ.

Бу иннинэ РФ Бэрэсидьиэнин пресс-сэкирэтээрэ Дмитрий Песков икки улахан дойдулар лиидэрдэрэ көрсүбэтэхтэрэ өр буолбута оннук айылаах сөҕүмэр дьыала буолбатаҕын ыйбыта. Трамп иннинээҕи бэрэсидьиэн Джо Байден кэмигэр сыһыан лаппа мөлтөөбүтүттэн сылтаан, итинник өр кэмнээх тохтобул баарын сөптөөҕүнэн ыйаллар, итиннэ соһуйар наада суох диэн. Эмиэрикэ саҥа бэрэсидьиэнин инаугурациятын кэнниттэн РФ уонна АХШ лиидэрдэрэ көрсүбэтэхтэрэ сыл аҥаара буолбута бу бэлиитикэ хонуутугар бастакы түгэн эбит.

“Манна киһи оннук айылаах соһуйара суох.  Бу иннинээҕи Эмиэрикэ дьаһалтатын көмөтүнэн икки өттүттэн сыһыан мөлтөөбүтэ” — диэн Песков быһаарар..

Эмиэрикэ билиҥҥи бэрэсидьиэнэ Дональд Трамп быыбарга кыайан сүрүн дуоһунас кириэһилэтигэр олороот, Арассыыйаны кытта үчүгэй сыһыаны олохтуурга сөптөөх хамсаныылары оҥорон барбыта. Уонна РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путины кытта көрсөн кэпсэтии улахан суолталааҕын туһунан быктарбыта. Ол эрээри, лиидэрдэр төһө даҕаны сирэй-сирэй көрсүбэтэхтэрин иһин, 2025 сыл саҥатыттан төлөпүөнүнэн алтата кэпсэппиттэр.

Трамп “кыраларга” суоһурҕанар

Бу нэдиэлэ саҥатыгар Эмиэрикэ Үрүҥ Дьиэтин сүрүн олохтооҕо, бэрэсидьиэн Дональд Трамп Арассыыйа ньиэбин атыылаһар дойдулары сааҥсыйалыам диэн куттаан суоһурҕана олорор. Чуолаан, Индияҕа. Санатар буоллахха, Индия 2022 сылтан Арассыыйаттан ньиэби атыылаһыыта хас да төгүл улааппыт. Холобур, быйыл тохсунньуттан бэс ыйыгар диэри 1,75 мөл. баррель ньиэби атыыласпыт. Маны, биллэн турар, акыйаан уҥуор олорооччулар олох сөбүлээбэттэр. Эрдэ Эмиэрикэ Арассыыйа ньиэбин атыылаһар хас да дойдуга түһээни түһэриэхпит диэбитэ. Ол эрээри, Tһe New Үork Times иһитиннэрбитинэн, испииһэккэ Кытай уонна Турция тоҕо эрэ суохтар. Улахан дойдулартан толлоллор эбии дуу диэн санаа киирэр.

Бэҕэһээҥҥи туругунан, Эмиэрикэ хайыы үйэ атыыга-тутууга 25 бырыһыаннаах нолуогу киллэрбитин эттилэр.

Икки өттүттэн дьирээлэһии

Бу иннинэ РБК ру. суруйарынан, Трамп, Индия Арассыыйа ньиэбин атыылаһартан аккаастаммыт диэн эппит. Ол эрээри, Tһe New Үork Times суруйарынан, Индия икки чунуобунньуктара олох да оннук буолбатах диэн кыккыраччы мэлдьэспиттэр. Нью-Дели хампаанньа Арассыыйаны кытта уһун болдьохтоох хантараагын тохтоппотун ыйбыттар. Ону тэҥэ, Индия МИД-ын бэрэстэбиитэлэ Рандхир Джайсвал, Индия Москваны кытта уһун болдьохтоох бииргэ бигэтик үлэлиир тиһиги салгыы ыытарын уонна Индия ньиэби атыылааччылары бэйэтэ таларын туһунан диэн эппит. Үрүҥ Дьиэ аппараатын баһылыгын солбуйааччы Стивен Миллер, Индия бэйэтин аан дойду арыанатыгар Эмиэрикэҕэ чугас доҕор-атас курдук сананар эрээри, Арассыыйаттан ньиэби атыылаһарын тохтоппотуттан улаханнык саллыбыттарын эппит.

Эмиэрикэ Индияны Кытайы кытта туруулаһарга чугас киһитин курдук ылынара да хайдах эрэ атыннык уларыйыах курдук буолбут.

Манна даҕатан эттэххэ, Эмиэрикэ муҥур тойоно Арассыыйаттан уоҕурдууну уонна ураны аҕалыы туһунан билбэппин диэн, Вашингтоҥҥа суруналыыстар ыйытыыларыгар хоруйдаабыт. Кэлин ити боппуруоһунан дьарыктаныам диэбит. Tһe New Үork Times чахчытынан, 2024 сылга Эмиэрикэ Арассыыйаттан 1,3 млрд. дуолларга карбамид уонна карбамиднай-аммиачнай селитраны атыыласпыт.

Холдьоҕон эрэллэр

«Российскай газета» телеграмм-ханаалыгар суруйалларынан, Европаҕа Украинаттан куотан кэлбиттэри холдьоҕон, ол эбэтэр дьиэҕитигэр баран сэриилэһиҥ эбэтэр үлэлээҥ диэн талларан эрэллэр эбит. Ол курдук, Бавария премьер-миниистирэ уонна ХСС баартыйа лиидэрэ Маркус Зёдер диэн тойон куотан кэлээччилэргэ үлэтэ суохтарга аналлаах «гражданскай босуобуйа» диэн ааттанар төлөбүрү тохтоторго этии киллэрбит. Биир өттүнэн сөп ээ, тоҕо кинилэри босхо аһатыахтаахтарый, таҥыннарыахтаахтарый?

Зёдер тойон этэринэн, аан дойду үрдүнэн Германия төлүүрүн курдук үбү ханна да төлөөбөттөр эбит.

«Ол иһин Украинаттан кэлээччилэртэн биһиэхэ үлэлиэн баҕалаах олус аҕыйах, төһө даҕаны кинилэр үчүгэй идэлээхтэрин, үөрэхтээхтэрин үрдүнэн», — диэн кини быһаарар. Эмиэрикэ таможня түһээнин киллэриэҕиттэн, Германия экэниэмикэтигэр кэккэ уларыйыылар киирэн, ороскуоттарын хаттаан көрүөхтээхтэр эбит. Ол аата, курдарын ыга тардыныыга баран эрдэхтэрэ. Өссө Германияҕа былырыын Украинаттан киирбиттэргэ тустаах босуобуйаны төлүүртэн аккаастыырга диэн этии киирэ сылдьыбыт.

Кэлиҥҥи кэмҥэ Украинаттан киирбиттэргэ Европа үгүс дойдуларыгар төлөбүрү уонна социальнай чэпчэтиилэри сарбыйыыга барбыттар. Холобур, Британияҕа уонна Ирландияҕа куотан кэлээччилэри олордуу иһин көрүллэр толуйуу кээмэйин биллэрдик кыччаппыттар.

Иннокентий Александров.