Сыл аайы сааскы халаан улахан хоромньуну таһаарар

Айылҕа алдьатыылаах күүһүн биир көстүүтүнэн кэмиттэн кэмигэр кэлэр халаанааһын буолар.  Өрөспүүбүлүкэ өрүстэригэр, сылын аайы диэххэ сөп, көмүөл мууһа барар кэмигэр, харыы тахсан, улахан халааннааһыҥҥа тириэрдэр.

Нэһилиэнньэлээх пууннар ууга барыыларын сүрүн төрүөтүнэн өрөспүүбүлүкэ улахан өрүстэригэр: Өлүөнэ, Халыма, Алдан, Амма, Бүлүү, Индигирка, Анаабыр өрүс эстэригэр муус харыыта тахсан сири-уоту ылара буолар.

Ыксаллаах быһыы-майгы тахсыбатын уонна уу содулун дьайыыларын аҕыйатар, хоромньуну кыччатар сыалтан судаарыстыба таһымыгар тиһиктээх, кэлим былаан оҥоһуллар. Уу куттала суох ааһарыгар бэлэмнэнии үлэлэрэ биэдэмистибэлэр икки ардыларыгар сөптөөх ыкса үлэлэһиини, чопчу ситими уонна ураты хонтуруолу эрэйэр.

Соторутааҕыта СӨ Гражданскай оборуонаҕа уонна нэһилиэнньэҕэ куттал суох буолуутун хааччыйыыга министиэристибэтэ сыллааҕы отчуотун оҥорбута. Онно ааспыт сылга 112 оперативнай бөлөх тэриллэн, эрдэттэн мууһу дэлби тэптэрэргэ анаан 25 туонна дэлби тэптэрэр вещество бэлэмнэнэн тиэрдиллибитин, онно авиация уонна пилота суох көтөр аппарааттар туһаныллыбыттарын иһитиннэрбитэ.

Ол курдук, 262 быстах кэмҥэ олорор пуун бэлэмнэнэн, 3000-тан тахса киһи уу ылыан сөптөөх сирдэриттэн эрдэттэн көһөрүллүбүтэ. Өрүскэ харыы тахсыан сөптөөх 79 учаастагар сэрэтэр үлэ ыытыллыбыта. Судаарыстыба бүддьүөтүттэн уу куттала суох ааһарын бэлэмнээһиҥҥэ 59 мөлүйүөнтэн тахса солкуобай көрүллүбүтэ.

Ааспыт сылга өрөспүүбүлүкэ улахан тургутуга ааста – сааскы халаан түмүгэр үөскээбит балаһыанньа федеральнай ыксаллаах быһыы-майгы быһыытынан билиниллибиэ. 3898 киһи эмсэҕэлээбитэ – Нам, Өлүөхүмэ, Ньурба уонна Анаабыр улуустарыгар 27 нэһилиэк ууга барбыта.  Өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата нэһилиэнньэ олоҕо халаан кэнниттэн чөлүгэр түһэригэр бары күүһүн ууран үлэлээбитэ. Кыстык саҕаланыан олоҕу хааччыйар, энергетика, тырааныспар инфраструктурата, социальнай эбийиэктэр чөлүгэр түһэриллибиттэрэ.

Суһал быыһыыр уонна атын да ыксаллаах быһыыга-майгыга 5 тыһыынча киһи уонна 300 тиэхиньикэ, 22 көтөр аал үлэлээбитэ. Халаан содулун туоратыыга уонна эмсэҕэлээбит дьоҥҥо көмөҕө 2 млрд. солк үп ыытыллыбыта, ол иһигэр 963 мөлүйүөн солкуобай федеральнай бүддьүөттэн уонна 1 млрд солк. тахса өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн тыырыллыбыта.

Салайар уорганнар үлэлэрин сыыппараҕа киллэрии аныгы бириинсиптэрин туһанан, Ыксаллаах балаһыанньаны сэрэтэр уонна суох оҥорор биир кэлим судаарыстыбаннай систиэмэни тупсарар, ылыллар быһаарыылар көдьүүстэрин уонна хаачыстыбаларын үрдэтэр сыалтан, бырабыыталыстыба халаан кэмигэр кутталлаах балаһыанньаны өтө көрөр процесстары автоматизациялааһыны саҕалаата. Маннык саҥа технологиялар ыксаллаах балаһыанньаны кэтээн көрүүнү уонна билгэлээһиннэри оҥорууну  саҥа таһымҥа таһаарыахтара.