Сылаас саҥа дьиэҕэ олорон баран…

Толору хааччыллыыта суох, күһүн-саас уунан туолар, кыһынын муус буолар дьиэлэр билигин даҕаны улуустарга да, Дьокуускайга да бааллар. Хомойуох иһин, онно дьон олорор.

Дьокуускай куорат Аппа уҥуор оройуонун Тимирязев аатынан 62-с №-дээх аадырыска биир этээстээх дьиэ түннүгэр диэри сиргэ тимирэн, иҥнэччи бара сатаан баран, синим биир диэбиттии ханньаччы баран турар. Бу  дьиэ­ҕэ дьон олороро буолуо дии санаа­бат этим. Арай, орто сүһүөх кылаас оҕото оптуобус тохтобулуттан ол диэки тэбиммитин көрдүм.

«Дьэ, сөпкө дьаһанан эрэллэр»

Дьиэ тиэргэнигэр киирбитим, бэрт сэргэхтик туттан-хаптан олороллор эбит. Куһаҕан усулуобуйаҕа олоробут диэн баран ыһыктынан кэбиспэтэхтэр. Дьиэ уопсайа аҕыс кыбартыыралаах. Хаптаһын тэрээсэ­лээх дьиэ таһыгар аҕам саас­таах нуучча киһитин көрүстүм. Михаил Гончаров диэн сантехник идэлээх киһи манна 18 сыл устата олорбут. Дьиэ 1958 сыллаах тутуу. 65 сыл устата биирдэ даҕаны өрөмүөннэммэккэ, үрдүнэн, муостатынан саас ахсын уу киирэр буолан, олохтоохтор сааһы дьиксинэ көрсөллөрүн туһунан харааста иһиттим. Михаил дьиэ кэннинэн баар ханааба (уу ааһар лотуогун) ыйан көрдөрөр уонна кыһыйбыттыы этэр:

– Бу лотуогунан ааһар ууну кэмигэр оборторботтор. Ол түмүгэр хаар ууллан биһиги намыһах дьиэбитин  эрэ буолбакка, Тимирязев уулуссатыгар баар мас дьиэлэри барытын толорор. Быйыл дьэ, cөпкө дьаһанан эрэллэр. Урукку өттүгэр кэлэ-кэлэ ууну үрдүттэн эрэ обортороллор этэ. Ол түмүгэр былырыын дьиэм тобукпар диэри уунан туолбута. Санаан көрүҥ, бу дьиэлэргэ элбэх оҕолоох ыал эмиэ олорор. Бэйэ-бэйэбитин билсэбит, олус иллээхпит. Онон ким кыбартыырата уунан туолбутун барытын истэ-билэ олоробут. Дьиэбит толору хааччыллыыта суох, ууну биэдэрэнэн баһа-баһа таһырдьа таһааран тоҕо­бут. Дьон, дьиҥэ, сааһы үөрэ көрсөрө буолуо, оттон биһиги дьиэбит быйыл уунан эрэ туолбатар диэн куттана көрсөбүт. Салайар хампаанньабыт «Юнион». Дьиэни үчүгэйдик көрбөт, баҕар, элбэх кыбартыыралаах таас дьиэлэри үчүгэйдик көрөрө буолуо, биһиги, куһаҕан усулуобуйалаахтар, өрүү кэннигэр тэбиллэн иһэбит. Хаарбах дьиэттэн көһөрүү бырагы­рааматынан 2030 сылга диэри, дьиҥэ, көһүөхтээхпит. Эттэххэ дөбөҥ, оттон күүтүөххэ диэтэххэ, уустук.

22 сыл олорон кэллим. Ол тухары сыл ахсын дьиэм муннугунан саас, күһүн уу киирэн муостабын толорор. Итиннэ ханааба баар, ол туолла да биһиэхэ киирэр. Ол уу кыһынын тоҥон хаалар. Онон кыһынын дьиэбит олус тымныы, куруук халыҥнык таҥнан баран сылдьабыт.

Тустаах бырагырааманан биэрдэхтэринэ, көһүөм…

Дьиэ саамай иҥнэччи түспүт өттүгэр Анна Соловьева диэн 79 саастаах аҕам саастаах дьахтар сиэн уолун кытта 2002  сыллаахтан олорор эбит. Дьиэ уопсай иэнэ 24 кв. м. Кыһынын 6 кыраадыс эрэ сылаас  буолар. Муосталара кыһынын муус, сааһын уунан туолар. Үрдэ тэстэн, дьиэ эркиннэрэ барыта сытыйан тахсыбыттар.

Анна Прокопьевна Соловьева бу туһунан маннык кэпсээтэ:

– Биһигини хаарбах дьиэ бырагырааматынан хаһан көһөрүөхтэрэ биллибэт. Ааспыт ыйга мунньах буол­бута, онно миигин сиэммин кытта (маневреннай) ол эбэтэр, быстах кэмҥэ олорор дьиэҕэ көһөрөөрү гыммыттара. Сиэним 3 №-дээх оскуолаҕа алтыс кылааска үөрэнэр. Оскуолата мантан чугас. Олорон кэлбит дьиэбиттэн аҕам саастаах киһи тур да көһөр кыаҕым суох. Хаарбах дьиэттэн көһөрүү бырагырааматынан дьиэ биэрдэхтэринэ, арай, көһүөм этэ. 22 сыл олорон кэллим. Ол тухары сыл ахсын дьиэм муннугунан саас, күһүн уу киирэн муостабын толорор. Итиннэ ханааба баар, ол туолла да биһиэхэ киирэр. Ол уу кыһынын тоҥон хаалар. Онон кыһынын дьиэбит олус тымныы, куруук халыҥнык таҥнан баран сылдьабыт. Кыбартыырам төлөбүрүн «Юнион» салайар хампаанньаҕа 6-7 тыһыынча сол­куобайы төлүүбүн. Кэккэлэһэ кыбартыыраҕа ким да олорбот. Оҕонньордоох эмээхсин өлбүттэрэ ыраатта. Соҕотох оҕо­лоохторо атын дойдуга көспүтэ. Сураҕа, дьиэлэрин сиэннэригэр анаабыттар. Урут оҕонньор­доох баалларына, кинилэр кыбартыыраларыттан сылаас кэлэрэ. Суох буолуохтарыттан арааран кэбиспиттэрэ, истиэнэ ча­­раас буолан, тымныынан аргы­йар. Бу уруккута геологтарга анаммыт көньүүһүнэ эбитэ үһү. Сылаас, толору хааччыллыы­лаах дьиэҕэ көһөн баран анараа дойдуга аттаммыт киһи…

Вадим Семенов, Дьокуускай куорат дьиэ-уот сыһыаннаһыытын департаменын дириэктэрин солбуйааччы:

– 2017 сыл тохсунньу 1-кы күнүттэн хаарбах туруктааҕынан билиниллибит дьиэлэр эрэгийиэннээҕи бырагыраама  кэлэр түһүмэҕин күүтэллэр. Ол эбэтэр, билигин ыытылла турар хаарбах дьиэттэн көһөрүү бырагыраама үлэтэ 2025 сылга түмүктэнэр. Дьокуускай куорат Тимирязев аатынан 62-с №-дээх дьиэ куорат дьаһалтатын дьаһалынан олунньу 27 күнүгэр 2018 сыллаахха 291 №-нэн хаарбах туруктаах дьиэлэр испииһэктэригэр киирбитэ.

Петр Попов, Дьокуускай куорат Автодорожнай уокуругун салайааччыта:

– Дьокуускай куорат Тимирязев аатынан 62-с №-дээх дьиэ­тэ 60-c сыллардааҕы тутуу буолар. Дьиэ аһары эргэрэн, сири кытта тэҥнэһэн турарын кэриэтэ. Биһиги өттүбүтүттэн хаары ыраастааһыҥҥа билигин үлэ ыытылла турар. «Якутдорстрой» тэрилтэ тиэхиньикэлэрэ билигин даҕаны ити Аппа уҥуор оро­йуоҥҥа үлэлии сылдьаллар. Ол курдук, сир аннынан уу ааһар турбаларын ыраастыыр үлэ бара турар. Сир ириитэ ­уу-хаар турбанан сүүрэн Чернышевскай уулуссаҕа тахсыахтаах. Дьиэ аһары намыһах буолан, уу син биир киирэ турара буолуо диэн дьиксинэбит. Саас ахсын хаар ыраастааһынын, уу хачайдааһынын үлэтэ күүстээхтик ыытыллар. Билигин биһиэхэ ууну хачайдыыр алта мотопомпа баар. Былырыын суукканы быһа тох­тообокко үлэлээбиттэрэ. Быйыл да оннук үлэлиир санаа­лаахпыт.

СЫЫППАРАЛАР

2024 cылга

9000-тан тахса киһини хаарбах дьиэттэн көһөрөр былаан баар.

2023 cылга

хаарбах дьиэттэн көһөрүү бырагырааматын чэрчитинэн уопсайа 32,57 тыһ. киһи хаарбах дьиэттэн көспүт.

615 кв. м хаарбах дьиэ көтүрүллүбүт.

2,9 мөл. кв. м  саҥа дьиэ тутуллубут.

 Хаартыскаларга ааптар түһэриитэ.