Сырдыгынан сыдьаайар Сандаара

Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырын артыыһа Сандаара Федотова «сулустаах чааһа» «Саха» НКИХ аатырбыт «Уот Дьулустаан» киинэтигэр чаҕылыйа умайбыта. Тыйаатыр эдэр артыыһа онно Хобороос оруолун кыайа-хото тутан, көрөөччү биһирэбилин ылбыта. Бүгүн Сандаара Федотова — “Итии чэй” ыалдьыта.

Далыр — айар кут дойдута

— Сандаара, эн Үөһээ Бүлүү Далырыттан төрүттээх эбиккин. Мин билэрбинэн, үгүс артыыс бу кыракый нэһилиэктэн тахсыбыта. Туох ураты эрэ ураты “салгыннаах”, айылгылаах сиртэн айар куттаах дьон тахсаллар дииллэр. Ол кистэлэҥиттэн “сэгэтэ” түс дуу.

— Кырдьык, мин тапталлаах кыракый Далырбыттан элбэх ааттаах-суоллаах артыыс таҕыста. Ол курдук, СӨ норуодунай артыыһа Зоя Багынановаттан, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыстара Мария Николаеваттан, Иннокентий Дакаяровтартан саҕалаан, ханаатынан хаамааччыта Владимир Степанов (Дьокуускайга Таалай күөл үрдүнэн тардыллыбыт канаатынан туораттан көмөтө суох хаампыта), кини кэллиэгэлэрэ, сыырка артыыстара Дьулустан Софронов, Пантелеймон Габышев ааттарын киэн тутта ааттыахпын сөп. Арааһа, мин ол да сабыдыалыттан артыыс буолар суолум арыллыбыта буолуо. Оскуолаҕа орто сүһүөх кылааска үөрэнэ сылдьан, Ефросинья Софронова тэрийбит сыырка устуудьуйатыгар дьарыктаммытым. Дьиктитэ баара, тыйаатыр куруһуогар сылдьыбатаҕым, онон оскуолаҕа буолар испэктээктэргэ оонньообот этим. Арай сыана алыбын ол сыырка трюктарын көрдөрүүгэ кытта сылдьан билбитим буолуон сөп курдук. 2019 сыллаахха оскуоланы бүтэрээри сылдьан “оҕолору ”Щепкаҕа” ылыы буолар үһү” диэни истэн, онно туттарсарга санаммытым. Билигин таптыыр идэбэр таба тайаммыппар, сөптөөх быһаарыы ылыммыппар бэйэбэр олус махтанабын.

Уобараска киирии

— Сандаара Федотованы мин кэлин испэктээк аайы анаан кэтээн көрөр буоллум. “Өтөххө” оруолгун олус да бэркэ арыйбытыҥ. Инники эрээккэ олорбут буолан, эн хас биирдии хамсаныыгын, туттар-хаптар манераҕын, сирэйиҥ-хараҕыҥ уларыйыытын көрө олорон, бу кыыстан “тыас тахсыыһы” дии санаабытым. Эн испэктээк аайы уларыйаҕын. Ити хайдах уобараскар киирэҕиний?

— Уобараска киирии — улахан үлэ. Бастаан режиссер “бу оруолга кини барсыаҕа” диэн анаан эйигин таларыттан саҕаланар. Ол кэннэ уобараскын “хомуйан” бараҕын. Ол эбэтэр куйаар ситимиттэн бу испэктээк туһунан ырытыыны ааҕаҕын, уобараһыҥ туһунан туох суруллубутун үөрэтэҕин, бу оруолга ханыылыы атын артыыстар толорууларын булан, көрдөөн көрөҕүн. Дьэ, онтон бу уобараскар, оруолгар бэйэҥ киирэн, “буочаргын” тобулаҕын. Онон оруолу ыллыҥ да, тута оонньоон барбаккын. Элбэҕи көрдүүгүн, ааҕаҕын, үөрэтэҕин, түмүк оҥостоҕун. Онтон эн үлэҕэр бүтэһик “туочуканы” көрөөччү туруорар. Кини сыанабыла — саамай кырдьыктаах. Саха көрөөччүтэ наһаа ирдэбиллээх. Нууччалыы эттэххэ, кини “реакциятыттан” эн оруолуҥ табыллыбыта, табыллыбатаҕа тута биллэр. Холобура, ханнык эрэ түгэҥҥэ эн уугар-хааргар киирэн тугу этиэхтээххин этэ сатыыргын көрөөччү өйдөөбөт түгэнэ эмиэ баар. Саҥа таһаарбата, ытыһын таһыммата — ол биллэр. Оттон сороҕор эн дьоруойгун бэлиэтии көрөн, олох да атын түһүмэххэ ытыс тыаһа хабылла түһэр. Ол аата, көрөөччү эйигин атын өттүттэн арыйда. Ити курдук, артыыс көрөөччүнү кытта испэктээги быһа ыкса сибээстээх буолар.

Хобороос — “сулустаах чаас”

— Аны киинэҕэ оруолгун ырытыахха. “Уот Дьулустааҥҥа” Хобороос оруолун толорууҥ эйигин сүрүн дьоруойдар кэннилэриттэн инники күөҥҥэ таһаарбыта дии. Кырдьык, айар суолун саҥа тэлэн эрэр эдэр артыыска — бу эн “сулустаах чааһыҥ” этэ. Артыыстары кытта көрсүһүүгэ ол чаҕылхайдык көстүбүтэ. Олох “макияж” диэнтэн тэйэн уһуллубут артыыһы — эйигин уулуссаҕа дьон төһө билэллэрий? Бу оруол туһунан бэйэҥ санааҕын истиэххэ.

— Билигин оонньуур оруолларым, Хоборооско тэҥнээтэххэ, олох атыттар. Мин ис эйгэбэр түбэһэр буолан, миэхэ барсаллар диэхпин сөп. Оттон Хобороос оруола олох ыараханнык киирбитэ. Арааһа, миигиттэн олох атын айылгылаах кыыс буолан буолуо. Кини киирбит-тахсыбыт эдэр дьахтар. Хоборооһу киһи аһынар — кини эмиэ баайдык-тоттук олоруон, дьоллоох ыал ийэтэ буолуон баҕарар буолан, уустук балаһыанньаҕа киирдэҕэ дии. Кинини көрөөччү аһыныахтаах этэ. Сэрийээл түмүгэр үгүстэр “барахсан, хаарыан кыыс эрэйи көрөөхтөөтө” диэн аһыныахтарын оннугар, “кэһэйдин, сэттэтин ылла ээ!” дии санаабыттар эбит. “Ол аата мин Хоборооспун ситэ арыйбатахпын дуу…” диэн толкуй үөскүүр. Онон артыыс быһыытынан эмиэ ураты оскуоланы ааспытым. Оттон “макияж” чааһыгар — биһиэхэ грим уруога баар этэ. Онно “артыыс сирэйэ — кини үлэлиир үстүрүмүөнэ” диэн үөрэппиттэрэ. “Макияжкытын аҕыйатыҥ, кырааската суох оруолу арыйыыга бэлэм буолуохха наада” диэн үөрэппиттэрэ. Онон артыыс быһыытынан ордук “Уот Дьулустаан” сэрийээл көстө турар кэмигэр билэллэрэ. Оптуобуска билэн кэпсэтэллэрэ, уулуссаҕа көрсөн хаартыскаҕа да түһээччи баара. Эмискэ болҕомто киинигэр киирии — ураты кэм буоллаҕа.

Сотору — саҥа киинэ

— Киинэҕэ миэхэ атын оруоллар барсаллар диэтиҥ дии. Кистэлэҥҥэ тутуллубат буоллаҕына, сотору эйигин ханнык киинэлэргэ көрөбүт?

— Балаҕан ыйын 11 күнүгэр “Эйиэхэ сибэкки бэлэхтээри” диэн киинэ киэҥ араҥа дьүүлүгэр тахсаары турар. Онно оруоллаахпын. Уонна бу соторутааҕыта Үөһээ Бүлүү аатырбыт суруйааччыта Василий Титов оскуолатааҕы тапталын туһунан кэпсээнинэн киинэ уһулунна. Режиссер — Павел Ченянов. Киинэ дириэктэринэн норуот артыыһа Зоя Багынанова үлэлээтэ. Онон оскуола оҕолорун оонньоон кэллибит. Бу киинэҕэ сүрүн дьоруойу оонньуубун. Эһиил көстүөҕэ. Үөһээ Бүлүүгэ киинэҕэ уһуллар дьону барыларын тиэйэн илдьэргэ, биллэн турар, уустук. Ол иһин Горнай улууһун Солоҕон нэһилиэгэр тиийэн устан кэллибит.

Тыйаатыр – дьылҕа бэлэҕэ

— Сандаара, бииргэ үлэлиир кэллиэгэлэриҥ туһунан санааҕын үллэстэриҥ буоллар.

— Нуучча норуота, “скажи мне, кто твой друг, и я скажу, кто ты” диэн бэргэн этиилээх. Ол да иһин, биһигини хас биирдиибитин билиэхтэрин баҕардахтарына, бииргэ алтыһан үлэлиир кэллиэгэлэрбитин да көрөн, киммитин билиэхтэрин сөп. Хас да көлүөнэ артыыс бииргэ тутуһан үлэлиибит. Көлүөнэ ситимэ хас биирдии кэлэктиипкэ баар буолуохтаах. Биһиги бэтэрээн артыыстарбыт бэйэлэрэ “легенда” дьон буоллахтара. Орто саастаах көлүөнэ артыыстар — эмиэ бары тус-туспа “буочардаахтар”. Испэктээк аайы кинилэрдиин алтыһан, биһиги, эдэр артыыстар, улахан оскуоланы ааһабыт. Онон бу үлэлиир кэлэктиибим миэхэ — дьылҕам бэлэҕэ.

Ити курдук, эдэр талааннаах артыыһы Сандаара Федотованы кытта бэрт кылгас кэм иһигэр кэпсэтэн баран, ыҥыра сылдьар аатын курдук сырдык киһи бэйэтигэр тардар ураты айар куттаах эбит дии санаатым. “Ай, тут, тыйаатырыҥ аатын дорҕоонноохтук ааттата сырыт, Сандаара” диэн үтүө баҕа санаабытын тиэрдэбит.