Сыстыгана суох, кутталлаах ыарыылар

Куруук истириэстиир, сыыһа аһыыр уонна элбэхтик хамсаммат буоллахха, сыстыгана суох дьарҕа (хрони­ческай)  ыарыылар элбииллэр.

Сыстыгана суох дьарҕа ыарыылар (ХНИЗ) киһиттэн киһиэхэ бэриллибэт ыарыылар бөлөхтөрүгэр киирсэллэр. Холобур, хаан эргиирин систиэмэтин ыарыылара, кутталлаах искэн, тыынар органнар ыарыылара уонна саахарынай диабет.

Уопсастыбаннай доруобуйа уонна мэдиссиинискэй сэрэтии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин терапевт-бырааһа Татьяна Кирсанова:

– Ыарыылар бу бөлөхтөрүгэр сүрэх-тымыр, эндокринология, хроническай респираторнай, онкология ыарыылара киирсэллэр. Бу ыарыылар доруобуйаҕа, олох хаачыстыбатыгар  хоромньуну оҥороллор уонна улахан ыарыыга, бэл, өлүүгэ тириэрдэллэр. Доруобуйа харыстабылын аан дойдутааҕы тэрилтэтин чахчытынан, сыстыгана суох дьарҕа ыарыылар аан дойдуга ыарыыттан  өлүү 71% ылар.

Ити ыарыыларга сүрүн кутталынан табахтааһын, арыгы­лааһын, сыыһа аһааһын, уойуу, хаан баттааһына уонна холес­терин, глюкоза таһыма үрдээһинэ, истириэс, долгуйуу, депрессия уонна киһи сааһа, утумунан бэриллэр ыарыы буолаллар.  Инфаркт миокарда, мэйии инсула, саахарынай диабет, онкология курдук ыарыылар үөскүүллэрин  сорох дьоҥҥо сэрэтиэх­хэ сөп.

Бастатан туран, олох укулаатыгар болҕомтону ууруллар. Ол эбэтэр, аһылыккытыгар углевод, белок уонна сыа, битэмиин уонна минераллар баар буолуохтаахтар. Саахары, тууһу, сыаны-арыыны аҕыйахтык  сииргэ кыһаллыҥ.

Аһылык эрэсиимэ – 5-6 төгүл (сарсыардааҥҥы аһылык, эбиэт,  киэһээҥҥи аһылык уонна 2-3-тэ эбии аһаан ылыахха сөп). Күҥҥэ 1,5-2 лиитирэ ууну иһэргэ кыһаллыҥ. Маннык үгэс оһоҕос уонна лифматическай систиэмэ  үлэтин тупсарар.

Куруук хамсана-имсэнэ сылдьыҥ

Эти-сиини эрчийэргэ, сатыы хаамарга (хаалыктаах хаамыы, сүүрүү), успуорт саалаларыгар дьарыктанарга  бириэмэтэ анаа.

Ол көмөлөһөр:

• – сүрэх-тымыр систиэмэтэ бөҕөргүүрүгэр;
• – хаан эргиирэ уонна тыыныы тупсарыгар;
• – сүрэх-тымыр ыарыылара үөскүүр кутталлара аччыырыгар;
• – хаан баттааһына  уонна холестерин, хааҥҥа глюкоза таһыма намтыырыгар;
• – ыйааһын түһэригэр уонна уойууну сэрэтэргэ.

Куһаҕан дьаллыктартан аккаастаныы

Табахтааһын, арыгы иһии уонна наркотигынан үлүһүйүү киһиэхэ уонна бүтүн уопсастыбаҕа алдьархайы аҕалар.

Куһаҕан дьаллыктартан аккаастанарга биир тэҥ ньыма баар буолбат. Ол гынан баран, бэйэ куһаҕан кэмэлдьитин билиниит­тэн саҕалыахха наада. Холобур, урут табахтыыр сиргиттэн арыгыны иһэр уонна наркотигы туһанар доҕотторгуттан ыраах сылдьыахха наада. Куһаҕан дьаллыктартан аккаас­танар ыарахан, ол эрэн, кыаллар. Доҕотторгут, биир идэлээхтэргит, дьиэ кэргэҥҥит өйөбүллэриттэн аккаастаныма.