Сүтэриэ суохтаах нэһилиэстибэбит

Атырдьах ыйын 6-8 күннэригэр Хаҥалас улууһун Өктөм сэлиэнньэтигэр СӨ Наукатын Дьоҕус академиятын базатыгар Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын эдэр ыччатын Х сугулаана буолла.

АЛРОСА хампаанньа өйөбүлүнэн ыытыллар тэрээһиҥҥэ долганнар, эбээннэр, эбэҥкилэр, чукчалар, дьүкээгирдэр уонна Саха сирин Хотугу, Арктика нуучча төрүт олохтоохторун этническэй ассоциацияларыттан 50-ча эдэр бэрэстэбиитэл, ону сэргэ Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ассоциациятын бэрэстэбиитэллэрэ уонна эспиэрдэр кытыннылар.

Ыччат сугулааныгар Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын саамай чаҕылхай уонна көхтөөх ыччата, ол иһигэр үгэс буолбут көрүҥүнэн -– таба иитиитинэн, булдунан уонна балыктааһынан дьарыктанааччылар, муһуннулар. Пуорум сүрүн соруга -– Хотугу сир төрүт норуоттарын култуураларыгар болҕомтону тардыы уонна эдэр исписэлиистэр идэҕэ үөрүйэхтэрин тупсаралларыгар көмөлөһүү.

Ол да иһин, сугулаан кыттааччылара Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын олохторун укулаатын, култуураларын уонна үгэстэрин үөрэтэллэр, дьүүллэһэллэр. Быйыл сүрүн тиэмэнэн урбаан уонна креативнай индустрия эйгэтигэр, технологиялары уонна оҥоһуу өйү туһаныыга Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ыччатын билиилэрин уонна үөрүйэхтэрин үрдэтии буолла.

«АЛРОСА биһиги норуоттарбыт нэһилиэстибэлэригэр тугунан да сыаналаммат кылаатын киллэрэр»

Үбүлүөйдээх сугулаан чэрчитинэн, Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын (КМНС) ассоциациятын ыччакка сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн Камелия Гаврильеваны таллылар. Анаабыр улууһун Үрүҥ Хайа сэлиэнньэтиттэн сылдьар долган норуотун бэрэстэбиитэлэ Камелия Гаврильева иһитиннэрбитинэн, кини ыччат бэлиитикэтин уонна уопсастыбаннай көҕүлээһин эйгэтигэр үлэлээбит үөрүйэхтээх, долган ансаамбылыгар үҥкүүлүүр, ону сэргэ ох саанан ытыынан дьарыктанар.

«Мин КМНС ассоциациятыгар хайыы үйэ үһүс сылбын баарбын. Билигин ыччат сэбиэтин үлэтигэр көхтөөхтүк кыттыһабын. Ыччаттар тылларын уонна култуураларын харыстабылыгар элбэх санаалаахтар уонна бырайыактаахтар, ону олоххо киллэриллиэхтээх. Миигин ыччат сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн талбыттарыттан ыла үс эрэ күн ааста эрээри, биһиги бастакы мунньахпыт буолла. Аҕыйах хонугунан иккис мунньахпыт буолуоҕа. Бытаарар сатаммат: Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ыччатыгар биһиги култуурабытын харыстыырга дьоһун суолталаах соруктар (ол иһигэр, аныгы ньымаларынан) тураллар.

АЛРОСА-ны кытары сөбүлэһии чэрчитинэн, оҕолорго уонна ыччакка хайысхаламмыт аныгы бырайыактарга улахан болҕомто уурулларын билэбин. Бу -– аан дойду таһымыгар биһиги норуоттарбыт нэһилиэстибэтин харыстыырга дьиҥнээх уонна тугунан да сыаналаммат улахан кылаат. Мин санаабар, бастатан туран, тылбытын харыстыахтаахпыт. Биһиги тылбыт — кэпсэтии, алтыһыы сириэстибэтэ эрэ буолбатах, ону таһынан култуураны харыстааччы уонна тириэрдээччи. Ол иһин, мультипликационнай киинэлэри оҥорууну, төрөөбүт тылынан литератураны бэчээттээһини, сыыппараҕа көһөрүүнү кытары сибээстээх бырайыактар олус суолталаахтар. Мин ыччат лиидэринэн эрэ буолбакка, Саха сирин КМНС ассоциациятын үлэтигэр, ол иһигэр АЛРОСА хампаанньаны кытары сөбүлэһии чэрчитинэн бырайыактары олоххо киллэрэргэ кыттар былааннаахпыт», -– диэн Камелия Гаврильева кэпсээтэ.

Ыччат сугулаанын бүтэһик күнүгэр АЛРОСА Экологияҕа киинин бэрэстэбиитэллэрин уонна КМНС ассоциациятын бэрэстэбиитэллэрин кытары холбоһуктаах пресс-кэмпириэнсийэ ыытылынна. Манна АЛРОСА, СӨ Бырабыыталыстыбатын уонна КМНС ассоциацията 2023-2025 сылларга түһэрсибит үс өрүттээх сөбүлэһиилэрин толоруу түмүктэрин таһаардылар.
Холобур, АЛРОСА-ны кытары сөбүлэһии чэрчитинэн, хотугу норуоттар фольклордарыгар олоҕурбут уонна оҕолорго анаммыт «Хотугу мозаика» мультипликационнай киинэлэр цикллэрэ оҥоһуллубута. Сүтэн эрэр тыллары сөпкө саҥаран уонна интонациятын тутуһан устубуттара, ол инникитин тылы харыстыырга эрэ буолбакка, наада буоллаҕына, оҥоһуу өй көмөтүнэн тылы сөргүтэргэ көмөлөһүөҕэ.

Тылы харыстааһыны кытары сибээстээх өссө биир бырайыагынан Хотугу сир төрүт норуоттарын «Илкэн» интэриниэт-порталларын өйөөһүн буолар. КМНС вице-бэрэсидьиэнэ Вячеслав Шадрин бэлиэтээн этэринэн, төрүт тылларын, бэл арыый киэҥник тарҕаммыт эбэҥки тылын, илдьэ сылдьааччылар биллэ аҕыйахтара уустуктары үөскэтэр. Ону таһынан АЛРОСА өйөөн олоххо киллэриллибит өссө биир бырайыак -– ауидиовизуальнай пуонданы сыыппараҕа көһөрүү бырайыагын көмөтүнэн аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар төрөөбүт тылларынан сонуннары уонна ыстатыйалары ааҕар эрэ буолбакка, истэр кыахтаналлар. Инникитин ааҕыыны уонна истиини сэргэ, аҕыйах ахсааннаах норуоттар тылларынан оҥоһуу өйү кытары кэпсэтиэххэ сөп буолуоҕа.

«Ону сэргэ биһиги алмааһы хостооччулар өйөбүллэринэн Саха сиригэр аҕыйах ахсааннаах норуоттар ытык сирдэрин харыстыыр бырайыагы олоххо киллэрбиппит. Ити үлэ чэрчитинэн биһиги ол миэстэлэри ойуулаан бэлиэтээһини тэҥэ, араас артефакталары булбуппут. Олор кэмнэрин, дьылларын-күннэрин биһиги чопчу быһаарыахтаахпыт. Итинник сирдэргэ хайдах сылдьыллыахтааҕын туһунан АЛРОСА уонна бырамыысыланнас хампаанньаларын үлэһиттэригэр этиилэри оҥорбуппут», – диэн Вячеслав Шадрин кэпсээтэ.

Алена Дьяконова: «Биһиги сорукпут – туруктаах сайдыы»

«АЛРОСА хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын кытары хардарыта сибээс боппуруостарыгар бэйэ-бэйэни убаастаһыы, тиһигин быспакка алтыһыы, уопсай сыал-сорук уонна айылҕаҕа харыстабыллаах сыһыан тускулун тутуһар. КМНС ассоциациятын кытары бииргэ үлэлээһин — биһиги хампаанньаҕа биир кэмнээх төлөбүр буолбакка, өр кэмнээҕи стратегия. Хампаанньа бу сөбүлэһии түһэрсиллиэн инниттэн Саха сирин аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын өйөөн кэлбитин бэлиэтиир суолталаах. Онтон бу үлэ 2023 сыллаахха хардарыта бииргэ үлэлээһин тиһиктээх таһымыгар тахсыбыта», -– диэн АЛРОСА Экологияҕа киинин дириэктэрин солбуй ааччы  Алена Дьяконова кэпсээтэ. -– Уопсай сорукпут — биһиги хампаанньабыт, өрөспүүбүлүкэбит, ону сэргэ КМНС сирдэрин-уоттарын туруктаах сайдыыта. Ол эбэтэр төрүт култуураны, тылы харыстааһын уонна олох дьоһуннаах хаачыстыбатын үрдэтии».

Сүтэриэ суохтаах нэһилиэстибэбит

Ыччат сугулаанын бары кэриэтэ кыттааччылара бэлиэтээбиттэринэн, КМНС бырамыысыланнас хампаанньаларын кытары хардарыта бииргэ үлэлээһинэ -– аныгы үйэҕэ уустук тиэмэлэртэн биирдэстэрэ. Биир өттүнэн ыллахха, билигин аҕыйах ахсааннаах норуоттар култуураларын харыстааһын үксүгэр тастан өйөбүлтэн, ол иһигэр кинилэр олорор сирдэригэр-уоттарыгар үлэлиир бырамыысыланнас хампаанньалартан, тутулуктаах. Ол иһин, эдэр ыччат алмаастаах хампаанньаҕа үлэлии киирии кыахтарын уонна усулуобуйатын, хампаанньа этнологическай эйгэҕэ дьайыытын, кинилэр тэрээһиннэрин уонна бырайыактарын өйөөһүн кыахтарын сонурҕаатылар. Бары этиилэр сүрүн санаалара: аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар тыллара уонна үгэстэрэ -– Саха сирин ааспытын, билиҥҥитин уонна инникитин, култуура нэһилиэстибэтин быстыбат сорҕото. Сүтэриллиэ суохтаах нэһилиэстибэ.

БЫҺААРЫЫ:

Ыччат сугулаана – эдэр дьон бэйэлэрин санааларын сайыннаралларыгар уонна олоххо киллэрэллэригэр, ыччаты сомоҕолуурга көмөлөһөр үөрэх былаһаакката.

Андрей ШИЛОВ суруйуутуттан тылбаас