Салгыы
«Сытыы уот» содула

«Сытыы уот» содула

05.10.2025, 14:00
Ульяна Захарова хаартыскаҕа түһэриитэ.
Бөлөххө киир:

Соторутааҕыта социальнай ситимҥэ эбии уоту-күөһү олордон баран айаннаан испит тимир көлөттөн сылтаан, саахалга түбэһэ сыспыттарын туһунан суруйуу тилийэ көттө.

Сурук ис хоһооно маннык

“Массыынаҕытыгар эбии уот олордор уолаттар арыый умсары тыгар гына оҥоруҥ эрэ, ааспыкка Нам трассатыгар тохтоон турар тыраахтарга баран түһэ сыстым. Хата, ускуораһым бытаан буолан, туораан биэрдим. Итинник уот олордоҥҥут дьон олоҕун сиигит. Суолга эһиги эрэ баар буолбатаххыт. Аҕыс оҕолоох, үс сиэннээх киһини анараа дойдуга ыыта сыстыгыт. Дьон олоҕун ити уоккутунан алдьатаҕыт, бары группаларынан ыытыҥ, суобас диэннэрэ, саатар, уһуктара дуу…”.

Көдьүүстээх “лаампа” дуо?

Суолга киһи эчэйиилээх, өлүүлээх быһылааннар күннэтэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн тахса тураллар. Үгүс быһылаан арыгы иһэн баран уруулга олорууттан, аһара түргэнник көтүтүүттэн, ону таһынан аны итинник араас хос лаампалары иилэн тыктарыы түмүгэр, утары иһээччи массыына суоппарын хараҕын “саатырдыыттан” (ослепить) тахсар. Саҥа дьыллааҕы харыйаны санатар элбэх лаампалардаах улахан массыыналары киһи ыраах айаҥҥа баран иһэн үгүстүк көрөр. Ити кинилэр иһэллэрин эбэтэр тохтоон туралларын көрдөрөллөр. Оттон сорох суоппардар олору үтүктэн, булка-алка анаан диэн мээнэ түбэһиэх лаампаны тимир көлөлөрүгэр иилэн дьону иэдээҥҥэ тиэрдиэхтэрин сөп.

Туманнаах сарсыарда…

Сарсыардааҥҥы туман сиигэ өссө да көтө илик. Суол устун эмискэ чаҕылхай уоттарын чаҕылыҥнаппытынан массыына утары иһэр. Фара уота утары иһээччи хараҕын симириҥнэтэр. Суоппар санаатыгар тыраассаҕа массыынам быдан көстүүлээх, ыраахтан иһээччи көрөрүгэр үчүгэй дии саныыр, оттон ис дьиҥэр кини атын массыыналарга фаратын уотунан мэһэйдиир. Үгүс суоппардар туманы утары сырдатар уоту уонна киэргэл чаҕылхай уоту булкуйаллар. Илин фараҕа туманы утары тыгар уоттар соруктара — суолу сырдатар аналлаахтар. Ол эрээри, туманы утары тыгар уоттар ардыгар мэһэйдииллэр. Бу ордук кэлин фараҕа иилиллибиттэр буолаллар.

Сокуон тугу этэрий?

Туманы утары тыгар уоту туманнаах сири аастыҥ да умулларыллыахтаах. Ол эрээри, үгүс суоппар маны тутуспат. РФ суол быраабылатын 19.4 п. илин фара уоттарын киһи чугас уонна ыраах уоттарын холбоон олох куһаҕаннык көстөр суолга туттуон сөп. Сокуон этэринэн, кэлин фара лаампаларыгар туманы утары уоту холбуур көҥүллэммэт. Нэһилиэнньэлээх пуунтан тэйиччи эрэ сиргэ холбуохха сөп. Оттон суол 300 миэтэрэ курдук ыраахха диэри көстөр буоллаҕына, бу уоттар холбоммоттор.

Дьон өлүүлээх саахаллар

Бу соторутааҕыта Мэҥэ Хаҥалас улууһун “Лена” федеральнай суол тыраассатыгар киһи өлүүлээх быһылаан тахсыбыта. Ол курдук, 1996 сыллаах төрүөх суоппар “Тойота Лэнд Крузер” массыынанан Аллараа Бэстээххэ айаннаан иһэн таһаҕас тиэйэр массыынаны кытта харсыспыта. Ол түмүгэр джипка олорсон испит 2005 сыллаах төрүөх пассажир олохтон туораабыт. Суоппар уонна өссө биир олорсон испит киһи балыыһаҕа киирбиттэр. Саахал тахсар кэмигэр джип суоппара да, олорсооччулара да курдамматахтар. Маннык суол быһылааннара бу сайын Хаҥалас, Бүлүү суолларыгар хатыламмыттара. Оттон ааспыт саас Горнай улууһун Орто Сурт нэһилиэгин таһынан 13 киһи эмсэҕэлээһиннээх улахан суол быһылаана тахсыбыта. Ааспыт сайын от ыйыгар баахтабай бөһүөлэк туһаайыытынан дьону тиэйэн испит баахтабай оптуобус төкүнүйэн, суолтан туораан 25 миэтэрэ аллараа сууллубута. Оптуобуска олорсон испит 35 киһиттэн 14‑дэ тута өлбүттэрэ, биир киһи ылбыт эмсэҕэлээһиннэриттэн балыыһаҕа тиийэн тыына быстыбыта. Хомойуох иһин, киһи өлүүлээх иэдээннэр өрүү хатыланаллар…

Дьон эппиэтинэһи өйдүөхтээх

Массыынаны ыытыы диэн уруулу эрэ эрийии буолбатах. Ыытар быраабы үөрэнэн, эксээмэн туттаран ылбыт киһи бэйэтин эрэ иннигэр буолбакка, дьон олоҕун иннигэр эппиэтинэһи сүгэрин өйдүөхтээх. Суол быраабылатын тутуһуу, суолга киэҥ-холку буолуу ирдэнэрин умнуо суохтаах. Аҕыйах миэтэрэни эбэтэр сөкүүндэни барыһыраары быһа түһүү, ааһыахтаах массыынаны аһардыбакка, араас быһылааннар тахсаллар. Маны таһынан арыгы иһэн баран уруулга олоруу — ыар буруйу оҥорууга тиэрдиэн сөбүн киһи дьэҥкэтик өйдүөхтээх.

Жанна Макарова, ИДьМ Дьокуускайдааҕы Госавтоиниспиэксийэтин МУ Суолга сэрэхтээх буолуу салаатын старшай иниспиэктэрэ:

— Билиҥҥи кэмҥэ маҕаһыыннарга араас фаралар атыыга элбэхтэр. Ол эрээри, суоппардар фара атыылаһыаххыт иннинэ таможеннай сойууһунан ылыллыбыт тиэхиньиичэскэй регламены “О безопасности колесных транспортных средств” диэни көрүҥ уонна ааҕыҥ диэн сүбэлиибин. Тоҕо диэтэххэ, араас сырдык фаралары тимир көлөҕө кэтэртэххэ, суолга араас быһылааннар тахсыахтарын сөп. Холобур, билигин оройуоннар икки ардыларынааҕы таксыылар сырдык фаралары, уоттаах баалкалары туруораллара элбээбит. Онон сибээстээн кылгастык санатар буоллахха, “О безопасности колесных транспортных средств” диэн тиэхиньиичэскэй регламеҥҥа сурулла сылдьарынан, итинник эбии уоттары туруорар көҥүллэммэт. Холобур, суолга иниспиэктэр М1, М2 категориялаах эбии уоттардаах тимир көлөнү тохтоттоҕуна (ол эбэтэр микроавтобустар), суоппарга ыстараап 500 солкуобай көрүллэр уонна тимир көлөтүн регистрациятын тохтотоллор. Өссө билигин суоппардар массыыналарыгар светодиоднай фаралары кэтэрдэллэрэ элбээбит, ол эмиэ тиэхиньиичэскэй регламенынан көҥүллэммэт. Итинник фаралаах тиэхиньиичэскэй бэрэбиэркэни (осмотру) ГАИ-га ааһа кэллэхтэринэ, регистрация оҥоһуллубат. Сорох дьон тиэхиньиичэскэй көрүүнү (техосмотр) ааһан баран, итинник фаралары кэтэрдибит буолаллар. Маннык фаралаах сылдьан, суолга саахал тахсыытын үөскэтиэххэ сөп. Тоҕо диэтэххэ, утары иһэр суоппарга туох да көстүбэт буолар уонна харахтарын саатырдыан сөптөөх. Итинник эбии уоттары кэтэрдии иһин РФ административнай кодексатын 12.5 ыст. 500 солк. ыстараап көрүллэр уонна суоппар массыына ыытар бырааба алта ыйтан биир сылга диэри быһыллыан сөп.

Иван С., суоппар:

— Биһиэхэ, Саха сиригэр, айан култууратын таһыма олус мөлтөх. Өрүү кими эрэ сиппит, кыайбыт, кыайтарбатах киһи диэн өйдөбүллээхтэр. Ыраах сылдьан көрдөххө, ыраах айан суоппардара атыттар. Кыра куорат иһигэр суол былдьаһаллара элбэх. Билигин халтараан кэмэ саҕаланна. Онон сэрэхтээх буолуохха наада.

Егор И., таксыыс:

— Мин таксыыга үлэлээбитим биэс хас сыл буолла. “Противотуманка” диэн ааттыыр фара уота ыраах айанныыр суоппардарга наада эрээри, ити олус сэрэхтээх. Утары иһэр массыына суолун көрдөрбөт буолуон сөп. Аны айан суолугар таксыылар эрэ сылдьыбаттар, араас массыына бары айанныыр. Онон ити олус сэрэхтээх уот буолар.

Бары сонуннар
Салгыы
6 октября
  • -0°C
  • Ощущается: -4°Влажность: 55% Скорость ветра: 4 м/с

Сообщить об опечатке

Текст, который будет отправлен нашим редакторам: