Сыыппараҕа саҥа хайысхалары толкуйдууллар

Кэнники сылларга АЛРОСА хампаанньаҕа баайдаах сирдэр сыыппаралаах моделлара, былааннааһын уонна иһитиннэриини түмүү аныгы ньымалара, эпэрээссийэлэри салайар кииннэр баар буоллулар.

Сир баайын атын хостооч­чуларын кытары күрэстэһэргэ уонна салааҕа инники иһээччинэн хааларга, билигин ал­­маастаах хампаанньаҕа билии­лээх-көрүүлээх испи­сэлиистэр уонна көдьүүстээх ИТ-быһаарыылар хаһааҥҥытааҕар да наадалар. Бу соругу хампаанньа Саха сирин инновацияларын сайдыытын пуон­датын кытта бииргэ үлэлээн эмиэ быһаарар. Пуонданы кытары түһэрсиллибит дуогабар быһыытынан, АЛРОСА үс чугастааҕы сыл устата тас дойду оҥоһугун солбуйуох­таах көмпүүтэр бырагырааматын хааччыйарга туһуламмыт бырайыактары өйүүргэ 100 мөлүйүөн солкуобайы биэ­риэҕэ.
Оҥоһуллар бырагыраамалар АЛРОСА-ҕа эрэ туһа­лаах буолбатахтар, Дьокуускай куорат ИТ-пааркатын резидент-хампаанньалара Арас­сыыйа атын бөдөҥ хампаанньалара туһаналларын курдук үлэлиэхтээхтэр. Ол түмүгэр ити өрөспүүбүлүкэ бүттүүнүн ИТ-сегменэ сайдарыгар көмөлөһүөҕэ.
Биир өттүнэн ыллахха, алмааһы хостуур, кырыылыыр салаа уонна ИТ-технологиялар икки ардыларыгар туох уопсай баарый диэх айылаах. Ол эрэн, ситимниир олус элбэх эбит: алмааһы хостооччу кэнники сылларга араас салааҕа (геологияттан, хостооһунтан, хааччыйыыттан уонна батарыыттан саҕалаан көмөлөһөр сулууспалар үлэлэрин тэри­йиигэ тиийэ) сүүстэн тахса сыыппаралаах быһаарыыны олоххо киллэрдэ.
Ол туһунан биһиэхэ АЛРОСА иһитиннэрэр-биллэрэр технологияларга дириэк­тэрэ Вадим Желтухин «Цифровой алмаз» пуорум кэмигэр сиһилии кэпсээтэ.

* * *

– Билигин иһитиннэрэр-биллэрэр технологиялар олох бары эйгэтигэр киирдилэр. Бу хардыы алмааһы хостуур салааны төһө таарыйда?
– Ханнык баҕарар атын хампаанньаҕа курдук, АЛРОСА-ҕа иһитиннэрэр-биллэрэр технологиялар үлэ бары хаамыытыгар, ол иһигэр оҥорон та­­һаарыыга, дьоһуннаах оруо­лу ылаллар. Билигин сүҥкэн стратегическай сыал-сорук турар – оҥорон таһаарыыга куттал суох буоларын хааччы­йыы уонна үлэ көдьүүһүн үрдэтии. Онуоха иһитиннэрэр-биллэрэр технологиялар сайдыылара олус көмөлөһөр. Холобур, дьон үлэлииригэр сэрэхтээх эбийиэктэргэ дьон алтыһыытын аҕы­йатарга куттал суоһуурун кыччатарга суоттаммыт киһитэ суох оҥоһуллар үлэ диэн хайысха баар. Ол иһин, биһиги оҥорон таһаарар үлэбит төрүттэринэн экскватордар уонна самосваллар эрэ буолбакка, үлэ хаамыытын салайарга көмөлөһөр ИТ-быһаарыылар буолалларын өйдүүр суолта­лаах.
– Хампаанньаны сала­йарга иһитиннэрэр-биллэрэр технологиялар хайдах туһаныллалларый?
– Дьиҥинэн, хампаанньа автоматизацияны туһанан саҕалаабыта 15 сылтан таҕыс­та. Ити сыыппараҕа бастакы хардыылар этилэр. Ол гынан баран, биһиги үгүс атын хампаанньалар курдук, омук быһаарыыларын туһаммыппыт. Билигин тастан киирэри бэйэ солбуйара ордук буолла. Маныаха АЛРОСА – инники иһээччилэртэн биирдэстэрэ. Биһиги ИТ-быһаарыылары дойду киэнигэр, холобур 1С баазаҕа, уларытабыт. Биһиги ханна, хайдах тиийэрбитин чопчу өйдүүбүт, онуоха ха­­маанданы тэрийэбит.
Хампаанньаҕа 30 тыһыынчаттан тахса киһи үлэ­лиир. Кинилэри кытары хардарыта бииргэ үлэлииргэ кэккэ бородуукталаахпыт. Холобур, үлэһиттэрбитигэр табыгас­таах буоларын туһугар тус кэбиниэти киллэрбиппит. Онон, АЛРОСА хас биирдии үлэһитэ каадырга сыһыаннаах чахчылары ылыан, хамнас таһымын, анал таҥаһы биэрии, уоппускалар тустарынан билиэн-көрүөн, каадыр докумуоннарыгар илии баттыан, сөбүлэһиэн, ыйытыан уонна наадалаах сиргэ ыытыан сөп. Сыл аайы бу ха­­йысха сайдан иһэр. Өссө ордук табыгастаах буоларын туһугар биһиги итинник мобильнай сыһыарыыны оҥорбуппут. Ол иһин, хампаанньа хас биирдии үлэһитэ сибээс баар ханнык баҕарар сиригэр сылдьан хайа баҕарар эпэрээссийэлэри оҥоруон сөп.
– Олохтоох бырагырааманы оҥорон таһаарааччы эйгэтигэр уонна ырыынагар тас дойдуга оҥоһуллубуту бэйэ киэнинэн солбуйар улахан сорук турда. Итиниэхэ АЛРОСА-ҕа үлэ хайдах ыытылларый?
– Оҥорон таһаарыы, учуот, каадыры, атыыны-эргиэни салайыы – барыта олох­тоох быһаарыынан уонна бородууктанан хааччыллар буолуоҕа. Ону таһынан бэйэ быһаарыылара эмиэ бааллар – хампаанньа батарар блогу, олохтоох оҥоһугу бэйэтин иһигэр айан таһаарбыта.
Холобур, олохтоох быһаарыы базатыгар урууданы анаа­лыстыырга туттуллар сыыппара көмөлөһөөччүлэри олоххо киллэрэбит. Ону сэргэ геология комплексыгар олус интэ­риэһинэй бородууктаны киллэрбиппит. Ол эбэтэр уонунан сыллаах үлэҕэ хомуллубут геология чахчыларыттан иһитиннэриини көрдүүр кыахтаах локальнай көрдүүр тиһик баар буолла. Көрдүүр тиһик чахчылары, табылыыссылары, сибидиэнньэлэри төһө баҕарар булар кыахтаах.
– АЛРОСА ИТ хос хампаанньа баар буолуоҕуттан хампаанньа үлэтэ хайдах уларыйда?
– АЛРОСА ИТ оҥорон таһаарар былаһааккаларыттан ИТ-исписэлиистэри, Смоленскайтан Владивостокка тиийэ уонна, бастатан туран, Саха сирин тустаах кластерын, бэйэтигэр түмэр. Кииннээһин үлэ хаамыытын көдьүүһүн үрдэтэргэ, кыах төһө тиийэрин көрөргө, сиэрбистэри оҥорорго уонна хаачыстыбатын тупсарарга көмөлөһөр. Биһиэхэ кэлбит үрдүк квалификация­лаах исписэлиистэри илдьэ сылдьабыт. Бу инникитин хам­паанньаны салгыы сыыппараҕа көһөрүүнү ыытарга уонна са­­­йыннарарга көмөлөһөр.
Ону таһынан саҥа ИТ-хампаанньалар баар буолуулара бүттүүн Арассыыйа ИТ-сообществотыгар сүҥкэн кылаатынан буолар.

– АЛРОСА былырыын СӨ инновациялары сайыннарыыга пуондатын кытары 100 мөлүйүөн солкуобайга дуогабар түһэрсибитэ. Онтон билигин «Цифровой алмаз» пуорумҥа бу дуогабар чэрчитинэн өйөнүллүбүт бастакы бырайыактар сүрэхтэннилэр.
– Бу олус улахан бырайыак, АЛРОСА-ҕа тустаах пуонда нөҥүө инновациялаах хампаанньалар, стартаптар эдэр испи­сэлиистэри тардыахтарын сөп. Биһиэхэ бородууктаны бэйэ күүһүнэн тургутуу, сабаҕалааһыны бэрэбиэркэлээһин уустук, оттон инновация сайдыытын пуондатын кытары бииргэ үлэлээһин ити боппуруостары быһаарар. Биир өттүнн ыллахха, пуонда араас оҥорон таһаарааччылартан, чуолаан Дьокуускай ИТ-пааркатын резиденнэриттэн, араас элбэх санааны (идеяны) ыларга көмөлөһөр. Онтон атын өттүнэн – стартаптар улахан хампаанньаҕа тахсар кыаҕы ылаллар. Ити курдук, саҥаны-сонуну арыйааччылар бэйэлэрин санааларын олоххо киллэрэллэр. Бу – бииргэ үлэлээһин хардарыта барыстаах ньымата.
Биһиги ФРИ-ны кытары АЛРОСА-ҕа уонна биһиги оҥорон таһаарар соруктарбытыгар сыһыаннаах бородуукталары эрэ буолбакка, ырыынакка тахсыан сөптөөх бородуукталары эмиэ өйүүбүт. Билигин биһиэхэ 10-ча бырайыакка күүстээх үлэ барар, ону сэргэ ФРИ-ны уонна саҥаны оҥорон таһаарааччылары кытары атын бырайыактары эмиэ дьүүллэһэбит. Бу – биир эрэ сыллаах бырагыраама буолбатах.
Биһиги Саха сиригэр ИТ-технологиялар сайдалларыгар улахан болҕомто уурулларын көрөбүт, Саха сирин үгүс айан та­­һаарыылара аан дойду таһымыгар билиннилэр. АЛРОСА бэйэтин өттүттэн араас ИТ-бырайыактарга кыттыгас инвестор буоларга бэлэм.

Андрей ШИЛОВ суруйуутуттан тылбаас