“Сүүсчэ төбөнү күөххэ үктэннэрбиппит”

Билигин тыа сиригэр былдьаһыктаах күннэр тураллар: оттооһун, кыстыкка бэлэмнэнии. Ньурба улууһун Дьаархан нэһилиэгин “Эрчим” бааһынай хаһаайыстыбатын атаҕар туруорбут киһинэн Галактион Прокопьев буолар.

Ол курдук, 1991 с. тэриллиэҕиттэн улууска бигэтик үлэлии-хамсыы олорор хаһаайыстыбалартан биирдэстэринэн буолар. Кэлин уолун Иваны салайтаран, тыа хаһаайыстыбатын ымпыгар-чымпыгар үөрэтэн истэҕинэ, байыаннай дьайыыга бастакынан хомуурга ыҥырыллан, иккис бааһырыытыттан бу Орто дойдуттан туораабыт. Иван Галактионович бойобуой дьайыы бэтэрээнэ, “За храбрость“ 2 истиэпэннээх уонна “За отвагу” мэтээллэринэн наҕараадаламмыта, кини үтүө аата-суола куруук холобур буолуоҕа. Билигин хаһаайыстыбаны ийэлэрэ Евдокия Ивановна салайар.

— Быйыл ынахтыын, субайдыын уопсайа 100‑чэ төбөнү күөххэ үктэннэрбиппит. Сайыҥҥы кэмҥэ дэриэбинэ кытыытыгар дьиэбит таһыгар титииктээхпит. Үүппүтүн туттарабыт. 44 ыанар ынахтан сороҕо кытараан, 37‑ни ыыбыт. Сорох ынахтарбытын сыдыбыллартан атыыласпыппыт. Гранынан уонна үүппүт харчытынан ылан турабыт. Оҕолорум, сиэннэрим сайын кэлэн саба түһэн оттоһон, сорохтор ынах ыаһан, кыстыкпытыгар бэлэмнээн бараллар, — диэн кэпсээнин саҕалаата Галактион Данилович.

Быйыл отторун үүнүүтэ үчүгэй эбит. Халлаан туран биэрэн оту син ыллыбыт диэн үөрэр. Тиэхиньикэнэн оттуур буолан түргэн диир. Ардах түһэр кэмигэр үлэһит ыал быар куустан олорбот. Өрөмүөн эҥин үлэтин үмүрүтэллэр. Ити курдук, бииртэн биир үлэ тахсан иһэр.

“Тиэхиньикэбитин саҥардабыт”

— Тыа сиригэр хаһаайыстыбалаах, сүөһүлээх-астаах буоллахха олорор кэм кэллэ. Куоракка быыкаа 6 суотай сиргэ 3 мөл. солкуобайы төлүөхтэрин кэриэтэ итиччэ суумаҕа тыраахтар атыылаһан, тыа сиригэр кэлэн, хаһаайыстыба да тэриммэттэр дии саныыгын. Бааһынай хаһаайыстыба тэринэн, биисинэс-былаан оҥостон эҥин, үлэлиэ этилэр буоллаҕа. Ол эрээри, эдэр ыччат хара үлэҕэ үлэлиэн баҕарбат курдук көрөбүн. Эдэр уолаттар тэрилтэҕэ харабыл, дьиэ таһыгар хаар күрдьээччи эҥин буолаллар. Биһиги судаарыстыба харчы биэрэрин тухары үлэлээн көрүөхпүт. Урут кытаанах балаһыанньаҕа олорон кэллэхпит дии. Онно тэҥнээтэххэ, билигин үүт харчытын биэрэллэр. Онон үчүгэй, көмөлөөх. Сылын аайы биирдии тиэхиньикэни атыылаһан, саҥардан иһэбит, — диир кини.

Кырдьык, бааһынай хаһаайыстыба тэринэн баран, грант көмөтүнэн 50 төбөҕө хотон туттан, тиэхиньикэлэрин саҥардан, тэрил атыылаһан, судаарыстыба көмөтүн билбиттэр.

Прокопьевтар тиэхиньикэнэн хааччыллыыны сэргэ бэйэлэрин кыахтарынан тутууну эмиэ ыыталлар эбит. Ол курдук, 40 төбө субай сүөһү турар хотонун туттубуттар. Аны 10×9‑таах гараас тутталлар. Үлэһиттэри олордор дьиэни былааннаабыттар. Газель массыыналаах буолан, комбикорманы 40‑нуу куулунан куораттан ылан аҕалар эбит.

“Ордор үбү — оҥорон таһаарыыга”

Галактион Данилович үлэһит илии көстөрө уустук буолбутун бэлиэтиир. Нэһилиэккэ сыспай сиэллээх элбээбит, ол оннугар хороҕор муостааҕы сыыйа аччатыы барар эбит. Эдэрдэр сүөһүнү тутуохтарын баҕарбаттарыттан хараастарын этэр.

— Ордор үппүн оҥорон та-
һаарыыга угабын. Ол оннугар джип да, кыбартыыра да ылбаппыт. Сиэннэрбин үлэҕэ интэриэстээн, кэлэн көмөлөстөхтөрүнэ, хамнас төлүүбүн. Быһата, тыа хаһаайыстыбатын лааҕырын курдук сылдьаллар. Оҕолорбор кыралаан көмөлөһөбүн. Оҕолорум үрдүк үөрэхтээхтэр. Хотон үлэтин сатыыллар, хара үлэттэн иҥнэн турбаттар. Билигин икки кыыһым, икки уолум кыһын уоппуска да ылан, ыксалга кэлэн көмөлөһөн абырыыллар. Оҕолорбун үлэнэн ииппитим, сиэннэрбин эмиэ итинник такайабын, — диир уопуттаах пиэрмэр.

Бэйэтэ этэринэн, наҕараадата толору — Арассыыйа, Саха сирин киэнэ.

Бу курдук, барытын былааннаан, торумнаан, сайдар суолу эрэ тутуһан, үлэ бэтэрээнэ, “2000 үтүө дьыала” хамсааһын” бэлиэлээх Галактион Прокопьев тэрийбит хаһаайыстыбата өссө да аата иһиллэ туруо, таһаарыылаахтык үлэлиэ диэн эрэнэбит.