Таас Боотур…

Сабантуйга кыайыыта бар дьонугар күндү бэлэҕинэн буолла

Бу күннэргэ Дьокуускай куоракка XXV Федеральнай Сабантуй чэрчитинэн ыытыллыбыт мас тардыһыыга уонна татаар омук курдаһан тустар “корэш” күрэхтэһиилэрэ Николай Тарскай аатынан “Туймаада” стадионугар буолан ааста.

Успуорт улахан түһүлгэтигэр күүстээх спортсменнар күөн көрсүүлэрэ көрөөччү болҕомтотун тардыан тарта. Муҥутуур абсолютнай кыайыылаахха мас тардыһыытыгар сүрүн бирииһинэн Ил Дархан Айсен Николаев туруорбут 1,8 мөлүйүөн солкуобайдаах “Рысь‑3 пикап” квадроцикла буолла. Оттон “корэш” көрүҥҥэ — Татарстан Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнэ Рустам Минниханов туруорбут “Лада Гранта” массыыната. Онон көрөөччүлэр “кулгаах-харах” буолан олорон, күрэхтэһиилэри анаан кэтээн көрдүлэр. Тыҥааһыннаах киирсиигэ мас тардыһыытыгар абсолютнай кыайыылааҕынан финалга Павел Черноградскайы кытта күөн көрсүбүт Дьулустаан Ноговицын буолла.

Дыгын оонньууларын кыайыылааҕа

Былырыын онус сылын Дыгын оонньууларыгар кыттан кыайыылааҕынан буолбут Горнай улууһун Таас Боотура, норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара Дьулустаан Ноговицын — өрөспүүбүлүкэ биир ааттаах-суоллаах спортсменнарыттан биирдэстэрэ. Кини национальнай многоборье кубогын чөмпүйүөнэ, мас тардыһыытыгар аан дойдутааҕы (икки төгүл), Арассыыйа, Саха сирэ чөмпүйэнээттэрин көмүс мэтээллэрин хаһаайына, Манчаары оонньууларын призера. 2024 сыллааҕы Дыгын оонньууларыгар Саха сирин ааттаах-суоллаах күүстээх спортсменнарын кытта успуорт сэттэ национальнай көрүҥнэригэр: ыстаныыга, тутум эргииргэ (“вертушка”), мас тардыһыытыгар, ох саанан ытыыга, хапсаҕайга, 400 миэтэрэҕэ сүүрүүгэ уонна тааһы көтөҕүүгэ киирсибитэ. Былырыыҥҥы Дыгын оонньууларыгар 132 киилэлээх тааһы Өймөкөөн улууһуттан анаан аҕалбыттара. Таас Боотурунан аатырбыт Дьулустаан Ноговицын бу тааһы 150 миэтэрэҕэ тиийэ көтөҕөн илдьэн, саҥа рекорду олохтообута. 16 сылы быһа 116 киилэ ыйааһыннаах тааһы көтөҕө сылдьыбыттара. 2021 сыллаахха бу тааһы 250 миэтэрэҕэ тиийэ көтөҕөн, Дьулустаан Ноговицын рекорд олохтоон, Таас Боотурунан ааттаммыта. Оттон быйылгы татаар омук үбүлүөйдээх национальнай бырааһынньыгын чэрчитинэн ыытыллыбыт суолталаах күрэхтэһиигэ Дьулустаан Ноговицын муҥутуур кыайыылааҕынан буолла.

“Ил Дархан бэлэҕэ миэхэ, айылҕаны кытта өрүү алтыһар, бултуур-алтыыр киһиэхэ, санаабыт сирбэр тиийэрбэр улахан абыраллаах көлөнөн буолара чахчы”.

“Итии чэйгэ” Таас Боотурунан биллэр Дьулустаан Ноговицынныын XXV Федеральнай Сабантуйга муҥутуур кыайыытын туһунан кэпсэттибит.

Ил Дархан уонна раис — кыайыы туоһулара

— Дьулустаан, эн Павел Черноградскайдыын киирсэр кэмҥэр Ил Дархан Айсен Николаев уонна раис Рустам Минниханов түһүлгэҕэ киирэн кэлиилэрэ долгутуулаах да түгэн этэ. Дьиҥэр, кинилэр эн киирсиэҥ иннинэ арыый хойутуу эбэтэр атын мадьынылар мас тардыһар кэмнэригэр түбэһиэхтэрин сөп этэ эбээт. Онон Үөһэттэн анаабыт курдук, икки бырааттыы өрөспүүбүлүкэ салайааччылара эн өрөгөйдөөх кыайыыгын илэ көрөр кыахтаммыттара…

— 85 кг диэри мас тардыһыыга саха күүстээх мадьынылара күөн көрүстүлэр. Иккилиитэ хотторбуттар туораан испиттэрэ. Муҥутуур кыайыылааҕы быһаарар финалга түһүлгэҕэ Уус Алдан мадьыныта, аан дойду түөрт төгүллээх чөмпүйүөнэ, Арассыыйа успуордун үтүөлээх маастара Павел Черноградскайы кытта киирсибитим. Бу түһүлгэҕэ бары киирсиилэрим тыҥааһыннаахтык, ыараханнык аастылар. Онон бу кыайыым миэхэ ордук күндү. Буолуохтаах күрэхтэһии туһунан билэн баран, турнирга анаан кыттарга санаммытым. Маннык бэрт тыҥааһыннаах киирсиигэ «Модун» спорткомплекска эрчиллибит күүстээх дьарыгым миигин бастакы миэстэҕэ аҕалла. Күрэхтэһии эчэйиитэ суох этэҥҥэ ааста. Утарсааччыларым өрөспүүбүлүкэ, Арассыыйа, аан дойду чөмпүйүөннэрэ — олус күүстээх спортсменнар. Күүстээх санаалаах уолаттар бары кытаанах киирсиини көрдөрдүлэр.

Эчэйиилээх сылдьан киирсии

— “Эчэйиитэ суох…” диэн бэлиэтээтиҥ дии. Дьиҥэр, бэйэҥ атаххар эпэрээсийэлээх эбиккин. Дьэ, саха уолана, кытаанах тулуургун көрдөрдүҥ эбээт.

— Быйыл кыһын олунньуга эрчиллии кэмигэр ыстана сылдьан, атахпын улаханнык эчэппитим. “Дыгын оонньууларыгар” кыттыбат буоллум диэн, тохтообутум. Ол да буоллар, тустаах эпэрээссийэ кэнниттэн (балтараа ый ааспыта) спортсаалаҕа кыралаан тимиринэн дьарыктаныыбын саҕалаабытым. Ыарыыта сыыйа мүлүрүйэн, атаҕым уйар буолбута. Ол эрээри сүүрэрбэр эпэрээсийэлээхпин билэрим. Сыыйа маска олорон көрбүтүм. Үчүгэй буолбут курдуга. Онон аны Манчаары оонньууларыгар кыттар сыаллаах-соруктаах эрчиллэ сылдьабын. Бу суолталаах кэмҥэ түбэһиннэрэн, Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтин Федеральнай Сабантуйугар эмиэ кыттарга санаммытым. Оттон “Дыгын оонньууларын” быйыл көтүтэр буоллум — эчэйиим оһор кэмэ уһун диэбиттэрэ. Эпэрээсийэни ааспыт буолан, күрэхтэһэргэ уустук буолуоҕа.

Тыа сиригэр абыраллаах көлө

— Эн, саха ыччата, булчут ааттааҕа буоллаҕыҥ. Онон тыаҕа сылдьаргар, аатыҥ да этэрин курдук, бэйэҥ кытаанах дьулуургунан тулуһан ылбыт Ил Дархан бирииһинэн — квадроциклгынан ыраахха тиийэ бултуоҥ-алтыаҥ буоллаҕа?

— Иллэрээ сыл эмиэ квадроцикл ылбытым. Онон бу тиэхиньикэ ханнык да уустук айаннаах, бадарааннаах, уулаах-хаардаах буоллун, тыа сиригэр олох эрэллээх уонна олус наадалаах буоларын билэбин. Ил Дархан бэлэҕэ миэхэ, айылҕаны кытта өрүү алтыһар, бултуур-алтыыр киһиэхэ, санаабыт сирбэр тиийэрбэр улахан абыраллаах көлөнөн буолара чахчы.

Түгэнинэн туһанан, бары кыайыыларбын мин бигэ тирэхпэр — чугас дьоммор уонна биир дойдулаахтарбар, горнайдарга, аныыбын. Кинилэр миэхэ эрэллэрэ күүспэр күүс эбэр, санаабын кынаттыыр.

…Киһи аата кини олоҕор уонна дьылҕатыгар кырата суох оруоллааҕын Дьулустаан Ноговицын холобуруттан көрүөххэ сөп. Успуорт тулхадыйбат девиһэ: «Дьулус, тулуй, кыай!» диэн күүстээх этии Горнай улууһун Таас Боотуругар анаммыт эбит. Саха аатырбыт мадьыныта Дьулустаан Ноговицын тириэньэрэ Иван Белолюбскай соторутааҕыта биһиги хаһыаппытыгар биэрбит интервьютугар бэркэ да бэлиэтээбитэ: “Кыайыылаах мадьыны да, бөҕөс да буолбатах. Кини — Боотур”. XXV Федеральнай Сабантуй чэрчитинэн ыытыллыбыт мас тардыһыытыгар саха Боотура Дьулустаан Ноговицын чаҕылхай кыайыыта — бар дьонугар күндү бэлэҕинэн буолла.

НАДЕЖДА КОРОТОВА ХААРТЫСКАҔА ТҮҺЭРИИЛЭРЭ.