ВИДЕО: Тааттаҕа «Манчаары оонньууларын» уота умайда!

Бүгүн, от ыйын 8 күнүгэр, «Манчаары оонньууларын» үөрүүлээх аһыллыыта сүргэни уратытык көтөхтө.

Дьон-сэргэ үөрэ-көтө эрдэттэн былааннанан, ох курдук оҥостон, кустук курдук куоһанан  «Дьулуруйар Ньургун Боотур» стадиоҥҥа «Кыайыыга 11 хардыы» уус-уран дьүһүйүүнү, «Манчаары оонньуулара» күрэс уота сандаара саҕылларын көрө муһуннулар.

«Манчаары оонньуулара» быйыл манна, уран тыллаах улуу олоҥхоһуттар уутуйан үөскээбит сирдэригэр-уоттарыгар, «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхо айыллан тахсыбыт кэрэттэн-кэрэ сиригэр, уран тыл маастардара уһуйуллан тахсыбыт ытык-мааны дойдуларыгар Тааттаҕа ыытыллара ураты кэрэхсэбиллээх. Тоҕо диэтэххэ, өссө 26  сыл анараа өттүгэр, ол эбэтэр 1999  сыллаахха улуус киинигэр Ытык Күөлгэ Манчаары Баһылай бирииһигэр «Олоҥхо оонньуулара» ыытыллан тураллар. Онтон ыла олохтоохтор бэлиэ тэрээһини өйдүү-саныы сылдьыбыттара, истэригэр сэмээр кэтэспиттэрэ, ыра санаа оҥостубуттара туолла!

Бу уһулуччу үөрүүлээх күннэринэн Таатта улууһун олохтоохторун, «Манчаары оонньууларын» ыалдьыттарын СӨ Ил Дархана Айсен Николаев эҕэрдэлээтэ. Кини бу далааһыннаах оонньууну көрсө элбэх үлэ ыытыллыбытын бэлиэтээтэ.  «Манчаары оонньуулара» — норуот үтүө үгэһин, күрэсчит сатабылын, доҕордоһуу, түмсүүлээх буолуу тыынын ыкса тутан илдьэ сылдьар бэлиэ, күүтүүлээх бырааһынньык буоларын эттэ. Бу далааһыннаах тэрээһин күрэс төрүт көрүҥнэрин киэҥник далааһынныырга, үйэтитиигэ, чөл-чэгиэн буолууну тарҕатыыга, кэнчээри ыччаты патриотизм тыыныгар иитэргэ сүҥкэн оруоллааҕын ыйда. Саха норуотун киэн туттар улуу дьонноро төрөөн-үөскээн тахсыбыт сирдэригэр «Манчаары оонньууларын» аһыллыбытынан ааҕабын диэбитэ дохсун ытыс тыаһынан арыалланна.

Улуус-улуус аайыттан «Манчаары оонньууларыгар» күүстэрин-кыахтарын, дьулуурдарын-тулуурдарын, быһыйдарын-сымсаларын холоһо түмсүбүт өрөспүүбүлбүкэ чулуу күрэсчиттэрэ, отуттан тахса хамаанда (35 хамаанда, 1521 күрэсчит) сэлэлии хааман киириилэрэ  уруй-айхал арыалланна! Маннык айхаллаан көрсүү хас биирдии күрэсчиккэ эрчими биэрбитэ, санааны күүһүрдүбүтэ чахчы.

«Дьулуруйар Ньургун Боотур» стадиоҥҥа  «Манчаары оонньууларын» аһыллыытын дуорааннаахтык биллэрэр дьоро киэһээ тэрээһинэ — «Кыайыыга 11 хардыы» ураты туруоруутунан көрөөччүлэри сэҥээртэ, сөхтөрдө, үөртэ, астыннарда.

Киэҥ-куоҥ түһүлгэҕэ Сир Ийэ барахсан ситэн-тупсан турар кэмигэр Моҕол ураһа тула орто дойду омуннаах, оһуордаах-мандардаах, уйгулаах олоҕо оргуйда, ситимнэннэ, салҕанна. Манна мааны бэйэлээх айылҕа, орто дойду дьонун олоҕо-дьаһаҕа, төрөөбүт тыл сүмэтэ, сүөгэйэ, урана, күүстээх, кыахтаах уонна сиэрдээх буолуу, дойдуга талаһыы, ааспыт олоххо ытыктабыллаах сыһыан, олоҥхоттон ураннык киллэрии, үйэлэри ситимнээһин, кэнчээри ыччакка кэскиллээҕи тиэрдии, иҥэрии барыта сүрэҕи-быары өрүкүттэ. «Манчаары оонньууларыгар» анаммыт Өрөгөй ырыата ыраахха диэри дуорайа көттө. Ырыа-тойук, олоҥхо, умсугутар тыллаах хоһоон, имигэс, эрчимнээх үҥкүү аргыстаах дьоро киэһээ көрөөччүгэ уратытык тиэрдилиннэ, сүрэҕи-быары ортотунан минньигэстик дьайан киирдэ.

Оонньууну кэрэһилиир Таатта талаҕын курдук имигэс, муҥура суох сэниэлээх  Талах Бэргэн, тапталлаах Таатта эбэбит сиэн кыыһа Кэрэ Кытыл, күүстээх-күдэхтээх, тобуллаҕас толкуйдаах Тоттооной аныгы үйэ кэнчээри ыччатын сирэйдээн көрдөрөр кырачаан уолчааҥҥа доҕор-атас буоланнар, оҕочооҥҥо эһэтин кытта уон биир тосхол устун олоҕун хардыытыгар ыйан, сүбэлээн арыаллаатылар. Саха оҕуһун сиэтэ сылдьар, үлэни өрө туппут кырдьаҕас тапталлаах, ахтылҕаннаах эһэтин ыллыктаах тылын ылынан, аныгы тэтимнээх үйэ уолчаана төрөөбүт тылыгар тардыһыыта туохтааҕар да күүһүрэн, өбүгэлэрин төрүт оонньуулары сэргээн, сэҥээрэн, ааспыкка, быданнаабыкка болҕомтотун ууруута — бу үйэлээх ситим кэрэһитинэн буолла. Кыайыыга кынаттыыр уон биир тосхол, бу мындыр толкуйга, ытыктабыллаах сыһыаҥҥа, тулалыыр эйгэҕэ тапталга, иллээх-эйэлээх олоххо, үлэни өрө тутарга, билиилээх-көрүүлээх буоларга сирдиирэ бу киэһээ толору арылынна. Үтүө, кэрэ илдьитэ үп-үрүң туллукчаан,  күүстээх-уохтаах Дьулуруйар Ньургун Боотур бухатыыр,  дьэп-дьэңкир уулаах Таатта эбэ барахсан, бу барыта кэрэ кэпсээн буолан кэпсэннэ, көрдөрүлүннэ.  Ытык дьоммут Былатыан Ойуунускай, Алампа, Өксөкүлээх Өлөксөй ааттара дуорааннаахтык ааттанна.

Салгыы «Манчаары оонньууларын былааҕын ааттаах-суоллаах күрэсчиттэр күөрэччи көтөҕөн киллэрдилэр. Ол кэнниттэн Саха сирин Олимпиадатынан ааттанар «Манчаары оонньууларын» уотун биллэр-көстөр күрэсчиттэр стадиоҥҥа киллэрдилэр, далааһыннаах тэрээһин уота сандаара умайда, түһүлгэҕэ мустубут ыалдьыттар уруйдарынан арыалланна.

Күрэс төрүт көрүҥнэригэр «Манчаары оонньууларын» аһыллыытын түмүктүү түһүлгэҕэ оһуохай дуорайда. Хабыллар ытыс тыаһа өргө диэри аргыс буолла.  Көрөөччүлэр бу киэһээ тэҥҥэ ыллаһа, үҥкүүлэһэ, олоҥхо ураты умсулҕаннаах тылын хатылыы, үөрэ-көтө оһуохайдаһа олордулар! Уруй-айхал этилиннэ, алгыс баһа сыаланна!

Маанылаах түһүлгэ ыалдьыттара бу киэһээ «Саха сирэ» хаһыат «Манчаары оонньууларыгар» анал таһаарыытын, Таатта уран тарбахтаахтара тигэн бэлэмнээбит дьэрэкээн бэйэлээх олбохторун, харысхаллары, уо.д.а. бэлэх тутан улаханнык үөрдүлэр.

Бу далааһыннаах тэрээһин аһыллыытын сүрүн режиссера Саха тыйаатырын артыыһа, Олоҥхо тыйаатырын сүрүн режиссера Роман Дорофеевы кытта көрсөн кэпсэттим. Кини бүгүҥҥү тэрээһин туһунан маннык эттэ: