Тахсыылаах үлэлээх Уол Табаҕа “Араҥаһа”

“Сахамедиа” холдинг массыыната  Мэҥэ Хаҥалас улууһун Табаҕа сэлиэнньэтигэр бэрт сыыдамнык айаннаан тиийэн, салгыы Араҥас учаастак туһаайыытын тутуста.  Биһиги «Араҥас» кэпэрэтиип кыстык пиэрмэтигэр сылдьан баран, улуус сэттэ нэһилиэгин үүтүн тутар “Якутнацпродукт” ТХПК үлэтин билсэр соруктаахпыт.

Табаҕа нэһилиэгин Араҥас учаастага былыр-былыргыттан киһи-сүөһү уутуйан үөскээбит сирэ. Сэбиэскэй кэмҥэ манна Филипп Лобанов аатынан  ыччат-комсомольскай пиэрмэтэ турбут. Оччотооҕу олох ирдэбилинэн «оскуола – производство – үрдүк үөрэх» хамсаа­һыҥҥа кыттыһан, ыччат анаан үлэлээн ааспыт сирэ. Кинилэри хара үлэҕэ Ленин уордьан кавалера, ньирэйи төлөһүтүү маастара, уоттаах сэрии ин­­бэлиитэ Егор Слепцов-Көлөһүн Дьөгүөр  уһуйбутун олохтоохтор кэпсии тоһуйдулар. Олох тутула уларыйан, Араҥас пиэрмэтэ сыыйа эстибит. Ол эрээри 21-с үйэҕэ манна ынах маҥырыыра, ыанньыксыт сайдыыр саҥата иһиллэннэр, түптэ буруо­та унааран, олох эмиэ салҕанан барбыт. Урукку үтүөкэннээх кэми эргиппит, иккис тыыннаан сэргэхсиппит киһинэн олохтоох ыччат Роман Герасимов буолар. Кини “Араҥас” уонна “Якутнацпродукт” тыа хаһаа­йыстыбатын потребительскай кэпэрэтииптэрин биир тэҥинэн салайар. Икки тус-тус­па хайысхалаах тэрилтэлэр бүгүҥҥү күннээҕи үлэлэрин сиһилии билсиэххэ.

Аныгы үйэ хотоно

Кэпэрэтиип салайааччыта Роман Герасимов арыал­лаан, гааһынан оттуллар оһох­тоох, үлэһиттэр суунар-тараанар, аһыыр хостордоох – толору хааччыллыылаах ыраас, сылаас, киэҥ-куоҥ хотоҥҥо баар буола түстүбүт. Салгыы ыаммыт үүтү сойутар анал технологиянан үлэлиир улахан тэрил аттынан ааһабыт. Механизированнай хотон буолан, үүттэрин аппараатынан ыыллар.

– Уруккута манна Байкалов аатынан тэрилтэ хотоно турбута. Бииргэ төрөөбүт быраатым Иван “Дьиэ кэргэн пиэрмэтэ” граҥҥа киирсэн, ол үбүнэн  хотон туттубута уонна “байкаловтар” сүөһүлэрин атыылаһан ылбыта. 110 төбө ыанар ынах турар хотонун 2023 сыллаахха тутан киллэрбиппит. Билигин манна 100 ынах кыс­­таан турар. Онно эбии 12 биэнсийэлээх ыал сүөһүтүн кыстатабыт. Сүрүннээн сүөһүлэрин 50-нарыттан саҕа­лаан, 70 саастарын ааспыт дьон көрдөрөллөр. Баҕалаах элбэх. Онон бу анал куоҥкуруһу ааспыт сүөһүлэр тураллар. Сүөһү көрөрбүтүгэр кыстатар отторун уонна ый аайы 1500 солк. харчынан ылабыт.  Ону бурдук уонна уматык атыылаһыытыгар туттабыт. 50 саастаах дьон үлэлиир буолан, сүөһү тутар бокуойдара суох, оттон саастарын тухары сүөһү ииппит дьон дьарыктарыттан тэйиэхтэрин баҕарбаттар, ол иһин кыстатан баран, саас ылан, бэйэлэрэ сайылаталлар. Дьоммутуттан сүөһүнү эрэ буолбакка, хааһы, куһу, кууруссаны, сибиинньэни эмиэ ылан кыстатабыт, – диэн кэпсиир Роман Герасимов.

Кунуопканы эрэ баттыыгын

Хотон сиигэ суох, сырдык –  манна илии үлэтэ диэн суох. Ынахтар анал иһиттэн күнү быһа уулуу тураллар. Ким да уу таһа сылдьыбат, барыта – мэхэньисээссийэ, анал кунуопканы эрэ баттыыгын. Сотору-сотору ынах уулуур иһитэ уунан туолар, сааҕын тута эмиэ анал тиэхиньикэ ыраастаан, тыраахтарга сүөкүүр. Отторун эмиэ тыраах­тарынан киллэрэн тарҕаталлар. Ким да, сэбиэс­кэй кэм саҕанааҕы курдук, барытын оҥоро охсоору, хотон баһыттан атаҕар диэри сүүрэ сылдьыбат. Ырай олоҕо.

Хотону көрө сырыттахпытына, ыанньыксыт Елена Сокольникова тиийэн кэллэ. Күнүскү ыам саҕаламмыт эбит.

– Үс ыанньыксыт аппараап­пытын холбуу сылдьабыт. Үлэбит сарсыарда түөрт чаастан саҕаланар. Ыамнар быыстарыгар күн солото суох сылдьабыт. Дьон куһа-хааһа, кууруссата, сибиинньэтэ – аһыыр айахтаах буолунай, онон күнүм олох биллибэккэ ааһар, – диэн кэпсиир Елена Власьевна.

Сиэмэлээһининэн – саҥа боруоданы

Салгыы хотону кытта силбэһэ турар гарааһынан субан сүөһү турар хотонун көрө таһырдьа таҕыстыбыт. Иккис хотоҥҥо 130 төбө кыстаан турар. Манна барыта илиинэн үлэ эбит. Анараа хотоҥҥо кус-хаас буоллаҕына, манна – бөтүүк уонна куурусса. Хотоҥҥо киирэн иһэн, хас да кууллаах Сунтаар Кэмпэндээйитин тууһун бэлиэ­тии көрдүм. Бэйэбит Сахабыт сиригэр оҥоһуллар олох­тоох бородууксуйаны көрө-көрө, киһи санаата көнньүөрэр. Сунтаардар туустарын хамаҕатык батараллар эбит. Бу эмиэ сайдыы бэлиэтэ буоллаҕа.

“Араҥастар” быйылгыттан сэмэнтээл ынахтарыгар сиэмэлээһин ньыматын туттар былаан­наахтар. “Былырыыҥҥа диэри атыыр оҕустаах этибит да, идэһэлээбиппит. Үс эрэ сыл сылдьар эбит, онон кырдьан, тохтообута. Онуоха эбии “боруо­даны тупсарыы үлэтин ыытар наада” диэн санааттан маннык толкуйга кэллибит” диэн этэр Роман Герасимов. Сонун сүүрээн буоллаҕа. Боруоданы тупсарыы наадата чахчы.

“Табаҕа этэ дуо?” дэтиэхтэрэ

Салгыы кэпэрэтиип хаһаайы­на Роман Герасимовы кытта үүт астыыр кэпэрэтиибин көрө айаннаатыбыт.

– Бу Табаҕа Эбэтэ диэн оттуур алааспыт. Мантан кыра кэлэр буолан, оппутугар “топпоппут”, олунньуга эрэ тиэрдэбит. Онон Төхтүр отун атыылаһыах­таахпыт. Онтубут өрүс ото буол­лар да, “сиирбитигэр” тиийэбит. Алаас отун ынах билэр да, хайыай, аһыан эмиэ наада буоллаҕа.  Былырыын Майа “Мяснойун” тэрилин атыыластыбыт. Уруккута “Манчаары” кэпэрэтиип бас билиитэ этэ. Билигин эт сыаҕын өрөмүөннүү сылдьабыт. Кулун тутартан эппитин астаан, “полуфабрикаттары” атыыга таһаарыахпыт. Онон быйылгыттан аны үүт ас таһынан, “Табаҕа этэ дуо?” дэтэр эт аһынан дьоммутун күндүлүөхпүт, – диэн аара айаннаан иһэн, Роман Романович кэпсии истэ.

Аныгы тэрил арааһа

Астыыр сыахха аныгы тэрил арааһа элбэҕэ сөхтөрдө. “Бачча элбэх тэрили хантан ылбыккытый?” диэн ыйыппыппар, уопуттаах технолог “үүттэри сойутар тэриллэр –Алтайскай кыраай Рубцовскай куоратыттан,  сэппэрээтэри – Махачкалаттан, пастеризатор-тэрили – Москва уобалаһын Одинцово куоратыттан, анал хаалары Владивостоктан ылан, манна бэйэбит тэрилбитигэр былаастык бытыылкалары үрдэрэн оҥорон  таһаарабыт”, – диэн кэпсиир Роман Герасимов.

… Ити курдук, 20-чэ үлэһиттээх икки потребительскай кэпэрэтииби үлэлэтэ олорор эдэр салайааччы бииртэн биир сонун хайысханы тобулан, бэйэ бородууксуйатын оҥорон таһаарар. Табаҕанан, Майанан, Аллараа Бэстээҕинэн, Дьокуускай куоратынан – барыта 40-ча маҕаһыыны кытта дуогабардаһан, тахсыылаахтык үлэлиир. “Бу курдук эрчимҥитин ыһыктыбакка, табаҕалар, өссө үүнэн-сайдан иһиҥ, төрөөбүт Сахаҕыт сирин сайдыытыгар сүҥкэн кылааккытын киллэрэ олоруҥ!” диэн баҕа санаабытын эттэхпит, алҕаатахпыт буоллун! 

Бородууксуйа биир көрүҥэ – сир аһыттан

Роман Герасимов, кэпэрэтиип салайааччыта:

– Кэргэним Анна Петровналыын иккиэн технолог идэлээхпит. Үөрэхпин бүтэрээт, Майаҕа “Манчаарыга” технологтаабытым. 2016 сылтан дойдубар үлэлээбэккэ турбут собуоту үлэҕэ киллэрэн саҕалаабытым. Улууспут көмөлөһөн, субсидиянан саҥа таас собуот туттубуппут. Онно үүттэн араас аһы астаан таһаарабыт.  Сыыйа тутуулары эбэн, хайысхабытын сайыннаран иһэбит. Кэргэним  сир аһыттан астыыр бородууксуйаны оҥорон таһаарар сыаҕы туттарарга этии киллэрэн, манна отонтон барыанньа, сироп, утах оҥорон таһаарабыт.