ТАС ДЬЫАЛА МИНИСТИЭРИСТИБЭТЭ САХА СИРИН ӨЙҮҮР

ТИЭХИНЬИКУМНАРЫ САҤАРДЫЫ

Ахсынньы 5 күнэ. Айсен Николаев Саха сирин тиэхиньикумнары саҥардыыга көҕүлээһинин бүтүн дойдуга туһаныахха диэн этии киллэрдэ. Ил Дархан орто профессиональнай үөрэх тэрилтэлэрин саҥардыыга анаммыт федеральнай бырагырааманы үлэлэтиэххэ диэтэ. Бу туһунан кини Арассыыйа Федерациятын Судаарыстыбаннай сэбиэтин «Үөрэх» хайысхатыгар хамыыһыйатын үлэһит бөлөҕүн мунньаҕар эттэ. Бүгүн өрөспүүбүлүкэҕэ маннык бырагырааманы хайыы-үйэҕэ оҥоро сылдьаллар. Докумуон чэрчитинэн 2027 сылга диэри Саха сиригэр орто үөрэх 25 тэрилтэтин саҥардар былааннаахтар. Айсен Николаев федеральнай үбүлээһини тыырыыны ситиһэр туһугар үлэһит бөлөх чилиэннэригэр итиннэ наадалаах быһаарыныылары бэлэмнииргэ соруйда.

Санатан эттэххэ, Арассыыйа Федерациятын Судаарыстыбаннай сэбиэтин «Үөрэх» хайысхатыгар хамыыһыйатын үлэһит бөлөҕүн Айсен Николаев 2021 сылтан салайар. Манна федеральнай былаас уорганнарын уонна эрэгийиэннэр биэдэмэстибэлэрин салайааччылара, губернатордар, уопсастыбаннай, научнай тэрилтэлэр, сайдыы институттарын уонна биисинэс бэрэстэбиитэллэрэ киирэллэр.

ТИРЭХТЭЭХ САЙДЫЫ СИРЭ-УОТА

Ахсынньы 6 күнэ. «Хоту: тирэхтээх сайдыы сирэ-уота» диэн наука-үөрэх киинин биир  сүрүн соругунан биисинэһи үлэҕэ кытыарыы буолар. Бу туһунан Кэтээн көрөр сэбиэт мунньаҕар Ил Дархан Айсен Николаев эттэ. Кэтээн көрөр сэбиэт мунньаҕар биэс хотугу-илиҥҥи эрэгийиэн – Саха Өрөспүүбүлүкэтэ, Сахалин, Магадан уобаластара, Камчатка кыраайа, Чукотка автономнай уокуруга кытынна. Кэтээн көрөр сэбиэт чилиэннэрэ киин быйылгы үлэтин түмүктэрин ырыттылар. Айсен Николаев сүрүн кыайыынан – үлэни ыытыыга федеральнай граны ылыы уонна аан дойду таһымнаах 15 наука-үөрэх кииннэрин ахсааныгар киирии буоларын бэлиэтээтэ.

Наука-үөрэх киинэ 2019 сыллаахха тэриллибитэ. Бүгүн бу үлэҕэ наука 19 тэрилтэтэ, экэниэмикэ 19 хампааньыйата, итиэннэ 10 федеральнай университет, 6 сайдыы института  кытталлар.

«НЬУРГУН БООТУР» ОПЕРА

Ахсынньы 7 күнүгэр САССР төрүттэммитэ 100 сылыгар анаан Москубаҕа Улахан тыйаатырга Марк Жирков уонна Генрих Литинскэй «Ньургун Боотур» опералара турда. Бу сүҥкэн айымньыны Опера уонна балет тыйаатырын сүрүн солистара, хора уонна симфоническай оркестра, Олонхо тыйаатырын музыканнара, артыыстара, өрөспүүбүлүкэ Судаарыстыбаннай филармониятын хора, «Виртуозы Якутии» ансаамбыл туруордулар. Операны аҕыйах хонуктааҕыта СанктПетербург куорат Мариинскай тыйаатырыгар көрдөрбүттэрэ. Сотору кэминэн испэктээги Саха Өрөспүүбүлүкэтин киин куоратыгар – Дьокуускайга туруоруохтара.

ДЬОРУОЙДАРГА СҮГҮРҮЙҮҮ

Ахсынньы 7 күнэ. Аҕа дойду дьоруойдарын күннэрин иннигэр Москуба Сүгүрүйэр хайатыгар «Бары кэмнэр дьоруойдарыгар сүгүрүйэбит» диэн патриотическай аахсыйа буолла.

Манна «Кыайыы сирэйдэрэ» бүтүн норуот историческай бырайыагар Саха сириттэн 25 Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойун аатын киллэрдилэр. Аахсыйаны САССР төрүттэммитэ 100 сылыгар анаан Аҕа дойду Улуу сэриитин киин түмэлигэр – Кыайыы мусуойугар ыыттылар.

«Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Саха сириттэн 65 тыһыынча киһи кыттыбыта. Итинтэн аҥаардарын кэриҥэ сэрии хонуутугар охтубута. Биһиги кинилэр хорсун быһыыларын өйдүүбүт, умнубаппыт. Сэрии туһунан кырдьыгы үүнэн иһэр көлүөнэҕэ тиэрдии, эдэрдэри кыайыылаах-норуот, босхолооччу-норуот эр санаалаах иитии – биһиги иэспит», – диэтэ Айсен Николаев аахсыйа кэмигэр.

САХА СИРИН САЙДАР КЫАҔА

Ахсынньы 8 күнүгэр РФ Тас дьыала министиэристибэтигэр Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылыгар анаан Саха Өрөспүүбүлүкэтин экэнэмиичэскэй, инвестиционнай уонна туристическай кыаҕын билиһиннэрдилэр. Манна 20 посол, 34 дойду бэрэстэбиитэллэрэ уонна посоллар куорпустарын 64 бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар. Эрэгийиэн ситиһиитин, сайдыытын үтүө түһүмэхтэрин туһунан Айсен Николаев билиһиннэрдэ.

Миниистир Сергей Лавров Саха сирин омук дойдуларын кытта экэниэмикэҕэ сибээстэри олохтооһуҥҥа үлэтин бэлиэтээтэ уонна ити салгыы сайдарыгар РФ министиэристибэ өйүүргэ  бэлэмин эрэннэрдэ. Кини өрөспүүбүлүкэ норуоттар икки ардыларынааҕы тэрээһиннэри  ыытыыга улахан уопуттааҕын тоһоҕолоото.

Сергей Лавров «Азия оҕолоро» оонньуулары тэрийиини көҕүлээбит Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы бэрэсидьиэнин, судаарыстыбаннай сүбэһити Михаил Николаевы Арассыыйа Федерациятын ЮНЕСКО дьыалаларыгар хамыыһыйатын өйдөбүнньүк мэтээлинэн наҕараадалаата.

Ил Дархан Айсен Николаев РФ тас дьыала миниистирин Сергей  Лавровтуун көрсүһүүтүгэр өрөспүүбүлүкэ норуоттар икки ардыларынааҕы бырайыактарын, сүрүннээн Хотугу пуорумҥа чилиэн буолуутун ырыттылар. Айсен Николаев Сергей Лавровка «Тирэхтээх сайдыы Хотугу пуорума» норуоттар икки ардыларынааҕы кэмпириэнсийэни ыытыыны көҕүлээһини өйүүргэ этии киллэрдэ. Миниистир бу былаһаакканы  кэскиллээх диэн сыаналаата уонна министиэристибэ итини сайыннарыыга көмөлөһүөҕэ диэн эттэ. Кэпсэтии өссө биир хайысхатынан 2023 сыл кулун тутар ыйыгар Дьокуускайга килиимэт уларыйыытын уонна ирбэт тоҥ ууллуутун ыйытыыларыгар норуоттар икки ардыларынааҕы кэмпириэнсийэни ыытыы буолла.

МОСКУБАЛЫЫН

Ахсынньы 8 күнүгэр Айсен Николаев Москуба куорат мэрэ Сергей Собянинныын көрүстэ. Кэпсэтиигэ анал байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар өйөбүлгэ, байыастары материальнай-тиэхиньиичэскэй өттүнэн хааччыйыыга, итиэннэ ирдэнэр амуницияны уонна тэрили оҥорон таһаарыыга болҕомтону уурдулар. Саха сирэ уонна Москуба – национальнай сыаллары ситиһиигэ инники күөҥҥэ сылдьар эрэгийиэннэр. Онон социальнай-демографическай бэлиитикэҕэ, сыыппара трансформациятыгар, үөрэххэ, култуураҕа уонна култуурунай нэһилиэстибэтэҕэ уопуту атастаһыыга үлэ ыытыллыаҕа.

АЙЫЛҔА ХАРЫСТАБЫЛА

Ил Дархан ахсынньы 8 күнүгэр дойду айылҕа баайыгар уонна экологияҕа миниистирэ Александр Козловтуун көрүстэ. Салайааччылар кэпсэтиигэ сүрүн болҕомтону быйыл ойуур баһаардарын кытта охсуһуу түмүктэригэр уонна кэлэр сылга ойуурдары көмүскээһиҥҥэ ылыныллар миэрэлэргэ уурдулар. Миниистир быйыл ыытыллыбыт үлэни үчүгэй диэн сыаналаата.

«Быйыл баһаарынайдар ахсааннарын икки төгүл улаатыннардыбыт. Ол түмүгэр 1,1 тыһыынчаттан тахса киһи буолла. Итиэннэ түөрт төгүл кэриҥэ авиамониторинг чааһын ахсаанын улаатыннардыбыт – биэс тыһыынчаҕа диэри», – диэтэ Александр Козлов.

«Быйыл дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин, бырабыыталыстыба баһылыга Михаил Мишустин өйөбүллэринэн ойуур баһаардарын иэнин 13 төгүл кыччатары ситистибит. Саха сирэ бүгүн эһиилги ойуур баһаардарын кэмигэр бэлэмнэниини хайыы-үйэҕэ саҕалаата», – диэтэ Айсен Николаев.

АССОЦИАЦИЯ ЭТИИЛЭРЭ

Ахсынньы 10 күнэ. Бу күн Айсен Николаев Саха сирин хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ассоциациятын бэрэсидьиэнэ Андрей Кривошапкинныын көрүстэ. Андрей Кривошапкин Ил Дархаҥҥа хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар кыһалҕаларын быһаарыыга, олохторун-дьаһахтарын, култуураларын уонна тылларын харыстааһыҥҥа болҕомтотун иһин махтанна.

Андрей Кривошапкин ахсынньы 12 күнүгэр Саха сирин хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ассоциацията тэриллибитэ 33 сылын бэлиэтиирин, ассоциация өрөспүүбүлүкэ салалтатын өйөбүлүнэн ситиһиилээхтик үлэлээн кэлбитин кэпсээтэ.

Айсен Николаев арктическай оройуоннарга дьоҥҥо-сэргэҕэ олох усулуобуйатын тэрийии – өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бэлиитикэтин биир улахан суолталаах хайысхата буоларын тоһоҕолоон эттэ.

ҮҮНЭР КӨЛҮӨНЭНИ ӨЙҮҮР ПУОНДА

Ахсынньы 10 күнэ. Ил Дархан бу күн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах  пуондатын 2022 сылга үлэтин түмүктэрин кытта билистэ уонна кэлэр сылга былаанын көрдө.

Ил Дархан тэрилтэ салалтатыгар үбүлээһини киллэриигэ саҥа суоллары тобулууга уонна партнердары кытта үлэни өссө кэҥэтиигэ сорук туруорда. Пуонда быйыл Хаҥалас улууһун Чапаево сэлиэнньэтигэр Наука Аччыгый академиятын үөрэнэр куорпуһун үлэҕэ киллэрбитэ. Бу уораҕай Саха АССР 100 сылыгар СӨ Бырабыыталыстыбатын уонна  «Роснефть» хампаанньа икки ардыларыгар түһэрсиллибит сөбүлэҥ чэрчитинэн тутуллубута.

2025 сылга пуонда Дьокуускай куоракка улахан бырайыагы – Үүнэр көлүөнэ пааркатын үлэҕэ киллэриэхтээх. Маны сэргэ бүгүн Нам бөһүөлэгэр Култуура уонна духуобунай сайдыы дыбарыаһа уонна Мииринэйгэ 1 №-дээх оскуола иккис куорпуһа тутуллаллар. Итини таһынан Сунтаар Кэмпэндээйитигэр 40 миэстэлээх өрөспүүбүлүкэтээҕи үөрэтэр-чэбдигирдэр киини тутууну уонна Чурапчытааҕы эт-хаан култууратыгар уонна успуорка институт үөрэтэр-лабораторнай куорпуһун реконструкциялааһыны бырайыактыыр үлэ ыытыллар.

Хаартыскаҕа: РФ Тас дьыалаҕа миниистирэ Сергей Лавров уонна Ил Дархан Айсен Николаев быыстапкаҕа.