Төрөөбүт тыл сайдарыгар сонуну киэҥник тарҕатар ситим сүҥкэн оруоллаах

Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүн чэрчитинэн Ил Түмэҥҥэ “Сыыппараҕа көһүү кэмигэр сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэр төрөөбүт тыл чөл хааларыгар, сайдарыгар оруоллара” диэн “төгүрүк остуол” буолан аста.

Мунньахха Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Афанасий Владимиров, култуураҕа, сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэргэ сис кэмитиэт бэрэссэдээтэл Виктор Губарев, инновация, сыыппара сайдыытын уонна инфокоммуникационнай технологиялар миниистирэ Василий Ефимов, норуот дьокутааттара, сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэр салайааччылара кытыннылар.

Инновация, сыыппара сайдыытын уонна инфокоммуникационнай технологиялар миниистирэ Василий Ефимов төрөөбүт тылы чөл хаалларыыга аныгы технологиялар оруоллара улаханын бэлиэтээтэ. Технопаарка оҥоһуу өйүн лабаратыарыйатынан төрөөбүт тылы хараанныырга, сайыннарарга аналлаах бырайыактарга былырыын 15 мөл. солк. грант көрүллүбүтүн ыйда, “Тооку” ханаал аһыллыбытын бэлиэтээтэ.

“Бөдөҥ биисинэстэр өйөбүллэринэн быйыл бэс ыйын 1 күнүгэр оҕолорго табыгастаах сыһыарыыны үлэлэтэр баҕалаахпыт. Тоҕо диэтэххэ, оҕолор төлөпүөнү көхтөөхтүк туһаналлар. Туспа оҥоһуллубут сыһыарыы оҕолор төрөөбүт тылы билиилэригэр көмөлөһөрүгэр эрэллээхпит. Ону тэҥэ, төрөөбүт тыллары үөрэтэр оонньуулары таһаарар былааннаахпыт. Маны таһынан, төрөөбүт тылынан комикстары таһаарыыны эспэримиэннии сылдьабыт, киэҥник тарҕатыахпыт”, — диэн билиһиннэрдэ.

“Төгүрүк остуол” дакылаатыттан, ыйытыыларга хоруйдартан ааҕыыччыны сэҥээрдэр сүрүн түгэннэри билиһиннэрэн ааһар оруннаах. Ол курдук, “Сахамедиа” АУо генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Чокуур Гаврильев “СӨ холобуругар төрөөбүт тылынан медиа тыл судаарыстыбаннай бэлиитикэтин үстүрүмүөнүн быһыытынан” диэн тиэмэҕэ дакылаат аахта. Дакылаатыгар “Сахамедиа” 2022-2023 сыллардаахха социологическай чинчийии оҥорбутун билиһиннэрдэ. Манна 12 улууһу хаппыттар, 1800 киһи кыттыбыт. “Ол түмүгүнэн олоҕурбут көрүҥүнэн сонуну киэҥник тарҕатар ситими ааҕыы, бэчээт тарҕаныыта аҕыйаан иһэрэ, оннооҕор сорох саайтар сарбыллаллара көстүбүтэ.

Хаһыаты аахпат буолуу мобильнай интэриниэт киириитин кытта сибээстээх. Хаһыаты, сурунаалы ааҕыы 2015-2020 сс. Арассыыйаҕа 19% аҕыйаабыт эбит буоллаҕына, 2013-2019 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр — 31%” – диэн эттэ. Манна тэҥнии тутан саайты хас саастаах дьон ордук ааҕалларын билиһиннэрдэ. Ол курдук, 18-30 саастаах дьон 10%, 31-45 саастаах дьон 12%, 46-60 саастаах дьон 13%, 61-тэн үөһэ саастаах дьон 6% ааҕаллар эбит. “Чааһынай сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэр, ааҕар киһи аҕыйах буолан сахалыы суруйаллара барыһа суох. Сахалыы тыллаах саайтар бу сүрүннээн судаарыстыбаннай сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэр буолаллар. Ол эрээри, кэлиҥҥи чахчылар туоһулуулларынан, эрэдээксийэлэр үлэлэрин, матырыйааллары сөпкө аттардахха элбэх дьон ааҕыан сөп. Холобур, “Саха сирэ” эрэдээксийэтэ икки саайты үлэлэтэр – Sakha-sire.ru уонна Erersaas.ru. Былырыын Саха сирэ саайты ыйга мөлүйүөҥҥэ тиийэ киһи ааҕара. Яндексынан көрдөххө, Саха сирин ордук 25-34 саастаах эдэр дьон ааҕаллар эбит (42,55%)” – диэн эттэ.

Судаарыстыбаннай бырагыраама иитинэн  2023 сыллаахха сахалыы тыллаах Kerdee.ru көрдүүр, булар агрегаты үлэлэтэн саҕалаабыттара. Бу агрегатор көмөтүнэн сахалыы тыллаах саайтар матырыйаалларын киирэн ааҕыахха сөп. Тустаах агрегат сахалыы тыллаах саайтар көрдөрүүлэригэр көмөлөөҕүн ыйар.

Түмүккэ Чокуур Гаврильев “төгүрүк остуолга” кэккэ этиилэри киллэрдэ. Онтон сороҕун билиһиннэрдэххэ, официальнай саайтарга, страницаларга сахалыы тылынан сонуннары таһааралларыгар судаарыстыбаннай уонна муниципальнай былаас уорганнарыгар сүбэлиэххэ диэтэ. Билигин сүрүннээн нууччалыы тылынан суруйалларын ыйда. Социальнай ситимнэргэ судаарыстыбаннай уонна официальнай тылларынан контены оҥороллорун туһугар, сонуну киэҥник тарҕатар судаарыстыбаннай ситимнэргэ субсидия көрүллүүтүн үрдэтэргэ диэн бэлиэтээтэ.

“Саха” НКИХ генеральнай дириэктэрэ Олег Марков олохтоох тэлэбиидэнньэ ханааллара үлэлэрин-хамнастарын сырдатта. “Тэлэбиидэнньэ олох бары социальнай, экэнэмиичэскэй эйгэтин хабар биир саамай маассабай сонуну киэҥник тарҕатар ситим буолар. Сыыппараҕа көһүү кэмигэр биһиги иннибитигэр аныгы кэмҥэ ирдэнэр контены оҥорору таһынан, норуот духуобунай култууратын, устуоруйатын, тылын, литэрэтиирэтин чөл хаалларар сорук турар” – диэн бэлиэтээтэ. Сахалыы уонна олохтоох омуктар тылларынан оҕолорго аналлаах ойуулуктар оҥоһуллалларын, киинэлэр тахсалларын, дьон сэҥээрэрин эттэ.

Тэлэбиидэнньэҕэ биэриилэр ордук ханнык тылынан тахсаллар диэн ыйытыыга хоруйдууругар, генеральнай дириэктэр “Саха” НКИХ (72% – сахалыы, 26% – нууччалыы, аҕыйах ахсааннаах олохтоох омуктары тылларынан – 2%), “Якутия24” ханаал олоччу нууччалыы тыллаах, “Мамонт” ханаал (89% — сахалыы, 11 – нууччалыы), “Тооку” (86% — сахалыы, 10% -нууччалыы, 3,5%), өскөтүн бырыһыанынан ылан көрдөххө  77 % сахалыы, 19% нууччалыы, 3% аҕыйах ахсааннаах омуктар тылларынан диэн иһитиннэрдэ.

“Саха бэчээт” генеральнай дириэктэрэ Ньургуйаана Стручкова иһитиннэрбитинэн, 34 улууска, 39 хаһыат  ыйга барыта холбоон 22 136 ахсаанынан, биэс улууска икки тылынан (нууччалыы, сахалыы) тахсар. Итинтэн 93% сурутуунан тарҕанар, 7% атыыланар. Хаһыат сүрүннээн Нерюнгри, Алдан, Мииринэй, Ленскэй улуустарыгар атыыга хамаҕатык барарын эттэ. Тираһы төһө кыалларынан тутан туралларын, ол эрээри, ити сороҕор кыаллыбатын, холобур, быйыл Чурапчы улууһун биэс нэһилиэгэр тэҥинэн буочта салаалара сабыллыыларын түмүгэр, олохтоох хаһыакка сурутуу биллэ түспүтүн бэлиэтээтэ. Кэбээйи улууһугар тириэрдии эмиэ уустугун, сурутуу түспүтүн ыйда. Ньургуйаана Михайловна бэччэттиир массыыналары саҥардары, үлэһиттэр хамнастарын үрдэтэри, о.д.а. боппуруостары туруоруста. “Төгүрүк остуол” кыттыылаахтара  сыыппара сайдыытын үйэтигэр сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэри аныгылыы сайыннарыыга кэккэ этиилэри киллэрдилэр.