Тиэлигигэ саҥа хотон дьэндэйдэ

Үүттүгэннээх сайыҥҥы күннэри баттаһа тыа сирин дьонугар үлэ-хамнас үгэнэ. Үүтү туттарыы, от үлэтэ. Ол быыһыгар ахтыы хомуйуу.

Мэҥэ Хаҥалас 1 Наахара нэһилиэгин Тиэлиги сэл. олохтооҕо, пиэрмэр Наталья Данилованы билбэт киһи суоҕа буолуо. Кини тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар дьоһун кылаатын киллэрсэр дьахталлартан биирдэстэрэ. Олоххо көхтөөх, саҥаны, сонуну сэргиир, хаһаайыстыбата сайдарыгар туруулаһар.

Искибиэр оҥорторор

Наталья Ивановна ынах ыырын, үүт түһэрэрин быыһыгар бэрт дьоһун бырайыагы саҕалаан, тиһэҕэр тиэрдээри дьирээлэһэр. Ол курдук, төрөөбүт, үүнэн-сайдан тахсыбыт Тиэлигитин үлэһит дьонун аатын үйэтитээри туруммут. Бу эттэххэ дөбөҥүн иһин, судургута суох үлэҕэ киниэхэ олохтоох бибилэтиэкэр Сардаана Николаевна Сергеева көмөлөһөр. Онон оччотооҕу К. Байкалов аатынан, “Наахара” сопхуостарга таһаарыылаахтык үлэлээбит ыанньыксыттар, тырахтарыыстар, субан сүөһү көрөөччүлэр, биригэдьиирдэр ааттарын үйэтитиэхтэрэ. Кинилэр ааттара, этэргэ дылы, көмүс буукубанан суруллуоҕа. Ол да иһин, Наталья Ивановна тимири ыллатар уус уолу — олохтоох кулууп дириэктэрин Давид Германович Трофимовы көрдөһөн, искибиэр оҥорторо сылдьар. “Сопхуос туруу үлэһиттэрин аата умнуллубатын, оҕолоро, сиэннэрэ эҥин көрө сырыттыннар, устуоруйаларын биллиннэр диэн бу искибиэри оҥорторор санаа киирбитэ. Киһи төрөөбүт дойдутугар туох эрэ үйэлээҕи, туһалааҕы оҥоруохтаах дии саныыбын”, — диир уопуттаах пиэрмэр.

Өссө муспут матырыйаалларынан кинигэ таһаартарар баҕалаах.

“Никольскайдар кэлэн тутан биэрдилэр”

Сайыҥҥы үлэ күөстүү оргуйар. Ол эрээри ахтыыны хомуйууну сэргэ күнү-дьылы баттаһа хотон туттаран киллэрбитин киһи мыыммат ситиһиитинэн ааҕыахха сөп.

— Былырыын 2024 сыллаахха 15 мөл. солк. суумалаах дьиэ кэргэн гранын ылбытым. Хотон туттуом диэн санаалаах. Ити үппүнэн тиэхиньикэ ылбытым, сиэйэлкэ, барана атыыласпытым. 12 мөл. солкуобайга бэйэм үс мөлүйүөммүн эбэн, хотон туттарга былааннаммытым. Саҥа тутууну ыытаары сылдьар киһи быһыытынан биллэриилэртэн Нам уола Охлопков Валентин Васильевич биригээдэтэ Сунтаарга хотон туппутун түбэһэн аахпытым. Онон кинилиин билсэн, дуогабардаһан, кыһын тутуум матырыйаалын тастарбытым. Уонна бэс ыйыттан Валентин Васильевич биригээдэтэ кэлэн икки ыйынан тутан бүтэрдэ. Никольскай уолаттара олус үлэһиттэр эбит диэн хайҕаатым, болдьоҕор бүтэрбиттэрин иһин олус махтанабын, — диир үлэтэ үмүрүйэн үөрбүт тыа сирин хоһуун үлэһитэ.

Собуокка үлэлиир

Быйыл сайын Даниловтар Таас Күөлүгэр сайылаан олороллор. Ыабыт үүттэрин сүөгэйинэн сүүрдэн аҕалаллар эбит. Хаһаайыстыба баһылыга билигин дэриэбинэҕэ собуокка үлэлиир, ынахтарын дьоҥҥо ыатар. Уола, күтүөтэ, кыыһа оттуу сылдьаллар. Өссө быйыл 26 гектардаах сиргэ быраҕыллыбыт бааһынаны чөлүгэр түһэрэн, зеленка ыспыттар, балаҕан ыйыгар хомуйуохтара. Онон сүөһүлэрин этэҥҥэ кыстатарга эрэллээхтэр.

— Бу ылбыт граным — иккис граным. Үстэ төхтүрүйэн туран киирсэн, бастакыбын 2015 с. ылбытым. Онтон, дьэ, ити 2024 сыллаахха. Тыа хаһаайыстыбатын биэрбит үбэ, биллэн турар, олус көмөлөөх. Ама ким сайдыан, үлэтин чэпчэтиэн баҕарбат буолуоҕай? Угуохтаах харчыбын эрдэ былааннанан, мунньан, кыттыбытым. Тус бэйэм маннык дьаһаллар үлэһити олус көҕүлүүллэр дии саныыбын. Саҥа туттарбыт хотонум поилкалаах, автодоилкалаах буолуоҕа, ортотунан от киллэрэр сирдээх. 50 хороҕор муостааҕы туруорарга диэн аналлаах, — диир “Данилова Н. И.” бааһынай-пиэрмэр хаһаайыстыба ИП баһылыга.

Үбүлүөйдээх сыла

Хоһуун үлэһит, дьаһаллаах-саталлаах Наталья Данилова быйыл сайын 60 сааһын томточчу туолбута. Өссө бааһынай хаһаайыстыба тэринэн үлэлээбитэ 20 сылын туолар. Онон киниэхэ 2025 сылга эргиччи үбүлүөйдээх бэлиэ күннэр диэххэ сөп. СӨ үтүөлээх пиэрмэрэ, СӨ тыа хаһаайыстыбатын туйгуна, РФ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтиттэн Бочуотунай грамоталаах, Махтал суруктаах, үлэ бэтэрээнэ ити курдук, үлэ үөһүгэр сылдьар. Кыстыгы көрсө хороҕор муостааҕын саҥа хотоҥҥо киллэрэн, өссө да ситиһиилээхтик үлэлииригэр эрэнэбит.