Тимири ыллатар Амма ууһа Юрий Килбясов

Биллэн турар, уруһуйга дьоҕурдаах эрэ киһи тимиртэн араас дьэрэкээн оһуордары эрэ буолбакка, күн талбытын эрийэн-буруйан оҥорор кыахтааҕа буолуо. Сэһэргэһээччим үлэлэрин хаартыскатын көрө олорон итинник санааҕа кэллим.

Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан уруһуйдуурун сөбүлүүр уолу кулууп дириэктэрэ Степан Левин “үчүгэйдик уруһуйдуугун, Владивостокка художественнай училищеҕа баран үөрэн” диэн сүбэлээбитин үрдүнэн, аармыйаҕа сулууспалыыр баҕата баһыйан, аккаастаммыт. Онтон атын худуоһунньук буолуо эбит.

Бүгүн хаһыаппыт “Сатабыл” рубрикатыгар ыалдьыттыыр Амма Бөтүҥүн төрүт олохтооҕо, тимири ыллатар уус Юрий Килбясов.

Тимир оҥоһукка сыыйа кэлии

— Юрий Юрьевич, эйиэхэ төрүттэргэр уус киһи баар буолан, бука, ону удьуордаатаҕыҥ буолуо?

— Биһиги 11 бииргэ төрөөбүттэртэн уус аҕабын мин удьуордаабыппын. Ол эрээри аҕам мас ууһа этэ. Оҕо сылдьан сэбиэскэй кэм саҕана үлэ лааҕырыгар сылдьан, тимир уустара тыраахтар саппаас чааһын таптайалларын наһаа кэрэхсээн көрөр этим, кинилэргэ илии-атах буоларым. Тимир оҥоһукка сыыйа кэлбитим. Суоппардаабытым даҕаны, алмааһы да кырыылыыр этим. Онтон тэрилтэм эстэн, үлэтэ суох хаалбытым. Кэлин тутуу биригээдэтин тэринэн, улууспут салалтатын кытта дуогабардаһан, араас тутууну ыыппыппыт.

Улуус салалтата өйөөбүтэ

— Оттон тимиринэн уһанар дьарыкка хаһааҥҥыттан ылларбыккыный?

— Казахстаҥҥа тимир уустарын бэстибээллэрин ыытар үгэстээхтэр эбит. Ол туһунан биирдэ тэлэбиисэргэ түбэһэ түһэн көрбүтүм. Онно араас кыамталаах тэриллэри туһанан, тимиртэн араас оҥоһуктары эрийэн-буруйан таһааралларын олус сэргии көрбүтүм уонна бу маннык оҥоһуктарга анаан ылсарга санаммытым. Аны итинник тимири чочуйан таһаарар тэрили атыылаһар үбүм суох. Ол иһин оччолорго улуус баһылыгынан олорор Александр Артемьевка киирэн сүбэлэспитим уонна өйөбүл ылбытым. Кини субсидия ыларга биисинэс-былаан суруйарбар сүбэлээбитэ уонна дьаһалта исписэлииһин көмөҕө анаабыта. Сотору буолаат, урбаанньыттары өйүүр пуонда үлэһиттэрэ мин бырайыакпын өйүүргэ санаммыттарын биллэрбиттэрэ. Дьиҥэр, эрэлим олох кыра этэ. Улууспуттан 17 бырайыак киирбитэ, онно эбэн кэбис атын улуустар урбаанньыттарын. Онон урбаанньыттары өйүүр өрөпүүбүлүкэтээҕи пуондаттан 1000 000 солк. курдук субсидияны ылан, бэйэбиттэн 300 тыһ. солк. тахса үбү эбэн, интэриниэт ситимиттэн үөрэтэн, талбыт ыстаныактарбын сакаастаан ылбытым.

Челябинскайдары кытта ыкса сибээс

— “Интэриниэтинэн көрөн сакаастаабытым” диэн бэрт судургутук эттиҥ буолан баран, ити тэриллэр хайдах үлэлииллэрин ымпыгар-чымпыгар диэри билэр киһи сакаастыан сөп курдук ээ.

— Оннук. Ол иһин бастаан Челябинскай куораттан үс ыстаныагы сакаастаабытым. Ол тэриллэрим бэртээхэйдик үлэлиир буолан биэрбиттэрэ: талбыт токурутар, пресстиир, эрийэн таһаарар уонна оҥоһук пуорматын бэркэ оҥорон таһаарар этилэр. Бастаан илиибин үөрэтэн, бэйэбэр тимир көхөлөрү, ыскамыайкалары, онтон дьон олбуордарыгар оһуордары оҥорор буолбутум. Онтон 2015 сылтан сакаастар кутуллан барбыттара. Ол курдук, Абаҕаҕа култуура дьиэтин күрүөтүн, Майаҕа эмиэ күрүө оҥорторбуттара, араас тэриллэри сакаастыыр буолбуттара. Онтон сакаастарым улам бөдөҥөөн барбыттара. Ол иһин Челябинскайдааҕы собуот салалтатын кытта билсэн, улахан кыамталаах ыстаныактары атыылаһар инниттэн миэстэтигэр үөрэниэхпин баҕарарбын биллэрбитим.

Уопуттаах маастардарга уһуйуллуу

— Тыый, олох “баҕалаах маска ыттар” диэн маны этэн эрдэхтэрэ. Челябинскайдарыҥ онуоха сөбүлэстилэр дуо?

— Тута сөбүлэспиттэрэ. Тиийээппин кытта гостиницаҕа олохтоон баран, собуокка илдьэн биир маастарга туттаран кэбиспиттэрэ. Онно уонча хонук устата бу собуоттан арахсыбакка, хас да уопуттаах маастарга үөрэммитим. Сотору-сотору алдьанар кытай тэрилин курдук буолуо дуо, Арассыыйа оҥоһуга хаачыстыба бөҕөтө, араас “функциялара” да олус элбэх эбит этэ. Онон хараҕым аһыллан, бэркэ идэтийэн кэлбитим уонна үлэ үөһүгэр түспүтүм.

Тимир мастааҕар судургу

— Эн үлэлэргин көрө олорон, кырдьык да, ускуустуба ураты чочуонай көрүҥүн курдук ылынаҕын. Тимиргэ маннык сиэдэрэй ойууну түһэрэн оҥоруох диэтэххэ, уустук буолуо?

— Өр уһанан, идэтийэн баран, оһуор түһэрэргэ тимир мастааҕар судургу эбит диэн толкуйга кэллим. Маһы таптаабыккынан эрийбэккин-буруйбаккын, токуруппаккын. Оттон тимири хайдах баҕаран эрийэн, араас оһуору, быһыыны-таһааны оҥорон таһаарыахха сөп. Бэйэҥ санаабыккынан сатабыллаахтык айыахха-тутуохха сөп. Оттон маска лобзигынан эрэ эрбээн чочуйаҕын.

Саҥа мастарыскыай — саҥа кыах

— Маннык ураты оҥоһуктары оҥорон таһаарар киһи үлэлиир усулуобуйаҕын олохтоохтук тэриммитиҥ буолуо?

— 7х8 кв м иэннээх үлэлиир дьиэбэр баппакка, кэҥэтэргэ санаммытым. Онон билигин 12х12 кв м иэннээх саҥа мастарыскыай тутта сылдьабын. Сотору сүрүн үлэтин бүтэрэн киириэм. Тутуубун бүтэрдэрбин дьыалабар олохтоохтук ылсыам. Түөрт оҕобуттан икки устудьуон уолбун тимиринэн уһаныыга уһуйбутум. Онон кэлин бэйэлэрин олохторугар туһанар кыахтаахтар.

Виктор Смирников, “Амма улууһа” МО баһылыгын тутууга уонна инфраструктура сайдыытыгар солбуйааччы:

— Юрий Килбясовы кытта бииргэ үлэлээбиппит уонча сыл буолла. Ылыммыт дьыалатыгар олус бэриниилээх, эппит тылыгар турунар киһи. Аммаҕа бастакынан тимири араастаан “ыллатан”, сиэдэрэй оҥоһуктарынан улууспут киинин тупсарбыт урбаанньыт. Ол курдук, 2019 сыллаахха кини 7‑с спортивнай оонньууларга уулуссаларбытыгар араас оҥоһуулаах күрүөлэри, ыскамыайкалары, бэлиэлэри оҥорбута. Улууһун олохтоох уолаттарын түмэн, тутуу биригээдэтин тэрийэн, хаарбах дьиэттэн көһөрүү бырагырааматын чэрчитинэн тутуллар саҥа дьиэлэрбит ис-тас үлэтин оҥорууга үлэлииллэр. Онон тимир ууһа Юрий Килбясов төрөөбүт Аммабытын тупсарыыга биир патриот киһибит диэн киэн тутта бэлиэтиибит.