Туһалаах тэрээһин нэһилиэги сэргэхситтэ

Горнай улууһугар Атамайга В.Д.Лонгинов аатынан орто оскуолаҕа төрөппүттэргэ бэртээхэй дэкээдэ тэриллэн үрдүк таһымнаахтык ыытылынна.

Күөйэ түһэн бэлиэтээтэххэ, манна ийэни, аҕаны, убайдары, эдьиийдэри сэргэ, эбээлэр, эһээлэр эмиэ көхтөөх кыттыыны ылаллар. Оттон оскуола иитэр-үөрэтэр үлэтигэр төрөппүттэр төһөнөн элбэхтик, көхтөөхтүк кытталлар да, соччонон үлэ тупсар, сайдар, далааһыннанар. Бу барыта кэнчээри ыччаппыт сиэр-майгы, билии-көрүү өттүнэн үүнэн-сайдан тахсарыгар, үрдүк култууралаах буоларыгар олугу уурар. Оскуола, дьиэ кэргэн, уопсастыбаннас бары күүһү түмэн үлэлиир сирдэригэр үөрэх-иитии үлэтэ таһыччы тупсар.

Биһиги нэһилиэкпит оскуолатыгар сыллата төрөппүттэргэ аналлаах аһаҕас аан күннэрэ үрдүк тэрээһиннээхтик ыытыллаллар. Төрөппүттэр оҕолорун уруогар сылдьаллар, үөрэх хаамыытын билсэллэр. Ону таһынан, бары кылаастары хабан туран, төрөппүттэр араас тиэмэҕэ кылаас чааһын ыыталлар. Биллэн турар, педагогическай үөрэхтээһин араас хайысханан үлэни ыытар. Холобур, быйыл С.П.Данилов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолатын психолога Алёна Григорьевна Попова «Гаджетозависимость у детей» диэн тиэмэҕэ лиэксийэ оҥорбута сэҥээриини ылла, киэҥ кэпсэтии таҕыста.

Төрөппүттэр «Хендмейд моей семьи» диэн бэртээхэй маастар-кылааһы тэрийдилэр. Бу улахан интэриэһи, болҕомтону тардан  хайҕанна, биһирэннэ. Манна ийэлэр, аҕалар, эдьиийдэр, убайдар бэйэлэрэ тугу сатаан оҥороллорун көрдөрдүлэр, баҕалаахтары барыларын үөрэттилэр. Ол курдук, тугу астыылларыгар, макраменан дьиэҕэ туһалааҕы оҥорууга, иискэ, лобзигынан быһарга, уо.д.а. Онон маастар-кылааска сылдьыбыттар улаханнык астыннылар, үөрдүлэр. Аны туран, аҕалар остуол тенниһигэр күрэхтэһиилэрэ бэртээхэй буолла. Эрбии тииһин курдук эгил-тэгил кирсии кэнниттэн, дьүүллүүр сүбэ түмүгүнэн бастакы бочуоттаах миэстэни Константин Семенов ылла. Иккискэ Афанасий Ефремов, үһүс бириистээх миэстэҕэ Василий Иванов уонна Еремей Петров таҕыстылар. «Эйэлээх дьиэ кэргэн» күрэхтэһиини истибит оскуолалар бары маннык күөн күрэһи тэрийэр баҕалаахтарын биллэрдилэр. Манна оҕолор төрөппүттэрин кытта хамаанда буолан күрэхтэстилэр. Бу бэртээхэй күрэхтэһиини оскуолаҕа төрөппүт кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Луиза Васильева иилээн-саҕалаан ыытта. Күөн күрэс алта түһүмэхтээх. Ол курдук, бэриллибит бириэмэҕэ бартыбыал хомуйуута, худуоһунньук буолан куосканы уруһуйдааһын, оҕо уонна төрөппүт бэйэ-бэйэлэрин төһө билэллэригэр эксээмэн туттарыыта, дьиэ кэргэн альбомун билиһиннэрии, о.д.а. бииртэн биир араас үчүгэй түһүмэхтэр ытыс тыаһынан арыалланнылар. Оонньуу түмүгүнэн Арслан, Акулина Филипповтар бастаатылар, иккискэ Айтаана, Татьяна Павловалар, үһүскэ Никита, Татьяна Алексеевтар таҕыстылар. Ити курдук олус үчүгэй, туһалаах уонна төрөппүтү, оҕону, учууталы өссө күүскэ ыкса сибээстиир тэрээһин ыытыллан, нэһилиэк дьоно бары да улаханнык сэргэхсийдибит, астынныбыт.

Түмүктээн эттэххэ, манна оҕону иитиигэ төрөппүттэр уонна учууталлар биир санаанан үлэлэһэллэр, сыллата болҕомтону тардар уратыны киллэрэргэ, тэрийэргэ кыһаллаллар, бары көмөлөөн үлэлииллэр. Көстөрүн курдук, быйыл да төрөппүттэр дэкээдэлэрэ элбэх араас тэрээһиннэрдээх, олус туһалаах буолла. Нэһилиэк олохтоохторо бары сэргэхсийдибит.

Валентина Яковлева,

Атамай, Горнай.

Дария Макарова хаартыскаларга түһэриитэ.