Тулуйхаана: «Мин ийэм «сэрии» диэн тылтан санньыаран, сүөм түһэр буолара…»

«Саха сирэ» хаһыат кэлэктиибэ дойдуга Аҕа дойдуну, Саха сиригэр Ийэ дойдуну көмүскээччи сылларыгар Кыайыыга дьулуһуу, патриотизм, эр санааланыы туһунан хоһооннору айыыга куонкурус биллэрбитэ. Кыайыы күнүн көрсө кыттааччылар хоһооннорунан «Өйдүүбүт, махтанабыт, кэриэстиибит» хомуурунньук-кинигэни бэчээттээн, ааҕааччыларыгар бэлэх ууммута.

Биһиги эрэллээх ааҕааччыбыт, бэйиэт, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Светлана Егорова (Габышева)-Тулуйхаана «Мин аҕам кыайыы саллаата!» хоһооно кинигэҕэ киирбитэ.

Мин аҕам Кыайыы саллаата!

«Мин аҕам хаһан да бэйэтэ
Сэриини кэпсээбэт буолара,
Ыйытыы-көрдөһүү кэнниттэн
Ол кыргыс сыллары ахтара.
“Сэрии” диэн ынырык диэхтиирэ
Ааспыт ыар кэмнэри кэпсиирэ,
Бойобуой доҕорун ахтара
Оччоҕо сирэйэ сырдыыра.

Сыл ахсын ыам ыйын -Тохсуһу
Мин аҕам олус да күүтэрэ,
Түүн түһээн салюту , параады
Түүлүгэр элбэхтэ көрөрө…
Бу күнү уруйдаан көрсөөрү
Көстүүмүн бэлэмниир буолара,
Бойобуой мэтээлин, уордьанын
Кичэллик харыстаан уурара.

Бу гынан Тохсуска тиийбэтэ,
Ол баҕа санаата туолбата,
Ыар ыарыы кинини булаат да
Бу орто дойдуттан күрэттэ…
Аҕаккаам, бырастыы, быраһаай
Олоххун чиэстээхтик олордуҥ,
Эн ааккын ааттатар ыччаккын
Эйэлээх олоххо хааллардыҥ.
Ыам ыйын Өрөгөй күнүгэр
Эн сиэниҥ параадка кыттыаҕа,
Бу Улуу Кыайыыны чиэстэһэн
Сибэкки дьөрбөтүн ууруоҕа.
Сыл ахсын бу манна кэлиэҕэ,
Төбөтүн хоҥкутан туруоҕа,
Бэтэрээн эһэтин туһунан
Киэн туттан ыччакка кэпсиэҕэ!»

Биһиги ыытар куонкурустарбытыгар куруук көхтөөхтүк кыттар айар куттаах Тулуйхаана Аҕа дойду улуу сэриитигэр аналлаах хоһооннорун ааҕааччыларбытыгар билиһиннэрэбит:

Сэрии сылын оҕотугар …

Мин ийэм бу орто дойдуга
Биир үйэ чиэстээхтик олордо,
Ол гынан, өр, «сэрии» диэн тылтан
Санньыаран, сүөм түһэр буолара.
Дойдубут олоҕун аймаабыт
Сэрии, сут сылларын ахтара,
Ол ааспыт кэм кэрдии туһунан
Бу маннык биһиэхэ кэпсиирэ:

“Дьахталлар, оҕолор муҥнаахтар
Утуйар уубутун умнаммыт
Барыта бу Кыайыы туһа диэн
Мас мастыы, от охсо барарбыт.
Туос аччык сылдьаммыт даҕаны
Үҥсээргээн аймаммат этибит,
Кутуйах хаһааһын буламмыт
Ол онтон үссэнэр буоларбыт…

Хоргуйан өлбүттэн куттаммат,
Соһуйбат да буолан хааларбыт,
Бу маннык буолуохтаах дии санаан
Үлэлээн күммүтүн барыырбыт.
Оҕо саас диэн баарын таайбакка
Эмискэ «улаатан» хаалбыппыт,
Сөтүөнү, оонньууну билбэккэ
Боччумнаах «холкуостаах» буолбуппут..

Инники кирбииттэн күн ахсын
Үс муннук суругу күүтэрбит,
Дьон бары биир сиргэ мустаммыт
Сонуну доргуччу ааҕарбыт…
Кутурҕан суруктан хараастан
Аар хатыҥ бэл ытыыр курдуга,
Сэбирдэх суугунун быыһынан
Уоскутар тыллары этэрэ…

Кыайыыны күннэтэ уһансан
Барытын тулуйан кэлбиппит,
Дойдубут былааҕын анныгар
Биир ньыгыл сомоҕо буолбуппут!
Ол иһин өстөөҕү самнаран
Эйэлээх олоҕу туттахпыт:
Үөрүүлээх оһуохай үҥкүүлээн
Үрүҥ күн ойорун көрсөбүт!»

Өстөөҕү кыайбыппыт!

Дойдубут туһугар
Саа-саадах туппуппут,
Кырыктаах сэриигэ
Кыргыһа киирбиппит,
Биирдэ да чугуйан көрбөккө
Кыайыыны уһансан
Берлиҥҥэ тиийбиппит!

Алааспыт хатыҥын
Өссө да кууһаары
Өлөртөн-сүтэртэн
Куттаммат буоларбыт.
От охсор, мас тиэйэр
Дьоммутун аһынан
Ахтылҕан суругун
Хоонньуга уктарбыт.

Өстөөҕү өһөрбүт
Кыайыылаах саллааттар
Билигин бэтэрээн
Буойуттар буоллахпыт,
Күннэтэ сиэннэрдиин
Сиэттиһэр, алтыһар
Бу дьоллоох олоҕу
Бэйэбит туттахпыт.

Ол иһин сыл ахсын
Бэтэрээн саллааттар
Бу Улуу Кыайыыны-
Ыам ыйын күүтэбит,
Бойобуой уордьаны,
Мэтээли иилинэн
Өрөгөй күнүгэр
Парааттыы барабыт.
Өссө да бу күнү
Кыайыыны көрсүөхпүт:
Ыарыыны, кырдьыыны
Кый ыраах үүрүөхпүт,
Кырыыстаах ол сэрии
Буолбатын туһугар
Сиэммитин сиэтэммит
Бар дьоннуун хаамсыахпыт!!!