Тулуурдаах буоларга олох үөрэтэр

Вера Шараборина (Азарова) Алданнааҕы мэдиссиинискэй училищены бүтэрэн баран, эбии мэдиссиинискэй сиэстэрэ кууруһугар үөрэммитин кэнниттэн, кинини төрөөбүт  Намын улууһугар анаабыттара.

Нам Оройуоннааҕы киин балыыһатын хирургияҕа отделениетын ыстаарсай мэдиссиинискэй сиэстэрэтэ Вера Иннокентьевна Азарова үлэтин эпэрээссийэлиир блоктан саҕалаабыта. Кини олоҕун 45 сыла хирургияны кытары сибээстээх.

Эпэрээссийэлиир сиэс­тэрэ эпэрээссийэлиир сиргэ бастакынан киирэр уонна бүтэһигинэн тахсар. Ыарыһаҕы эмиэ бастакынан кини көрсөр, ол аата эмтэнээччи эпэрээссийэ ситиһиилээхтик ааһарыгар эрэлэ киниттэн тутулук­таах.

– Мин Александр Дани­лович Петров уонна Анна Дмитриевна Яковлева курдук улахан хирурдары кытары үлэлээбит дьоллоохпун. 1979 сыл бүтүүтэ миигин анестезистка-сиэстэрэ кууруһугар ыыппыттара. 1980-с сылларга диэри биһиэхэ анестезиолог-быраас суоҕа. Норкуоһу куорат быраастара кэлэн оҥороллоро, күүтэргэ көмүс бириэ­мэ барара. Мин үөрэнэн кэлэн баран күүспүн-уохпун барытын норкуос  «Наркон–2П» аппараатын үлэлэтэргэ биэрбитим. Бэйэм «мааскалаах», бэл,  эндотрахеальнай норкуоһу оҥорор буолбутум. Мин күн бүгүҥҥэ диэри Дьокуускай анестезиолог-быраастарыгар махтанабын, кинилэртэн үөрэммитим, билиини, өйөбүлү ылбытым, кинилэр норкуос аппараатын саппаас чааһынан хааччыйаллара. Араас балаһыанньаҕа үлэлииргэ үөрэппиттэрэ.

– Быраастары кытары сыһыаҥҥыт хайдах этэй?

– Бастакы хардыыларбын хирургия отделениетыттан саҕалаабыппыттан уонна өр сыллар тухары ураты көрүүлээх, бэйэлэрин үлэлэрин ис сүрэхтэриттэн таптыыр, билэр дьону кытары үлэлиирбиттэн үөрэбин. Кинилэр олохторун талан ылбыт идэлэригэр анаабыттара, кинилэр баар буоланнар, хирургияны үйэм тухары таптыыбын. Хирургия отделениетын өр сылларга хирург-быраас Иннокентий Константинович Семенов салайбыта. Улуус дьоно кинини күн бүгүҥҥэ диэри өйдүүр уонна истиҥник  ахтар. Биһиги быраастарбыт эчэйиилээх ыарыһахтары эмтиир суһал ньымалары хото тутталлара, тымыр уонна үөс эпэрээсси­йэлэрин оҥороллоро. 2003 сыл биһиэхэ ураты сити­һиилээх сылынан буолбута. Нам хирурдара өрөспүүбүлүкэҕэ биир бастакынан үөс суолларыгар уонна таас уҥуоҕар эпэ­рээссийэ эндовидеохирургическай ньыматын киллэрбиттэрэ. Эдэр хирург  Афанасий Иннокентьевич Сивцев  «аденомэктомия», «иссечение  парауретральнай кисты» курдук эпэрээссийэлэри аан бас­-­аан оҥорбута. Биһиги, мэдис­сиинискэй сиэстэрэлэр, кинилэргэ сөп түбэһэргэ кыһалларбыт. Быраастары ­убаастыырбыт, бэл, куттанар курдукпут, кинилэр би­­һиэхэ улахан аптарытыат этилэр. Биһиги кинилэр ­анаабыттарын чопчу толорорбут, сэбиэдиссэй тыла биһиэхэ бирикээс курдук буолара, биһиги «суох» диэн тылы билбэт этибит, икки-үс күн субуруччу  дьуһуурустубалыахпытын сөбө. «Наада, ол аата наада» диэн өйдөбүллээхпит. Бу, баҕар, сэбиэскэй иитии буолуо, ол гынан баран, итини 44 сыл тутуһан кэллим.

– Эйигин үөрэппит, уһуйбут дьоннордооҕуҥ буолуо?

– Аан бастаан үлэлии кэлэрбэр эпэрээссийэ сиэстэрэтинэн нэһилиэнньэ барыта таптыыр, убаастыыр Людмила Марагимовна Курамшина үлэлиирэ, миигин ийэлии истиҥ сыһыанынан көрсүбүтэ. Кини курдук киһини көрсүбүппэр уонна бииргэ үлэлээбиппэр дьылҕабар махтанабын. Кини көмөтүнэн ыарахаттартан толлубакка, ханнык баҕарар балаһыанньаҕа быһаарыыны түргэнник ыларга үөрэммитим. Анна Дмитриевна Яковлева: «Миланы солбуйуоххун сөп!» – диэбитин хаһан да умнубаппын. Миигин Людмила Марагимовна курдук киһини кытары тэҥнээбитинэн киэн туттубутум, кынаттаммытым.  Өссө биир уһуйааччым – эпэ­рээссийэ санитарката Тамара Алексеевна Рожина. Кини эпэрээссийэ кэмигэр барытын сатыыра, оннооҕор кыра эпэ­рээссийэлэргэ гинеколог-бы­­рааска көмөлөһөрө. Күндү уһуйааччыларбар махталбын үйэм тухары умнуом суоҕа.

– Хаһан ыстаарсай мэдиссиинискэй сиэстэрэ буолбуккунуй?

– Ыстаарсай мэдиссии­нискэй сиэстэрэнэн 1998 сылтан үлэлиибин,  быйыл 25 сылым туолуо.

– Мэдиссиинискэй сиэс­тэрэлэриҥ туһунан кэп­сиэҥ дуо?

– Кэлэктииппит түмсүүлээх уонна иллээх-эйэлээх. Мэдиссиинискэй сиэстэрэлэр сүрүн састааптарыттан отута – үрдүк квалификация­лаах.  Кинилэр 25-40 сыл үлэлээбит,   отделение «тирэнэр» сиэс­тэрэлэрэ. Иллээхтик үлэлээбиппит, бэйэ-бэйэбитин солбуйсарбыт. Биһиги үлэбитигэр бэйэ-бэйэбитин солбуйсубакка буолбаккын. Мэдиссиинискэй сиэстэрэлэрим бары кэриэтэ дастабырыанньалаахтарыттан астынабын. Олоххо араас буолар: хирургия мэдиссии­нискэй сиэстэрэлэрэ анестезист-­сиэстэрэни солбуйуохтарын сөп, онон ковид пандемия­тын кэмигэр туһалаабыттара. Сиэстэрэлэрбин үчүгэйдик билэбин, убаастыыбын, хайҕыыртан сылайбаппын. Сүрүнэ – биир идэлээхтэргэр эрэнии.  Итэҕэйбэт буоллаххына, бииргэ үлэлээбэтэх ордук. Биһиги үлэбит олус ыарахан. Онон үлэ­лииргэ, уопсайынан, тулуур­даах буоларга олох үөрэтэр.

 – Түүҥҥү дьуһуурустубаны хайдах аһараҕыт, урукку туруккутугар түһэҕит?

– Маннык ыйытыыны мэдиссиинискэй сиэстэрэлэрбэр эмиэ биэрэбин (ыстаарсай мэдиссиинискэй сиэстэрэ отделениеҕа психолог курдук). Эдэркээн сиэстэрэлэр маннык хоруйдууллар: «Саатар икки чаас үчүгэйдик утуйуох­ха, баанналаныахха эбэтэр душтаныахха, минньигэс аһы буһаран сиэххэ, чугас дьоҥҥун кытары ирэ-хоро кэпсэтиэх­хэ наада».  Орто саастаахтар: «Утуйабыт, муусука истэбит», – дииллэр. Оттон саастаах дьон: «Күүлэйдиибит, сибиэһэй салгынынан тыынабыт, душтанабыт, икки-үс чаас утуйан ылабыт уонна үлэҕэ эмиэ бэлэм буолабыт», – дэһэллэр.  Оттон мин куруук ханна эрэ: тыйаатырга, киинэҕэ, түмэлгэ сылдьыахпын эбэтэр сөтүөлүөхпүн баҕарарым. Ол эрээри, ити мэлдьи кыаллар буолбатах этэ.

– Сөбүлүүр тускулуҥ?

– Кырдьыксыт буолуу. Бырактыкааннар, саҥа мэдиссиинискэй сиэстэрэ­лэр кэллэхтэринэ куруук:  «Мэдиссиинискэй сиэстэрэттэн, бастатан туран, туох ирдэнэрий?» – диэн ыйытабын. Хардата араас буолар: ыраас­тык туттуу, бэрээдэк, дьону аһыныы.

– Үлэ кэмигэр бэйэҕэр ханнык быраабылалары олохтоотуҥ?

– Хойутаабат үгэһи. Бэйэҥ ирдэбилгин чопчу, өйдө­нүмтүөтүк быһаар. Киһини хаһан да түһэримэ. Туох да буолбутун иһин, үлэҕэр үчүгэй настарыанньалаах кэл. Өссө ордук суолталаах баар, ол – үлэҕэ туох буолбутун аара хааллар, төһө да ыарахан симиэ­нэ аастар, настарыанньаҕын дьиэлээхтэргэ биллэримэ.

– Солбуйар үлэһити бэлэмниигит дуу?

– Сынньанар, үлэлээн бүтэр кэм кэлэр, миигин солбуйар киһини булбутум, эдэр мэдиссиинискэй сиэстэрэ Мария Михайловна Тимофеева. Көнө сүрүннээх, өйдөөх, сылбырҕа.

Зоя ИГНАТЬЕВА, Надежда ЕГОРОВА.

 В. Азарова  архыыбыттан хаартыскалар.