«Тумарыктан куотабын…»

Саха тэлэбиидэнньэтин сэрийээллэрин сэргээн көрөөччүлэр үс нэдиэлэ устата “Саха” Национальнай Көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа устубут  «Тумарык» сэрийээлин «тыыммакка” да олорон  көрдүлэр.

Киэһэ аайы көрөөччүлүүн биир ситимҥэ

Көрөөччү  быһыытынан уонна дьон сыанабылынан  эттэххэ, сэрийээл  олус табыллыбыт. Үгүс көрөөччү киэһэ аайы сэрийээли көрөн баран, аны социальнай ситимнэргэ кыттыһан, санаатын хайаан да  үллэстэр турукка киирэн сырытта диэтэххэ, омун буолбата буолуо. Тэлэбиидэнньэ үлэһиттэрэ бэйэлэрэ даҕаны күн аайы кэпсэтиини көҕүлүттэн тутан, көрөөччүлэрин кытары биир ситимҥэ сырыттылар. Ол тухары кириитикэ, астыммат буолуу, итэҕэһи булуу   суоҕун кэриэтэ. Ол миигин эмиэ дьиктиргэттэ уонна астыннарда. Тоҕо диэтэххэ, дьон сөбүлээбэтэх түгэннэрин тутатына этэр, ардыгар сиилиир-хоһулуур, быһа этэн кэбиһэр  да түгэннэрэ баар буолааччы.

16 сериялаах “Тумарык” сэрийээл сценарийын  Евгения Давыдова суруйбут, режиссера — Марина Платонова. Марина Платонова тэлэбиидьэнньэҕэ бу  бэһис үлэтэ буолар. «Тумарык» сэрийээлгэ эмиэ үрдүк маастарыстыбалааҕа, режиссер быһыытынан ураты көрүүлээҕэ көһүннэ.

Сценарист Евгения Давыдова:

-Ханнык баҕарар айар үлэҕэ, чуолаан сэрийээллэргэ, араас психологическай ньымалары туһаннахха, дьоруой бэйэтин ис туругун толорутук арыйар. Холобур, “Тумарыкка” сүрүн эрэ дьоруойдар олохторо буолбакка,  атын хас биирдии дьоруой бэйэтэ туспа олохтооҕо, мотивациялааҕа, сыаллааҕа-соруктааҕа көстөр.  Мин санаабар, бу сытыы тиэмэ толорутук арылларыгар артыыстарбыт үлэлэригэр олус эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһан уонна кыһаллан,   үчүгэйдик оонньообуттара оруоллаах. Мин хас биирдии сериалга ис дууһабынан арыллан үлэлээбитим. Сырыы аайы саҥаттан саҥаҕа үөрэнэн, сайдан иһэҕин, — диэн “Тумарыкка” үлэтин туһунан кылгастык билиһиннэрдэ.

Оруолларга Ульяна Лугинова, Петр Цыпандин, Любовь Макарова, Владислав Портнягин, Анастасия Заболоцкая  уо.д.а. оонньоотулар.

Көрөөччү кутун тугунан тутта?

 Бырайыак продюсера, сэрийээл сулууспатын салайааччы  Марина Пермякова бэлиэтээн эппитинэн, абылаҥнаах айар үлэ  табыллыбытын биир туоһутунан көрөөччүлэр олус элбэхтик санааларын үллэстибиттэрэ, элбэх дьон болҕомтотун тардыбыта буолар. Биллэрин курдук, тэлэбиидьэнньэ сэрийээллэр ситиһиилэрин куруук рейтининэн быһаарар.

Бастатан туран, күннээҕи олохпутугар баары (ол иһигэр, омсолооох өрүттэри) аһаҕастык көрдөрбүтүн уонна барыта  үчүгэйинэн түмүктэммитин биһирээтилэр.

Сүрүн оруолларга оонньообут артыыс идэтэ суох дьон көрөөччүгэ улаханнык биһирэттилэр. Ону сэргэ Саха тыйаатырын, Үүнэр көлүөнэ тыйаатырын артыыстара оонньоотулар. Уопсайынан, бары даҕаны киинэҕэ дуу, сэрийээлгэ дуу оонньуу сылдьар курдук буолбакка, бэйэлэрин олохторугар сылдьар курдуктар. Оннук кырдьыктаахтык, киһиэхэ тиийимтиэ гына оонньууллар. Ол да иһин,  дьиҥнээх олоххо субу буола турарын курдук,  Сахаайаны аһынар, кини олоҕун туһугар ис сүрэхтэринэн ыалдьааччылар, Владимиры мөҕүттэр, бэл, “бэйэтин кэһэтэн биэриэхтэрин” баҕарааччылар элбэхтэрэ.

 Сахаайалаах Владимир икки оҕолоох дьиэ кэргэн. Дьон көрөрүгэр толору дьоллоохтор,   сөбүлүүр үлэлээхтэр, дьиэ-уот, сыаналаах мал-сал, күндү таҥас-сап,  бэлэх уо.д.а.  Ол эрээри, бу «дьоллоох» ыал дьиэтээҕи олохторун дьүөгэлэрэ эрэ (ону да алҕаска) билэллэр. Ардыгар, ама билиҥҥи эдэр дьон маннык атаҕастабылга олороро буолуо дуо диэн бүтэйдии саарбахтыах, итэҕэйиэ суох санааҥ кэлэр да… Хаһан эрэ суруналыыс Вера Макарова «Дьахтары атаҕастыыр — ыар аньыы» диэн  төбөлөөх ыстатыйатыгар   «аныгы кэм аанчыктарын» сырдаппыта киэҥ сэҥээриини ылбытын, дьүүллэһиини таһаарбытын өйдөөн-санаан кэлэбин.

Сүрүн оруолу, икки оҕолоох Сахаайа  чэпчэкитэ суох олоҕун көрөөччүгэ тириэрдибит  Ульяна Лугинова оҕо эрдэҕиттэн киинэҕэ уһуллуон  баҕарар буолан, ис дууһатын ууран туран оонньообутун, оруолгун  тириэрдибэтиҥ диэн сэмэлэммэтэҕиттэн үөрэн туран, сериалга ыҥырбыттарыгар устааччыларга улахан махтанна. Кырдьык, оонньуохха диэтэххэ, ыарахан оруол.  Сахаайаны аһына да, абара да көрөҕүн. Ис дууһатын арыйар монологуттан киһи тэҥҥэ ытаһыах да курдук буолар. Манна киинэни устааччылар психолог оруолун киллэрэн биэрбиттэрэ сүрүн дьоруой санаата-оноото уларыйарыгар, олоҕун уларытар дьулуура күүһүрүүтүгэр көмө күүс буолар уобарас.

Онтон саха тэлэбиидэнньэтигэр «Просто вкусно»  биэриини ыытааччы, эмиэ оҕо эрдэҕиттэн киинэҕэ уһуллар ыра санаалаах  Петр Цыпандин «камераҕа үлэлии үөрүйэҕим иһин, сэрийээлгэ ыҥырбыттара буолуо» диэн этэр.   Сэрийээли устааччылар кэпсээбиттэринэн, кинини бастаан кыра оруолга, холобур, москвич оруолугар анаан ыҥырбыттар. Онтон саҥатын-иҥэтин истэн, туттарын-хаптарын билэн-көрөн баран, олох да сүрүн оруолга анаабыттар. Арассыыйа артыыстарын ахтыыларыттан иһиттэххэ, итинник түгэннэр элбэх буолаллар эбит. Петр Цыпандин кэргэнин атаҕастыыр эр оруолун күүстээхтик биэрдэ. Сирэйэ-хараҕа уларыйа, туттара-хаптара сыыдамсыйа охсоруттан, настарыанньата начаас уларыйарыттан, иһигэр «абааһы киирэр» түгэннэриттэн  көрөөччү  иҥнэ үрдүгэр олорон көрөр. Дьэ, кырдьык артыыс ааттааҕа буолан биэрдэ. Ол туһунан Петр Цыпандин: «Араас турукка киирэн бэйэбин тургутан көрөр идэлээх этим. Ол иһин, сарсыарда сиэркилэ иннигэр туран бэйэбин көрүнэн-көрүнэ араастык туттан-хаптан дьээбэлэнээччибин. Ол да көмөлөспүтэ буолуо», -– диир.

Кимтэн да тутулуга суох буоларын ордорон, үлэтинэн, таптыыр дьарыгынан  эрэ олорбут Виктория диэн кэрэ киһини  элбэх көрөөччү сөбүлээтэ. 20-чэ сыл УФСИН-ҥа үлэлээбит Анастасия Заболоцкая Викторията сэрийээлгэ эр дьон сүрэҕин тутуон тутта. Олус холку, бэйэтигэр эрэллээх, сыалын-соругун толорорго дьулуурдаах, дьүөгэлэригэр бэриниилээх,  өссө да аналын көрдүүр Виктория -– бу сэрийээл биир биһирэмнээх  дьоруойа.

Сэрийээлгэ биһирэмнээх дьоруойдарга өссө Ангелина (Любовь Макарова)  уонна Юрий (Владислав Портнягин)  дьиэ кэргэттэрин киллэрэбин. Владислав аҕа оруолун үрдүккэ таһаарда. Уопсайынан, аныгы тэтимнээх, дьалхааннаах олохпутугар аҕа оруола түһэ быһыытыйбыт кэмигэр сэрийээли оҥорооччулар ыал аҕата Юрий уобараһынан аныгы ыал аҕата хайдах буолуохтааҕын көрдөрдүлэр. Юра кэргэнигэр истиҥ тапталынан сыһыаннаһар  буолан, оҕолоро үтүө майгылаахтара, бэйэ-бэйэлэрин харыстаһаллара киһини үөрдэр. Ангелиналаах Юра —  иллээхтик-эйэлээхтик олорор саха сайдам ыалын дьиҥнээх сиэркилэтэ. Дьиэ кэргэн аҕа баһылыга төһө да үлэтэ суох буола түстэр, киэҥ көҕүстээҕэ, дьиэ кэргэнин иитэр туһугар дьулуурдааҕа кимиэхэ барытыгар үтүө холобурунан буолуон сөп. Кэргэнэ Ангелина учуутал түбүктээх үлэтиттэн быыс булан, үөрэнээччитэ Витя инники дьылҕатыгар ийэлии кыһаллан, эмиэ биир ыал олоҕо  тупсарыгар улаханнык көмөлөһөр. Кини холку  бэйэтэ ардыгар оҕолорун мөҕөн ылара да барыта итэҕэтиилээх,  иитии да араастаах буоларын санатар курдук.

Витя уонна 3 кырачаан оҕо ийэтин Үүнэр көлүөнэ тыйаатырын артыыската Екатерина Семенова тыыллан-хабыллан итэҕэтиилээхтик оонньоото. Бастаан кини майгытыттан-сигилититтэн көрөн, оҕолорун эрэ аһына олорбут буоллаххына, эрин кэтит санныгар өйөнөн, дьахтар кэрэ, ийэ бастыҥа буола түһэрэ олус долгутуулаах.

Манна даҕатан эттэххэ, сэрийээл хас биирдии сериятын тухары оҕолор олус талааннаахтарын киһи үөрэ бэлиэтиир. Улахан дьону кытары биир ситимҥэ киирэн, хайдах курдук дьоһуннаахтык оонньуулларый? Инникитин кинилэртэн эмиэ биир эмэ артыыс тахсыан да сөп эбээт.

Сырдыкка тардыһыы

«Тумарыкка» хас да сюжет тэҥинэн көрдөрүллүбүтэ сэрийээли ордук кэҥэтэн, дириҥ ис хоһоонноон, тиэмэтин байытан биэрбитэ олус кэрэхсэбиллээх. Ол тухары олоххо көстөр араас ыарахаттары туорааһын дьоруойдар олохторунан тыктарыллар.

Холобур, хас да сюжет кэрчигинэн ыал олоҕун кистэлэҥэ (кэргэн батталын тулуйан олоруу); дьүөгэлиилэр үтүө  сыһыаннара (олох устун бииргэ); ыал аҕатынан диэн этиини бигэргэтии (оҕону иитии ньымалара); обургу оҕолор олох суолугар тахсалларыгар сыыһаны-халтыны оҥоруохтарын сөбө (куорат уонна тыа сирин оҕолоро); төрөппүттэр оҕолорун кытары сыһыаннара (Сардаана ийэтэ эдэр эрдэҕинэ оҥорбут алҕаһыттан улахан кыыһыгар тоҥуй сыһыана), социальнай кыһалҕалар (элбэх оҕолоох ыал көрсөр кыһалҕалара, ипотеканан эрэ дьиэ ылар кыахтаныы), олох  араас кыһалҕаларыттан мүччү көтүү (Юра атын талаана арыллыыта, саха сатаабата суох), бэйэҥ аналгын хаһан баҕарар көрсүөххэ сөбө (Вика тапталын көрсүүтэ) уо.д.а.

Мин санаабар,  «Тумарык» сериалы көрөн баран,  дьон олоҕун ытыска ууран, көрөөччүгэ «ыстаан» биэрии буолбакка, маннык   түбэлтэлэр тахсыбатыннар, дьиэ кэргэн олоҕо дьоллоох буоллун диэн сэрэтэн көрдөрөллөрүн курдук өйдүүгүн уонна ылынаҕын. Олох көнө хонууну туорааһын буолбатах, ол эрэн тумарыктан куотуохха сөп…

«Мин санаам уйаҕас утаҕа,

Сырдыкка, үтүө тардыһар,

Сиппэтэх ырабын батыһан

Олохпун кэрэнэн толоро

Тумарыктан куотабын…»