Туойу туойтарар Майаана Моруот

Сахаларга урут күөсчүт диэн идэ баара. Ол аата тимир, өстүөкүлэ иһит суоҕуна, туойунан күөстэри – улахан туой иһиттэри оҥороллоро. Бу иһиттэргэ ууну да оргуталлара, миини да буһараллара. Онон былыр-былыргыттан саханы аһатан-сиэтэн кэлбит мааны иһит, дьоһун идэ буоллаҕа. Ол да буоллар, сэбиэскэй кэмҥэ уонунан сылларга бу идэ умнулла сылдьыбыта.

Кэнники кэмҥэ илии­нэн оҥоһуктары, сахалыы таҥаһы-сабы тигии-оҥоруу сайдыбытыгар, туойунан дьарыктанар дьон эмиэ баар буол­лулар. Кинилэр төрүт үгэһи сөргүтүүнү сэргэ, аныгылыы тыыннаан, араас оҥоһуктары оҥороллор, идэлэрин сайыннараллар.

Горнай улууһугар бара сылдьан, туой мастарыскыайа баарын сэргии көрдүбүт. “Күбэйэ” мастарыскыайы үс эдьиий­дии-балыстыылар арыйбыттар.

Хонооһой кыыһа Майаана Моруот Намнааҕы художес­твеннай кэллиэһи, онтон Хабаровскайдааҕы педагогическай институту бүтэрбитэ, педагог-керамист идэлээх. Балта Дарья Никифорова худуо­һунньук-керамист идэлээх, технолог, Красноярскайдааҕы художественнай институту бүтэрбитэ. Эдьиийэ Альбина Михайлова отуттан тахса сыл оҕолору “Туойчаан” куруһуокка үөрэппитэ. Бары да тарбахтарыгар талааннаах далбардар анаабыт курдук керамист идэтин талбыттара мээнэҕэ буолбатах.

ТУОЙТАН ОЙУУЛУК ОҤОРОЛЛОР

Олохтоох оҥорон таһаарыыны өйөөн, Бэрдьигэстээх дьаһалтата мастарыскыайга дьиэ булан биэрбит. Манна туой­тан оҥоһуктарын оҥороллор уонна баҕалаах дьону, оҕолору үөрэтэллэр. Истиэнэлэри кыйа ыскааптарга араас оҥоһуктар кэчигирэспиттэрэ көрүөххэ сүрдээх үчүгэй. Бэл диэтэр, туойунан остуоруйа, олоҥхо ис хоһоонунан хокууккалары оҥорон баран, оҕолорго ойуулук (мультик) усталлара сүрдээх кэрэхсэбиллээх.
Ону тэҥэ, тириигэ тигэн, туойунан сахалыы киэргэллэри – илин-кэлин кэбиһэрдэри, курдары, бастыҥалары оҥороллоро олус уратытык көстөрүн кэрэхсээтим.

Улуустааҕы грант күрэһэр кыайан, “гончарный круг” диэн иһит оҥорор тэрили, анал оһохтору, уо.д.а. атыыласпыттара үлэлэригэр улахан төһүү буолбут. Кэнники үс сылга өйөөһүн баара биллэн, улуус тарбахтарыгар талаан­наах дьоно өрөспүүбүлүкэтээҕи граннарга кыайан, дойдуларыгар 19 мөл. солк. киллэрбиттэрэ үгүстэргэ холобур буолуон сөп.

ТУОЙ САППААҺА ЭЛБЭХ

Туойунан оҥоруу тиэхиньикэтэ араас буолар. Сыбаан да, гиипсэ пуорматыгар убаҕас туойу кутан да оҥороллор. Сыбаан оҥорон баран, ха­­йаан да аалан ыраастыыллар, нарылыыллар. Ол эрэ кэнниттэн оһоххо буһараллар. Туой хас да көрүҥүн туһаналлар. Сороҕун соҕурууттан сакаас­таан ылаллар.

Горнайга үс көрүҥ, чуо­­лаан Бэрдьигэстээххэ икки көрүҥ туой баар. Халлаан күөх, маҕан уонна кыһыл өҥнөөх туой буолар эбит. Кыһыл кирпииччэ курдук туой ордук элбэх буолар. “Инникитин Горнайга керамическай фабрика да тутуллуон сөптөөх, ол курдук элбэх саппаастаах туой баар”, – диир Майаана.

Олохтоох туойга уунаҥныыр, сыстаҥныыр кыаҕа арыый тиийбэт буолан, кэлии туойу кытары булкуйан оҥороллорун ордороллор. Оттон соҕурууттан аҕалтарар буоллахха, ыйааһына ыарахан буолан, сыаната икки-үс бүк ыараан кэлэр.

– “Көмүлүөк” салайааччыта Ольга Григорьевалыын ыкса алтыһабыт, Пензаҕа бииргэ баран, үөрэнэн кэлбиппит. Күөсчүттэр куруук үөрэнэ, сатабылбытын үрдэтэ сылдьабыт. Биһиги уратыбыт диэн – сюжеттаах оҥоһуктарбыт элбэхтэр. Сакааска Горнай улууһун бэлиэтин – тайахтары, Байанайдары элбэхтик оҥортороллор. Холобур, сибэкки иһитигэр, чүмэчи уурар иһиттэргэ тайахтары сыһыаран оҥоробут. Саамай элбэхтик буруолатар иһиттэргэ, чорооннорго, кытыйаларга сакаас киирэр, – диэн Майаана кэпсиир.

Үһүөн худуоһунньук буоланнар, дизайнын, эскиһин сүбэлэһэн оҥороллор. Кыра харысхаллартан саҕалаан, улахан күөс иһитигэр, чорооҥҥо тиийэ оҥороллоро атыыга хамаҕатык барар. Майаана оскуолаҕа үлэлии сылдьан, оҕолор научнай-чинчийэр кэмпириэнсийэҕэ былыргы күөһү оҥоруу туһунан дакылаат бэлэмнииллэригэр үлэлэспит.

Аһыыр иһиккэ бастаан үүт оргутуллуохтаах. Тоҕо диэтэр, бастаан хатарыллан тахсан баран, син биир быыстаах-ха­йаҕастаах буолар. Үүт оргуйдаҕына, ол онтун барытын сабан кэбиһэр, ону “молочение” диэн ааттыыллар. Оччоҕо аһыыр иһиккэ туттуохха сөп буолар.

ТҮМҮККЭ

Мастарыскыайга үлэ сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри күөстүү оргуйар. Оскуолалартан, уһуйааннартан сайаапка ылан, маастар-кылаастары ыыталлар. Баҕалаах дьон эмиэ кэлэн үөрэнэллэр.
Туойунан сыбаан оҥоруу киһини сүрдээҕин уоскутар, күннээҕи түбүктэн аралдьытар, дуоһуйууну аҕалар. Оттон оҕолор тарбахтара үлэлээн, мэйиилэрэ сайдар. Онон туойунан дьарыктаныан баҕалаах элбээн иһэр.

Маныаха Горнай улууһун дьаһалтата олохтоох туризмы са­­йыннаран, кэрэхсэбиллээх бэлиэ сирдэрин-уоттарын, талааннаах дьонун-сэргэтин туристарга билиһиннэрэр сыалы-соругу туруоруммут. Бу сырыыбытыгар Майаана Моруот курдук таптыыр дьарыктарын идэҕэ кубулутан, олохторун дьыалата оҥос­тубут, кэрэни айан дьоҥҥо тарҕатар урбаанньыттар олоҕу хамсатар, дьону угуйар кыахтаахтарын көрөн итэҕэйдибит.