“Туристар Саха сиригэр алмаас атах анныгар ыһылла сытар дии саныыллар”

Бүгүҥҥү дьоруойбут Василий Тарасович Курнев кэннигэр өрө күүрээннээх, таһаарыылаах үлэ-хамнас суола тыргыллар. Кини алмаас бырамыысыланнаһыгар боростуой силиэсэринэн үлэтин саҕалаабыта. Карьератын устатын тухары сир баайдаах уонча сиргэ үлэлээбитэ-хамсаабыта, кэлин Ньурбатааҕы хайа баайын хостуур кэмбинээккэ дириэктэрдээбитэ. Билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. Үлэ-хамнас өрө оргуйан олорбут үтүө кэмнэрин, доҕотторун, кэллиэгэлэрин истиҥник саныыр.

Алмааһы хостуур үлэһиттэр күннэрэ быйыл от ыйын 20 күнүгэр бэлиэтэнэр. “Кыым” хаһыат ааҕааччыларын кытта бэлиэ түгэннэри ахтан-санаан ааһарыгар көрдөстүбүт.

“Тутааччы буолар баҕалааҕым да, геолог үөрэҕэр киирбитим”

– Мин санаабар, бу эйгэҕэ миигин олох соһуччу түгэннэрэ сирдээбиттэрэ. Ол гынан баран онтон мин кэмсиммэппин, киэн туттабын, – диэн Василий Тарасович кэпсээнин саҕалыан иннинэ ахтан аһарда.

Василий Тарасович Ленскэй оройуон Орто Наахара бөһүөлэгиттэн төрүттээх. Аармыйаҕа сулууспалаан баран, туох эмэ тэхиниичэскэй идэтин баһылыырга соруммут. Санаатын сааһылаан, толкуйдаан баран “тутааччы буолар эбиппин” диэн быһаарыммыт. Эдэр киһи бу эйгэҕэ сыһыаннааҕа: эһэтэ, таайа тутааччы этилэрэ. Кинилэри кытта дьиэ тутуутунан, өрөмүөнүнэн дьарыгырбыта.

Ол гынан баран олох бэйэтэ туһунан көһүппэтэх түгэннэрдээх. Эдэр киһини геология эйгэтигэр сирдээн аҕалбыта.

– Иркутскайга тутааччы үөрэҕэр киирэргэ быһаарынным. Наадалаах докумуоннарбын хомуйан, Ленскэйгэ, тутар хамыыһыйаҕа илдьэн туттардым. Ити кэмҥэ биирдэ “Уолаттар, балыктыы барыаххайыҥ”, – диэн тыл көтөхтүлэр. 1979 сыл этэ, эксээмэннэри оҕолор олорор сирдэригэр кэлэн туталлара. Мотуоркабыт моһуоктаан, эксээмэҥҥэ хойутаан хааллым. Инньэ гынан, докумуоннарбын СГУ-га туттарарга күһэлинним, – диэн Василий Тарасович кэпсээнин аргыый саҕалаата.

Хас да күн устата субуруччу ардах салгыбакка түһэн, сөмөлүөттэр түһэр да, көтөр да кыахтара суох буолла. Кини, көтүөхтээх атын дьону кытта, туох баар малын барытын бэлэмнэнэнэн баран, этэргэ дылы, “чымадаанын үрдүгэр” кэтэһэн олорбут. Биир күн ааһар, иккис күн… Эксээмэннэр күннэрэ бу ыган-үтэн кэлбиттэр. Быар куустан баран таах олорор табыллыбат, быһаарынар уолдьаспыт. Дьоҕус хампаанньа тэринэн Өлүөхүмэлииргэ, ол кэннэ “Ракетанан” Дьокуускайдыырга сананаллар. Өлүөхүмэлэригэр тиийэн баран, теплоходтара алдьанан турарын көрөллөр. Дьэ, ыксал буолар…

– Ол да гыннар айаммар харгыс бөҕөтүн көрсөн, Дьокуускайга тутар хамыыһыйаҕа күккүрээн тиийдим. От ыйын 31 күнэ этэ, 16:40 чаас буолбут. Бары барбыттар. Арай геологтар бааллар, дьиэлээри хомуна сылдьаллар. Мин докумуоннарбын туталларыгар көрдөстүм. Ити курдук, геолог үөрэҕэр киирэн хааллым. Үөрэнэ сылдьан сыыйа-баайа тутааччы үөрэҕэр көһүөхтээҕим уонна, дьэ, барыта орун-оннугар түһүөхтээҕэ. Баҕарбыт идэбин баһылыахтааҕым…

Уопсайга киирдим, тутааччы идэтигэр үөрэнэр устудьуоннары кытта биир хоско түбэстим. Кинилэр хайдах үөрэнэллэрин күн аайы көрө сылдьабын. Күнүстэри-түүннэри чертёж оҥор да оҥор, сурааһыннары тарт да тарт. Саллан бардым, “ыра санаа оҥостор идэм миэхэ соччо барсыбат дуу” диэх санаалар киирэр буоллулар. Онно холоотоххо, биһиги холкутук үөрэнэбит. Биридимиэттэри да син балай эмэ билбэхтэһэр курдукпун: математика, хиимийэ, устуоруйа, салгыы – кристаллография, минералогия. Үөрэхпит олус судургута суоҕа эрээри, таастары кытта үлэлиирбин сэҥээрэн бардым. Ол курдук, геолог идэтигэр үөрэнэ хаалбытым, устудьуон олоҕор оройбунан түспүтүм. Көхтөөх бөҕөбүн, уопсайбар ыстаарыстабын. Туохха биэрбиттэрин бу диэн өйдөөбөппүн эрээри, наҕараада тутан турабын. Гиирэ успуордунан дьарыгырарым, успуорт бу көрүҥэр Саха АССР уонна РСФСР маастара буолбутум, – диэн сэһэргэһээччибит геолог идэтигэр хайдах кэлбитин сэһэргиир.

Бэһис кууруска үөрэнэ сырыттаҕына, эдьиийэ: ““Якуталмаз” тэрилтэҕэ үлэлии киир”, – диэн тыл көтөхпүт. Ити кэмҥэ Удачнайдааҕы ГОК-ка биир дойдулааҕа, аймаҕа Анатолий Тарасович Попов үлэлиирэ, идэлээх сойуус лиидэрэ этэ. Ыллыҥ да тута төлөпүөннээн кэпсэтэ охсор кыаллыбата, стационарнай төлөпүөн кэмчи кэмэ. Сурук суруйан ыыппыт. Сотору кэминэн эппиэт тигинээн кэлбит: “кыһыҥҥы сынньалаҥ кэмигэр кэлэн ханна эмэ үлэҕэ киирэргэ холон” диэн. Инники олоҕор улахан суолталаах быһаарыныыны ылынарга тоҕоостоох кэм кэлбитин өйдөөн туран, Анатолий Тарасовичка көтөргө быһаарынар.

– Дириэктэр Анатолий Александрович Козеевка аҕаллылар. Бөдөҥ-садаҥ эр киһи. Зачёткабын ууннум. Сыанам үксэ “биэс”, “түөрт”, ол быыһыгар биир дуу, икки дуу “үстээхпин”. Саҥата суох өр көрдө. “Барсыбат эбиппин, үлэҕэ ылара буоллар тута этиэ этэ” диэн санаалар элэҥнээн аастылар. Зачёткабын төттөрү биэрдэ уонна: “Өссө туох көрдөрөрдөөххүнүй?” – диэтэ. Успуорт маастара дастабырыанньатын бэйэтин кытта илдьэ сылдьарым, ону ууннум. Көрөөт, тута каадыр отделын исписэлииһин ыҥырда уонна: “Докумуоннарын толоруҥ”, – диэтэ. Бу курдук алмаас бырамыысыланнаһыгар үлэлии киирбитим, – диэн кэпсээнин салгыыр.

Өрөмүөн оҥорор силиэсэртэн – сүрүн геологка

Маҥнай “Удачнай” карьерыгар хайа баайын хостуурга туттуллар тэриллэри өрөмүөннүүр силиэсэринэн үлэлээбит. Бакаансыйа тахсыбытыгар эстэрэр үлэлэри тэрийэр геолог буолар. Үс сыл буолан баран карьер сүрүн геологынан ананар. Үгүстэр геологы арамаантыкалыы уобарастаах идэ курдук ылыналлар. Мэлдьи айылҕаны кытта алтыһар, интэриэһинэй эспэдииссийэлэргэ айанныыр, сир баайдаах сирдэри бастакынан арыйар… Ол гынан баран Василий Тарасович эксплуатационнай геологияҕа үлэлээбитэ, ол эбэтэр карьердарга, рудниктарга сылдьара, алмаас хостуур үлэни салайара.

– Ити кэмҥэ Саха сиригэр олохтоох кыһаҕа үөрэммит мин соҕотох бэрэстэбиитэл этим. Эстэрэр үлэ хайдах барыахтааҕын, туохха ордук болҕомтону ууруохтаахпытын маҥнай этэ сатыырым да, киин куораттар үрдүк үөрэҕин кыһаларын бүтэрбит выпускниктар СГУ-га үөрэммит геолог этиитин улахаҥҥа уурбаттара. Кинилэри үөрэтэрим компетентнайа суоҕунан ааҕаллара. Ол гынан баран биирдэ бэйэм хайдах сөп дии саныырбынан сири эстэрбитим, үлэ түмүгэ ситиһиилээх буолбутун суруйбутум. Сири эстэрээччилэр күлүү-элэк гыммыттара, “Эргэ технологияҕа төннүбүккүн”, – дэспиттэрэ. Ол кэмҥэ “сүүрүгү утары барбаттара”, бэйэм көрүүбүн модьуйса сатаабатаҕым. Арай мин туттар ньымам хампаанньаҕа бүттүүнүгэр бэрт түргэнник тарҕаммыта, – диэн Василий Тарасович үлэлээбит маҥнайгы сылларын ахтан-санаан ааһар.

1993 сыллаахха Удачнайдааҕы ГОК-ка сүрүн инженеринэн анаабыттара. Дьалхааннаах 90-с сыллар саҕаланаллар. Хааччыллыы биллэ мөлтүүр, тэриллэри өрөмүөннүүргэ сапчаастар тиийбэттэр. Онуоха эбии “Мир”, “Айхал” карьерга аһара дириҥииллэр, онтон “Юбилейная” сир баайдаах сир, “Интернациональная” рудник саҥа тутуллар кэмнэрэ. 90-с сыллар саҥаларыгар Удачнайдааҕы ГОК АЛРОСАны 93–94 % хааччыйан олороро. Билиҥҥи курдук, Саха сирин бүддьүөтэ сүрүннээн АЛРОСА былааны төһө толороруттан тутулуктааҕа.

– Кэлин АЛРОСА эксплуатационнай геологиятын отделын начаалынньыгынан анаммытым. Манна 1999–2004 сс. биэс сыл үлэлээбитим. Бу ордук офис үлэтэ этэ, хонтуруоллуур уорганнары кытта сибээстэһэрим. Мин СГУ-га “Подземная разработка месторождений полезных ископаемых” идэҕэ экстреннэй ньыманан үөрэммитим. Үөрэхпин бүтэрээппин кытта, Анаабырдааҕы ГОК-ка сүрүн инженеринэн ыыппыттара. 2007 с. Анаабырдааҕы ГОК дириэктэрэ буолбутум. Биир сыл (2007–2008 сс.) “Анаабыр алмаастарын” “Эбэлээх” бириискэтигэр дириэктэрдээбитим. Хампаанньа суруллубатах быраабылата баара: “бу дуоһанаска үлэлээ” диэн этии киирдэ да, сөбүлэһэ оҕус. Сөбүлэспэтэххинэ, бу миэстэҕэр биэнсийэҕэ тахсыаххар диэри олорон хаалаҕыҥ. Урукку баартыйа систиэмэтинэн. Миэхэ этии киирдэр эрэ – сөбүлэһэрим. Биллэн турар, элбэҕи билиэххэ-көрүөххэ, ааҕыахха наада этэ. Эбии куурустарга үөрэммитим, мэлдьи бэйэбин сайыннарарым. Олус интэриэһинэй этэ! Билигин санаатахпына, дьиссэртээссийэ суруйарым хаалбыт. Баһаам билим матырыйаалын муспутум. Бу эйгэҕэ үлэлии сылдьар киһи быраактыка да өттүгэр элбэҕи биллэҕим-көрдөҕүм.

Анаабыр улууһугар хас биирдии үрүйэ кытыыта алмаастаах. Буолаары буолан, араас өҥүнэн күлүмүрдүү оонньуур кырасыабай алмаастар. Технологиябытын тупсаран, саҥа тэриллэри туһанан хостуур алмааспыт кээмэйин 2–3 төгүл улаатыннарбыппыт, – диэн Василий Тарасович үлэтин-хамнаһын ахтар.

Атахпыт анныгар – алмаастар!

Туристар мэлдьи ыйытар ыйытыылаахтар: “Эһиги алмаастар үрдүлэринэн хаама сылдьаҕыт дуо?” – диэн. Баҕар, маннык санааны Саха сирин олохтоохторо бэйэлэрэ “күөдьүппүттэрэ” буолуо. Өссө биир этии баар: алмаастаах сиртэн кимберлиттэри ылар сатамньыта суох. Олору кытта алмаас “кэлсиэн” сөп үһү. Бу ыйытыылары бүгүҥҥү дьоруойбутугар биэрдэхпитинэ табыллар.

Чахчы, кимберлит хайа баайдарын тиэйэн иһэр таһаҕас таһар массыынаттан алҕас түһүөн сөп. Ол гынан баран туонна рудаттан 4 мм кээмэйдээх 3–4 алмаас бытархайа көстөр. Түбэлтэтэ түбэстэҕинэ, алмааһы булуохха сөп. Маннык түгэҥҥэ Василий Тарасович бэйэтэ түбэһэн турар.

– Биһиэхэ Австралияттан бэрэпиэссэр ыалдьыттаабыта. Кинини кытта аспирант кыыс кэлсибитэ. Эбийиэктэрбит эрэсиимнээхтэр, ол иһин ол дьону миэхэ сыһыарбыттара. Руда ыскылаатыгар кэллибит. Бу ыскалааттан руданы фабрикаҕа ыыталлара. Үлэлээн бардылар. Биһигини кытта өссө фотограф, тылбаасчыт уонна суоппар сылдьыспыта.

Мин кэпсэтэ турар кэммэр аспирант кыыс кэлэн ойоҕоско аста уонна сиргэ сытар хайа боруодатын ыйда. Өйдөөн көрбүппүт, киһи улахан тарбаҕын саҕа алмаас быган сытар эбит! Дьэҥкир өҥнөөх, таһыттан көрдөххө, алдьамматах. Олус соһуйдум эрээри, таспар биллэрбэтим. Кыыс диэки хайыһан: “Туохтан олус соһуйдугут? Эһиги аан дойду үрдүнэн биир саамай улахан сир баайдаах сиргэ кэлэн тураҕыт буолбаат!” – диэтим.

Ыалдьыттарбыт кимберлит куһуогун эргим-ургум тутан көрбүттэрэ, кээмэйдээбиттэрэ, хаартыскаҕа түһэрбиттэрэ. Төттөрү ууран кэбиһэр хайдах да табыллыбата. Баҕар, ким эмэ төннөн кэлэн көрдүү сатыаҕа. Оттон эппиэтинэс барыта миэхэ сүктэриллэн сырыттаҕа. Алмааһы ыллым, көрө туран “Именной” алмаас буолар кыахтаах” диэн санаа элэҥнээн ааста. Салгыы самасыбааллар карьертан руданы тиэйэр сирдэригэр кэллибит. Ыалдьыттарбытын ыҥыран баран бэйэм толкуйдаабыт устуоруйабын тиһэҕэр тиэрдээри, “Биһиги хампаанньабыт сайдарын туһугар!” – диэн баран, алмааһы карьерга бырахтым. Ити түгэни өргө диэри өйбөр тута сылдьыбытым, – диэн Василий Тарасович геолог сэргэх үлэтин биир түгэнин кэпсээн ааста.

Үлэлиэххэ, өссө төгүл үлэлиэххэ

Василий Тарасович “АЛРОСА-НЬУРБА” тэрилтэҕэ генеральнай дириэктэринэн үлэлиир кэмигэр Маалыкайдааҕы сылгы собуотун дириэктэрдэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн талбыттар. Бу уопсастыбаннай үлэ этэ. Ол курдук, үлэһит киһи барытыгар сыстаҕас диэбиккэ дылы, аны Ньурбаҕа тыа хаһаайыстыбатын сайыннарарга ылсар. Кини салайыытынан, тэрилтэ кэллэктиибэ улуус уопсастыбаннай, спортивнай олоҕор көхтөөхтүк кыттар. Ол гынан баран производствоҕа күүстээх үлэтин ахтар. “Ханнык баҕарар үлэҕэ үлэлиэм. Бэл, дьоҕус учаастакка да геологтыахпын сөп диэн төттөрү үлэтигэр кэлэргэ дьулуһар. Производствоҕа үлэлиир киниэхэ ордук этэ. Биир хос иһигэр олоруу, бүппэт докумуону толоруу – киниэнэ буолбатаҕа.

– Ити курдук 2013 сыллаахха хампаанньабар төннүбүтүм, Ньурбатааҕы ГОК-ка сүрүн инженеринэн үлэлии киирбитим. 2017–2018 сс. дириэктэрдээбитим. 60 сааспын туолан баран, 2018 сыл ыам ыйын 18 күнүгэр бочуоттаах сынньалаҥмар барбытым. Кэлин ийэм үлэбинэн аһара үлүһүйэрбин, кинилэри сэдэхтик көрсөрбүн этэр буолбута. Итиэннэ: “Доруобуйаҕыҥ көрүнэрин уолдьаста. Суолу эдэрдэргэ биэр, эдэр дьон үлэлээтиннэр-хамсаатыннар”, – диирэ. “Якуталмаз” тэрилтэҕэ кэлэрбэр 40 кэриҥэ геолог-эксплуатационщик баарыттан СГУ-ну бүтэрбит мин эрэ этим, – диэн кэпсиир Василий Курнев.

Үлэлиир кэмигэр үөрэммит кыһатыгар баран преподавателлэрин, институтун дириэктэрин көрсөн устудьуоннар хампаанньаҕа быраактыкаланалларын кэпсэппитэ. Быраактыканы ааһалларын, үөрэнэллэрин хонтуруоллуура, кэскиллээх ыччаты бэлиэтээн хампаанньаҕа үлэҕэ ыҥыртыыра. Кини бэйэтин кэннэ эксплуатационнай геологияҕа 60 % олохтоох каадыры хаалларбыта.

– Үлэлиир сылларбар миигин кытта алтыспыт, үөрэппит-такайбыт, сүбэлээбит-амалаабыт, уустук кэмнэрбэр бииргэ буолбут кэллиэгэлэрбэр, аҕа табаарыстарбар А.Т. Поповка, В.М. Зуевка, Т.Г. Насурдиновка, Г.А. Яковлевка, И.К  Демьяновка, Ф.К. Садриевка олус махтанабын.

Билигин Дьокуускайга олоробун. Кэмиттэн кэмигэр Мииринэйгэ, Ленскэйгэ баран кэлэбин. Дьокуускайга кыыһым баар. Мин суолбун батыһан, СГУ-га хайа-геология институтун бүтэрбитэ, алмааһы наардааччынан үлэлээбитэ. Ол гынан баран ханнык эрэ кэмҥэ чуҥкуйан Дьокуускайга төннөн кэлэн ХИФУ-га үп-харчы, экэниэмикэ институтугар үөрэнэ киирбитэ. Экэниэмикэ билимин хандьыдаата. Билигин ХИФУ “Open” идэтийбит кэмпитиэнсийэни уонна квалификацияны сайыннарар институт дириэктэринэн үлэлиир. Мииринэйгэ уолум олорор. Сиэннэрдээхпин. Хампаанньаҕа үлэлиир. Кыра быраатым эмиэ АЛРОСА-ҕа “Интергэ” үлэлиир, кини ыстааһа миигиннээҕэр элбэх. Оскуола кэннэ тута үлэлии киирбитэ. Мин сэттис сылбын биэнсийэҕэ олорор эбит буоллахпына, кини билигин да үлэ үөһүгэр сылдьар – 56 саастаах. Өссө да эдэр, үлэлээтин, –  Василий Тарасович күлэ-үөрэ сэһэргиир.

Олох успуорда суох сатаммат

Василий Тарасович хампаанньаҕа үлэлиир сылларыгар успуордунан дьарыгырарын тохтоппотоҕо, эдэрдэри мэлдьи өйүүрэ. Саха сиригэр гиирэ успуордун бэдэрээссийэтин 14 сыл устата салайбыта, Арассыыйа федерациятыгар чилиэн этэ. Бу сыллар усталарыгар 20 Арассыыйа успуордун маастара уонна норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах успуорт 2 маастара үүнэн-сайдан тахсыбыттара. Өрөспүүбүлүкэҕэ гиирэ успуордун устуоруйатын үйэтитэн хаалларар туһугар кинигэ суруйан сүрэхтээбитэ.

– Сэбиэскэй кэмҥэ хампаанньаҕа успуорт бэркэ сайдыбыта. Волейбол, путбуол үгүстүк оонньуурбут. Маннык үлэҕэ сылдьан хайаан да успуордунан дьарыгырар наада. Саалаҕа дьарыктана кэлбэтэххинэ, көтүппүт курдук ааҕылларыҥ. Үлэһиттэр араас күрэххэ кытталларын хампаанньа өйүүрэ, көмөлөһөрө. Саха сиригэр, Арассыыйаҕа элбэхтик айаннаабыппыт. Уопсайынан, хампаанньа успуорду мэлдьи өйүүр. Билигин үп-харчы өттүгэр төһө да ыктарыылаах балаһыанньалаах буоллар, хампаанньа бэйэтин иһигэр эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэҕэ успуорт сайдарыгар эмиэ көмө-тирэх буолар, – диэн бүгүҥҥү ыалдьыппыт санаатын үллэстэр.

Үлэни, сынньалаҥы тэҥҥэ дьүөрэлээн

Василий Тарасович үлэлээбит сылларын устата үлэ барар учаастактарыгар дьиэлэри, балкалары тутара. Сорохторугар билигин да балыктыыллар, геологтар үлэлииллэр. Уопсайынан, бочуоттаах сынньалаҥар да таах сыппат. Тутуунан дьарыгырар, үгүстүк айанныыр, Дьокуускайга АЛРОСА бэтэрээннэрин сэбиэтигэр бэрэссэдээтэллиир. Үйэтин-сааһын тухары успуордунан дьарыктаммыт буолан этэ-сиинэ чиргэл. Билигин Дьокуускайга 200 кэриҥэ АЛРОСА бэтэрээнэ баар, олортон 60-на араас тэрээһиҥҥэ көхтөөхтүк кыттар.

– Кэмиттэн кэмигэр араас тэрээһини тэрийэбит, ыччаты кытта көрсөбүт, хампаанньа үлэтин-хамнаһын, бэйэбит устуоруйабытын кэпсиибит. Урут бииргэ үлэлээбит кэллиэгэлэрбитин кытта хайаан да көрсүһэбит. Холобур, Саҥа дьылга, Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр, Алмааһы хостооччулар күннэригэр. Биэнсийэлээх дьоҥҥо уонна туох наада үһүнүй? Көрсөн урукку кэмнэрбитин ахтыһабыт, алтыһабыт.

Билигин Саха сирин булчуттарын туһунан хомуурунньукка матырыйааллары хомуйабын. Ол гынан баран мин суруйааччы буолбатахпын, хомоҕойдук кыайан суруйбаппын. Манна доҕорум көмөлөһөр, кинигэни ааҕыллымтыа оҥорор. Баҕар, сотору кэминэн бэчээттэнэн тахсыаҕа, – диэн Василий Курнев кэпсээнин түмүктээтэ.

Кини сарсын массыынанан төрөөбүт-үөскээбит дойдутугар, Ленскэйгэ, айанныыр. Хомойуох иһин, биһиги чаас кэриҥэ эрэ кэпсэттибит. Үгүһү үлэлээбит-хамсаабыт киһи өссө да элбэҕи кэпсиэ-ипсиэ этэ. Баҕар, кэнэҕэс өттүгэр өссө да кэпсэтэн-сэһэргэһэн ылыахпыт.

АЛРОСА бары үлэһиттэрин Алмааһы хостооччу күнүнэн ис сүрэхпититтэн эҕэрдэлиибит! Эһиги сыралаах үлэҕит түмүгүнэн дойдубут аан дойду таһымыгар алмаас хостооһунун бырамыысаланнаһыгар баһылыыр-көһүлүүр миэстэни ылар, ювелирнай салаа сайдар. Хас биирдии күҥҥүт үлэ үөрүүтүн, үлэттэн астыныыны, киэн туттууну бэлэхтээтин. Бөҕө доруобуйаны, дьиэ кэргэҥҥитигэр дьолу-соргуну, табыллыыны уонна саҥа аартыктары арыйаргытыгар баҕарабыт!

Кэпсэттэ Андрей ШИЛОВ.