Туристар Саха сирин сөбүлээн кэлэллэрин ситиһиэххэ

2020 сыллаахха Саха сиригэр 2025 сылга диэри туризмы сайыннарыы Стратегията ылыллыбыта. Быйылгынан ол үлэ түмүктэнэн, аны 2030 сылга диэри сайдыы саҥа саҕахтарын тобулуу үлэтэ саҕаланна. Суолталаах докумуону ырытан оҥоруу түмүктэнэн, бу күннэргэ бырабыыталыстыбаҕа бигэргэниэҕэ.

Ааҕааччыларбытыгар ту­риз­мы сайыннарыы Страте­гиятыгар туох  тосхоллор киирбиттэрин сыыйа сиһилии ырытан билиһиннэриэхпит.

“Событийнай” туризм – туристары тардыы ньымата

Бастатан туран, бу күннэргэ “Кыһын Саха сириттэн саҕаланар” кыһыҥҥы туризм бэстибээлэ буола турарынан сибээстээн, ырытыыбытын “Событийнай туризмы са­­йыннарыы” тосхолуттан саҕалыаҕыҥ.

2030 сылга диэри  туризмы сайыннарыы Стратегиятыгар “событийнай” дэнэр хайысханы сайыннарыыга улахан болҕомто ууруллар. Ол эбэтэр туристар кэлиилэрин ахсаана улахан тэрээһиннэргэ эбиллиитин ситиһэр, уһун кэмҥэ туристары тардыы биир ньымата буолар. Маныаха туризм эйгэтигэр ыытыллар тэрээһиннэргэ култуура, ус­­пуорт, үөрэх, урбаан салаалара көхтөөх кыттыыны ылаллар, ону тэҥэ улахан дьыалабыай кэпсэтии ыытыллар, сөбүлэҥнэр түһэрсэллэр, успуорт күрэхтэ­һиилэрэ уонна бэсти­бээллэр, киинэ бэсти­бээллэрэ, кэккэ марафоннар уо.д.а. ыытыллаллар.

Турист мэтириэтэ

Үгэс быһыытынан турис­тар дойду атын эрэгийиэннэриттэн ордук “событийнай” дэнэр тэрээһиннэргэ кэлэллэр. Ол курдук, Ыһыах, “Тымныы полюһа” сүүрүү марафона, “Кыһын Саха сириттэн саҕаланар”, “Саха сирин амтана” гастрономическай тэрээһин, “Өймөкөөн Тымныы полюһа” кыһыҥҥы туризм бэстибээл­лэрэ, “Азия оҕолоро” оонньуулара курдук үгэс буолбут тэрээһиннэргэ араас интэриэстээх ыалдьыт хото кэлэр буолла. Онон бу суолта­лаах тэрээһиннэри биир кииннээн Саха сиригэр событийнай тэрээһин халандаарын оҥоруу соруга турар. Ол эбэтэр тэрээһин күннэрэ офи­циальнай айан порталыгар тахсыбыт, былааннаммыт буолуохтаахтар. Стратегияҕа этиллэринэн, событийнай тэрээһин халандаарыгар эрэгийиэн муниципальнай тэриллиилэрин 50%-гар 100-тэн тахса тэрээһин киириэҕэ. Онно дьыалабыай тэрээһиннэр (быыстапка, пуорум, кэмпириэнсийэ), култуура тэрээһиннэрэ (бырааһынньык, бэстибээл, куонкурус), успуорт күрэхтэһиилэрэ киирэллэр. Бу туроператорга туризм бородууксуйатын батарыыга уонна туристар сырыыларын бы­­лаанныырга кыаҕы биэриэҕэ. Хас биирдии тэрээһини былаан­ныыр кэмҥэ, тэрийээччилэр “Ыалдьыт мэтириэтин” оҥо­руохтаахтар.

– Үгүс кэтээн көрүү түмүгүнэн, Саха сиригэр кэлэр турист мэтириэтэ – ситиһиилээх 41 саастаах дьыалабыай эр киһи. Онон биһиги сүрүн сорукпут – кини аэропортан саҕалаан, сылдьар уулуссаларыгар тиийэ сөбүлээн, Саха сиригэр өссө кэлиэн баҕарарын ситиһии. Буолаары буолан, соҕотоҕун буолбакка, дьиэ кэргэнин кытта,  – диэн бэ­­лиэтиир Урбаан, туризм уонна эргиэн ми­­ниистирин солбуйааччы Мария Карпова.

Норуот оҥоһуктара

Норуот уус-уран оҥоһуктара култуура ураты көрүҥүнэн буолара саарбаҕа суох. Оттон ону батарыы – биир суолта­лаах дьыала. Онон Туризм сайдыытын стратегиятыгар но­­руот оҥоһуктарын батарыыга усу­­луобуйа тэрийии – туризм салаатын биир сүрүн соруга.

Маныаха Норуот уус-­уран оҥоһуктарын сайдыытын барылын оҥорууга тус­­таах үлэ ыытыллыаҕа. Ол эбэтэр үрдүк таһымнаах каадырдары бэлэмниэхтэрэ, маныаха үгэс быһыытынан ыытыллар тэрээһиннэр (быыстапка, пуорум, кэмпириэнсийэ, маастар-кылаас) хаһан буоларын курдук, төһүү күүһүнэн буолаллар.  Былырыыҥҥыттан сэттэ саха омугун үгэс буол­бут төрүт култууратын тарҕатааччы норуот маастарыгар Ил Дархан 30 тыһыынча солкуобай ыйдааҕы истипиэндьийэтэ ананна. Чурапчы улууһун Чурапчы сэлиэнньэтигэр, Уус Алдан Бороҕонугар (Сыырдаахха уонна Бээрийэҕэ филиаллардаах), Мэҥэ Хаҥалас Майа сэлиэнньэтигэр, Хатаска, Бүлүү куоратыгар Норуот уус-­уран оҥоһугун кииннэрэ аһыллан үлэлиилэр. 2020 сылтан норуот уус-уран оҥоһугун та­­баарын батарыыга үлэлэһэр “Саха сиригэр оҥоһулунна” диэн куйаар ситимигэр үлэ­лиир эргиэн былаһаакката үлэлиир.

Ыалдьыт киинэ – турист аргыһа

Дойду киин эрэгийиэннэригэр туристары уонна туризм эйгэтигэр үлэ­лиир исписэлиистэри  ситим­ниир Ыалдьыттар кииннэрэ үлэ­лииллэр. Саха сиригэр маннык кииннэри үлэлэтии уолдьаспытынан, Стратегияҕа бу үлэ сиһилии ырытыллан киирдэ. Ол курдук, ыалдьыттар, турис­тар өрөспүүбүлүкэҕэ олох­тоох туристическай бородууксуйа, аттракцион, тэрээһин, экскурсия, онно көрүллэр айан көлөтүнэн туһаныы, маршрут каартатын туһунан иһитиннэриини маннык кииннэртэн ылыахтаах. Ыалдьыттар кииннэрин үлэтин сүрүн соруга – туризм эйгэтин экэниэмикэҕэ кылаатын үрдэтии.

Бу маннык кииннэр, бастатан туран, туристар аан бастаан Саха сиригэр үктэммит сирдэригэр – аэропортарга, автовокзалларга, тимир суол ыстаансыйаларыгар, муора уонна өрүс аалларын тохтобулларыгар тэриллиэхтэрэ.

2024 сылга Дьокуускай куоракка Аччыгый баһаарга «Ленатурфлот» турпиирмэ  чэрчитинэн уонна Өлүөхүмэ оройуонугар “Өлүөхүмэ” заповедникка уонна Хаҥалас улууһун Покровскай куоратыгар “Өлүөнэ очуостара” на­­циональнай пааркаҕа сырыыга үлэлэһэр Ыалдьыт кииннэрэ аһыллан үлэлииллэр. Туризмы сайыннарар Стратегия олоххо киирбитин кэннэ бэйэ-бэ­­йэлэрин кытта ыкса сибээс­тээх муниципальнай Ыалдьыт кииннэрэ аһыллыахтара. Дьокуускай, Мииринэй уонна Нерюнгри аэропортарыгар үктэнээт, туристар Ыалдьыт кииннэрин өҥөтүнэн туһаныахтара. Маннык кииннэр өрөспүүбүлүкэ улуустарын 50%-гар үлэлиэхтэрэ.

Мария Карпова, Урбаан, туризм уонна эргиэн миниис­тирин солбуйааччы:

– Туризм сайдыытын стратегията 2030 сылга диэри турис­тар ахсааннарын үс төгүл элбэтиигэ туһуланар. Бу чопчу соругу ситиһэр туһуттан Саха сирин биэс зонаҕа араардыбыт: киин улуустар, соҕуруу, арҕаа, илин оройуоннар уонна Арктика ­улуустара. Хас биирдии зонаҕа туризм сайдыытыгар сыһыаннаах тосхолу торумнаатыбыт. Ол курдук, илин зонаҕа айан-­суол өҥөтүн сайыннарыыга болҕомто ууруллуоҕа. Манна адаар таас хайанан ааһар этиэхтэн кэрэ айылҕалаах “Халыма” федеральнай суолун устуоруйата кытта киирэр. Киин улуустарга, Горнайга уонна Хаҥаласка хонор сирдэрдээх турбаазалар бааллар. Онно турист олохтоох кафеларга сибиэһэй бородууксуйаны амсайар эрэ буолбакка, ынах ыан, дьиэ кыылларын аһатыан сөп. Онон тыа сиригэр туризмы сайыннарыыга  турист туох эрэ дьарыктаах буоларын (түмэлгэ сылдьар, балыктыыр, сибиэһэй салгыҥҥа дьаарбайан хаамар, хайыһардыыр эбэтэр  сөтүөлүүр, ынах ыыр) ситиһиэхтээхпит.