Туризм сайдыытыгар суруналыыс оруола  

Бүгүн Аан дойдутааҕы Туризм күнэ бэлиэтэнэр.

Онон бу бэлиэ күнүнэн сибээстээн, туризмы сырдатар суруналыыс быһыытынан санаабын этиэхпин баҕарабын.

Кэлиҥҥи сылларга Уһук Илин эрэгийиэннэриттэн Саха сиригэр турист хото сылдьар буолла. Биллэн турар, бу көстүү угуйугу (реклама) кытта ыкса сибээстээҕэ чахчы. Билигин куйаар ситимэ муҥутуурдук сайдыбыт кэмигэр, киһи барыта суотабай төлөпүөнүн тута сылдьан устар, кэпсиир буолан, Саха сирин туһунан матырыйаал үгүс диэххэ сөп.

Саха сиригэр – дойду суруналыыстара

Саха сиригэр этнографическай, бырамыысыланнай, экологическай, дьыалабыай уонна агро-туризм кэскиллээхтэрэ биллэр. Кэрэхсэбиллээҕэ баар, СӨ Туризмы сайыннарар ааҕыныстыба салайааччыта Дмитрий Громов бу хайысхаҕа үгүс кэрэхсэбиллээх, дириҥ ис хоһоонноох үлэни ыытар. Биир сонун сүүрээнинэн Арассыыйа биллэр телеханаалларын суруналыыстарын аҕалан, бэрт интэриэһинэй биэриилэри оҥорторон, дойду таһымыгар көрдөрөр буоллулар. Биллэн турар, уопуттаах суруналыыстар устар, кэпсиир ньымалара олох ураты. Онон бу маннык биэриилэр олус наадалар.

Бу күннэргэ телесуруналыыс Станислав Редикульцев «Дальний восторг. Якутия» диэн анал репортааһа «Россия24» ханаалга көһүннэ. Онно Ил Дархан Айсен Николаевтан саҕалаан, Саха сиригэр туризм сайдыытыгар үлэлэһэр исписэлиистэр санааларын атастастылар. Киһи астына көрөр биэриитэ.

«Моя планетаны» кытта алтыһыы

 Интэриэһинэй ис хоһоонноох репортааһы көрө олорон, мин, туризм салаатын сырдатар суруналыыс, ымсыыра санаатым. Саха сирин суруналыыстарын эмиэ маннык тэрийэн, бэлиэ сирдэри көрдөрөн, чаастатык илдьэ сылдьаллара буоллар, биһиги да бэйэбит өрөспүүбүлүкэбит улуустарын, тыаларын хото сырдатыа этибит. Саха сиригэр туризм сайдыытыгар суруналыыстар кылааппыт кырата суох буолуохтаах. Тус бэйэбэр сыһыаннаах кэккэ холобуру аҕалыым.

2016 сыллаахха миэхэ тэрилтэм салалтата биир суолталаах сорудаҕы биэрэн турар: «Саха сиригэр аатырбыт «Моя планета» телеханаал «Мнимый больной» диэн биэриини уста кэлэр кэлэр буолла. Онно биир суруналыыһы сыһыарыҥ диэтилэр. Онон бу айар бөлөҕү кытта эн үлэлэһэр буоллуҥ». Сотору буолаат, «Моя планета» продюсера Татьяна Тертышникова миэхэ эрийэн, туох ирдэнэрин быһаарда. «Нэдиэлэ устата аатырбыт суруналыыс Андрей Понкратов Саха сирин көрбүөччүлэрин, ойууннарын, норуот эмчиттэрин, отоһуттарын устуохтаах, ол испииһэги оҥор» диэн сорудаҕы ыллым.  Дьонтон ыйыталаһан, сүбэлэтэн, аҕыйах хонук иһигэр хас да киһини испииһэктээн, продюсерга ыыппытым. Ол булбут уонча киһибиттэн сыыйан, үс-түөрт киһини талбыттара. Мин Атылааһаптар уһаайбаларын балаҕаннарыгар икки устууну кэпсэппитим — онно норуот эмчитин уонна отоһуту уһулбуттара. Онтон Мэҥэ Хаҥалас Абалааҕар тиийэн бэртээхэй устуу буолбута. Аны Өлүөнэ очуостарыгар тиийэн Үрүҥ ойууну устубуппут. Онно идэтийбит оператордары уонна суруналыыстары кытта үлэлиир үтүөкэннээх түгэннэрин билбитим.

Ити кэнниттэн ый курдук буолаат, аны «Мир в Лицах» бырайыак ааптара, айанньыт, аатырбыт фотограф Александр Химушины кытта үлэлиирбэр көрдөспүттэрэ. 84 дойдуга сылдьыбыт Саха сириттэн төрүттээх биир дойдулаахпыт олус сэмэй уонна бэрт талааннаах киһи этэ. Миэхэ аҕыйах ахсааннаах норуот бэрэстэбиитэллэрин буларбар көрдөспүттэрэ. Мин Химушиҥҥа кэпсэппит дьонум ааттарын, төлөпүөннэрин биэрбитим. Фотограф ол дьону кытта бэйэтэ үлэлээбитэ.

Суруналыыстар дэсээннэрэ

Саха сирин улуустарын нэһилиэктэригэр суруналыыстар дэсээннэрин тэрийии – туризм сайдыытыгар эмиэ олус дириҥ суолталаах үлэ.

Үс сыллааҕыта кулун тутарга Нам улууһугар Хатырык нэһилиэгэр «Саха» НКИХ суруналыыһа Екатерина Эверстова көҕүлээһининэн суруналыыстар бөлөхтөрө тиийэн үлэлээбитэ. Санаан көрүҥ, өрөспүүбүлүкэ араадьыйатын, хаһыаттарын уонча суруналыыһа тоҕо анньан тиийэн, биир күн иһигэр бэрт үгүс матырыйаалы хомуйбуппут. Нэһилиэк аата өрөспүүбүлүкэ иһитиннэрэр-биллэрэр тиһиктэригэр соҕотохто ньиргийэ түспүтэ. Билигин бу суруналыыстар бэйэбит бөлөхтөөхпүт, билсэ олоробут.

Быйыл сайын «Саха сирэ» хаһыат суруналыыстара Горнай улууһугар тиийэн, туристическай эбийиэктэринэн сырыттыбыт. Бэрдьигэстээх сэлиэнньэтин баһылыгын солбуйааччы Ксения Васильева биһиэхэ олус киэҥ, дириҥ ис хоһоонноох бырагырааманы бэлэмнээн тоһуйбута, улуус баһылыга Никита Андреев бэйэтинэн көрсөн, оройуон туризмы сайыннарыыга үлэтин сырдаппыта. Дьиҥэр, ол күн субуота этэ. Баһылык сокуоннай өрөбүлэ буоллаҕа. Ол эрээри Никита Викторович «Саха сирэ» хаһыат суруналыыстарыгар убаастабылын биллэрэн, анаан көрсүбүтэ. Бу сырыы түмүгүнэн биһиги эппиэттээх хайысхаларбытынан Горнай улууһун туһунан киэҥник сырдаппыппыт.

От ыйыгар СӨ Туризмы сайыннарар ааҕыныстыба салайааччыта Дмитрий Громов тэлэбиидэнньэ, араадьыйа, хаһыат, интэриниэт-таһаарыыларын суруналыыстарын бөлөҕүн таҥан, Хаҥалас улууһун Булгунньахтааҕар анал дэсээн тэрийбитэ. Биир нэһилиэк туризмы сайыннарыыга бэрт көдьүүстээх үлэни ыытарын, агро-туризм хайысхата кэскиллэхтик сайдан эрэрин билсибиппит. Бу суруналыыстар эмиэ бөлөхтөнөн, элбэҕи билэбит-көрөбүт.

Түмүктээн эттэххэ, дойду иһитиннэрэр-биллэрэр ситимнэрин суруналыыстарын эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэ суруналыыстарын эмиэ сыһыаран, араас дэсээннэрин тэрийэн иһэр буоллар, нэһилиэктэр, улуустар кэмигэр сырдатыллан, туризм сайдыытыгар төһүү өйөбүлүнэн буолуо этэ.