Туризмы сайыннарыы саҥалыы толкуйу эрэйэр

«Тымныы полюһугар Өймөкөөҥҥө айан» кыһыҥҥы туризм бэстибээлэ Өймөкөөн улууһугар да, өрөспүүбүлүкэҕэ да туризмы сайыннарыы стратегическай боппуруостарын олоххо киллэриигэ улахан суолталаах былаһаакканан буолар.

Бу күннэргэ улууска бэстибээл 22‑с төгүлүн ыытылынна. Сыстыганнаах дьаҥынан сибээстээн, тохтотулла сылдьан баран, быйыл өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын кэнниттэн “Көмүс күрүө” этнографическай комплекска бэстибээл бастакытын буолла. СӨ Урбааҥҥа, эргиэҥҥэ уонна туризмҥа миниистирин солбуйааччы Мария Карпова уонна СӨ туризмы сайыннарыы уонна маркетинг ааҕыныстыбатын генеральнай дириэктэрэ Спиридон Сивцев өрөспүүбүлүкэҕэ туризм сайдыытыгар туһуламмыт Стратегияны оҥорууга үлэлэспит эппиэттээх дьон быһыытынан быйылгы бэстибээли анаан тиийэн көрдүлэр-иһиттилэр. Онон Өймөкөөн курдук аан дойдуга Тымныы полюһунан аатырар Саха сиригэр туризм салаатыгар биир аатырбыт бренд буолбут хайысхалартан биирдэстэригэр тустаах болҕомтону уураллар ини.

Урбаан миниистирин солбуйааччыта Мария Карповаттан бэстибээл кэнниттэн санаатын этэригэр көрдөстүм.

Докумуон статистикаҕа олоҕурар

Хас бэстибээл аайы “Тымныы полюһунан аатырар Өймөкөөнү ураты тыйыс килиимэттээх статуска килэрэн, туризмы сайыннарыыга олохтоохтук ылсыахха” диэн олохтоох урбаанньыттар этинэллэр. Дьыала билигин да оннуттан хамсыы илик. Арай быйылгы бэстибээлгэ улуус баһылыгын таһымыгар ыытыллыбыт мунньах кэнниттэн Урбаан министиэристибэтин эппиэттээх үлэһиттэрэ, саҥа дьон быһыытынан, сонун сүүрээннэри олоххо киллэрэн баралларыгар эрэл кыыма баар.

— Мунньахха суолу-ииһи саҥардан оҥоруу, олохтоох аэропорт былааһаккатын чөлүгэр түһэрии, медицинскэй өҥөнү тупсарыы курдук боппуруостар быһаарыыны эрэйиллэрин ыйдылар. Ол эрээри хас биирдии хайысханы, көрүҥү олоххо киллэрии экэниэмикэ уонна статистика көрдөрүүтүгэр олоҕурдаҕына ордук ылынымтыа буолар. Холобура, туристарга анаан мэдиссиинэ лабаратыарыйата наадатын туруорсаллар. Биллэн турар, оннук наада буоллаҕына, тустаах холобурдары аҕалар ордуга чахчы. Ол курдук, тоһуттар тымныы саамай ааҥнаан турар кэмигэр хас турист доруобуйата эмсэҕэлээтэ? “Суһал көмө” өҥөтүнэн төһө киһи туһанна? 22 сыл устата ыытыллар бэстибээл тухары төһө киһи ыарыйда, эчэйдэ, илиитин-атаҕын үлүттэ? Томторго лабаратыарыйа наада буоллаҕына, бу ыйытыыга хоруйдуур статистика докумуона баар буолуохтаах. Оччотугар боппуруос оннуттан биллэрдик хамсыан сөп. Көннөрү “наада” диэн баҕа санаа буоларыгар эрэ тиийэр, — диэн бэлиэтиир Мария Карпова.

Нэһилиэнньэ ахсаана барытын быһаарар

Суолу-ииһи көрүү-истии урбаанньыттар мунньахтарыгар эмиэ таарылынна.

— “Тымныы полюһунан аатырар Өймөкөөн уонна Томтор нэһилиэктэрин икки ардыларыгар суолу-ииһи көрүүнү-истиини Тырааныспар министиэристибэтэ бэйэтин эппиэтигэр ылара буоллар” диэн этии киирдэ да, үп өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн суолу-ииһи оҥорууга бары муниципальнай тэриллиилэргэ биир тэҥник үллэриллэр. Онтон төһө кээмэй үбүлээһин аттарыллара, дьэ, бу, кырдьык, туһааннаах хоруйу эрэйэр боппуруос. Үбүлээһин кээмэйэ, бастатан туран, улуус сайдыытын көрдөрөр нэһилиэнньэ ахсааныттан тутулуктаах. Ол эбэтэр ханнык эрэ улуус дуу, нэһилиэк дуу ахсаана аҕыйаан иһэр буоллаҕына, биллэн турар, үбүлээһин кээмэйэ нэһилиэнньэтин ахсаана элбээн иһэр улууска эбиллэрэ чахчы буоллаҕа. Барыта сокуоннай нормативка олоҕурарын быһыытынан, манна эмиэ сыыппаранан бигэргэтии наада, — диэн этэр урбаан миниистирин солбуйааччы.

Сонун этии

Министиэристибэ эппиэттээх үлэһиттэрэ Өймөкөөн урбаанньыттарын биир этиилэрин болҕомтоҕо ыллылар. Ол курдук, өйөбүл субсидияны үллэриигэ кыттааччылары бастаан улуус таһымыгар сүүмэрдиэххэ, онтон бастыҥтан бастыҥнар өрөспүүбүлүкэ таһымыгар киирсэллэрэ ордук диэн этии биһирэннэ. Кырдьык, улууска кыттааччы туох үлэни ыытарын истэ-билэ олорор буоллахтара. Маны таһынан, мунньахха урбаанньыттар турмашруттар пакеттарын оҥорон киллэрэллэригэр, ол онтон талан маркетинг ааҕыныстыбата Тас дьыала министиэристибэтигэр тиксэрэн, үлэ салгыы барыаҕын туһунан ырыттылар.

Олохтоох номох наада

Урбаан миниистирин солбуйааччы Мария Карпова Томторго “У Сусанны” диэн туристар сөбүлээн сылдьар Харитоновтар ыалдьыттары түһэрэр дьиэлэригэр Саратовтан кэлбит туристары кытта бииргэ түспүт. Онно, биллэн турар, кинилэр тус санааларын истибит. Туристар олохтоох турмаршруттарга, нууччалыы эттэххэ, “легенда” наадатын ыйбыттар. Лабыҥкыр күөлүн кистэлэҥин туһунан аатырбыт номох, кырдьык, аан дойдуга тиийэ биллибитэ. Оннук уостан уоска бэриллэр номох наада. Төрүт олохтоох дьон абыычайдара, үгэстэрэ ордук интэриэһиргэтэр эбит. Туристары сырытыннарар сирдэри эрдэттэн билиһиннэрэн, сыанатын ыйан угуйаллара наада эбит. Холобура, сорох түмэллэргэ сырытыннаран баран, ботуччу сыананы этэр түбэлтэлэрин ыйбыттар. Аны киин сиртэн сылдьар туристар каартанан төлүүргэ үөрэхтээх буолан, билбэт сирдэригэр эмиэ оннук толкуйдаах кэлэллэр эбит. Онон кумааҕы харчынан хаһааналларыгар эмиэ эрдэттэн сэрэтиэххэ наадата билиннэ.

“Сорох урбаанньыттар ыалдьыттар баҕа санаалары кинигэлэрин көрдөрбүттэригэр, үгүс махтал тылы аахтым. Ол эрээри ол быыһыгар турист өссө иккистээн хайаан да эргиллиэҕин, өссө дьиэ кэргэнин, доҕотторун аҕалыаҕын туһунан суруйбат эбит. Туризм эйгэтигэр үлэлиир дьон сүрүн соруктара — хайаан да турист бу сиргэ иккистээн төннүөн баҕарарын ситиһии”, — диэн бэлиэтээтэ урбаан миниистирин солбуйааччы Мария Карпова.

Болҕомто — аккырыыкка сувенирга

Бу матырыйаалбын бэлэмнии олорон, түөрт сыллааҕы интервьюларбын булан ыллым. Онно Москваттан сылдьар турист “бэрт элбэх араас оҥоһук сувенир баар да, саамай кылаабынай суох — Тымныы полюһуттан эҕэрдэ аккырыыкка” диэн видеоҕа эппитэ баар. Кырдьык, турист Чысхаан сувенирын биири бэйэтигэр бэлэх илдьиэҕэ. Оттон аккырыыкканы уонча-сүүрбэччэ атаһыгар ыытан кэбистэҕинэ, бэлэм угуйук тахсан кэлэр. Быйыл Саха сиригэр туризм сайдыытыгар үлэлэһэ кэлбит эспиэрдэр эмиэ сувенир быһыытынан аккырыыккаҕа болҕомтону ууралларыгар эппиттэрэ.

Туохха болҕомтону ууруохха?

бары салааҕа статистикаҕа олоҕурбут докумуону оҥоруу;

турист сылдьар маршрута туох эрэ номохтоох буолуохтаах;

аккырыыкка сувенирга болҕомтону туһаайыы;

оҥорор өҥөлөрү туристары бэйэлэрин кытта эрдэттэн ырытыһыы;

туристар барар-кэлэр сирдэрин сыанатын ыйан туран эрдэттэн чопчулааһын;

турмаршруттарга аналлаах брошюраны туристарга эрдэттэн тарҕатыы.