Туруктаах ыал – судаарыстыба бигэ тирэҕэ

Тустаах сылга ханнык саҥа тэрээһиннэр ыытыллалларый, ханнык көмө миэрэлэр баалларый?

РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин 2024 сылы дойдуга Дьиэ кэргэн сылынан биллэрбитэ. Бу быһаарыы үйэлээх сыаннастары уонна дьиэ кэргэни көмүскүүр судаарыстыбаннай бэлиитикэни күүһүрдэр, кэҥэтэр туһуттан ылыллыбыта.

Судаарыстыба тоҕо дьиэ кэргэн диэки хайыһарый? “Дьиэ кэргэн – судаарыстыба уонна уопсастыба төрүтэ, олоҕо эрэ буолбатах, бу – духуобунай көстүү, инники кэскилбит акылаата, бу манна сиэр-майгы иитиллэр”, – диэн бэрэси­дьиэн Владимир Путин этэн турар. Ол эбэтэр, судаарыстыба дьиэ кэргэҥҥэ тирэҕирэр. Оҕо хайдах киһи буолан тахсара төрөппүттэриттэн тутулуктаах. Дьиэ кэргэн бигэ туруктаах буоллаҕына, судаарыстыба эмиэ сайдар-чэчириир, эбиллэр, күүһүрэр. Ол иһин демографияҕа улахан болҕомто ууруллар.

Дьиэ кэргэн сылыгар тэрийэр кэмитиэт бэрэссэдээтэлинэн вице-премьер Татьяна Голикова анаммыта. Эрэгийиэннэр салалталара эмиэ кыттыһан, туспа былаан оҥостон, үлэ барар. 2007 сылтан Владимир Путин үүнэр сылы ханнык эрэ тиэмэҕэ аныыр. 2008 сыллаахха Арассыыйаҕа аан бастаан Дьиэ кэргэн сыла бэлиэтэммитэ. Онон Дьиэ кэргэн сыла дойдуга иккиһин бэлиэтэнэр.

“Родные-Любимые” пуорум

Тохсунньу 19-23 күннэригэр Бүтүн Арассыыйатааҕы «Родные-Любимые» диэн дьиэ кэргэн пуорума ыытыллыбыта. Пуорум кэмигэр Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн сылын арыйбыттара. Бу пуорум Дьиэ кэргэн сылын бастакы тэрээһининэн буолбута.

Пуорумҥа дьиэ кэргэн сыаннастарын, үгэстэрин са­­йыннарар, көмөлөһөр хам­­паанньалар, тэрилтэлэр ситиһиилэрин көрдөрбүттэрэ. Бастыҥ дьиэ кэргэттэр, динас­тиялар кэлэн уопут атастаспыттара.

“Дьиэ кэргэн – судаарыстыба уонна уопсастыба төрүтэ, олоҕо эрэ буолбатах, бу – духуобунай көстүү, инники кэскилбит акылаата, бу манна сиэр-майгы иитиллэр”, – диэн бэрэсидьиэн
Владимир Путин этэн турар. Ол эбэтэр, судаарыстыба дьиэ кэргэҥҥэ тирэҕирэр»

Барыта 89 эрэгийиэнтэн 250-тэн тахса дьиэ кэргэн кыттыбыта, кыттааччы уопсай ахсаана – 1000-тан тахса. Пуорум чэрчитинэн «Династии России» куонкурус ыытыллыбыта.

Саха сириттэн элбэх оҕо­лоох Новгородовтар баран, пуорумҥа ситиһиилээхтик кыттан кэлбиттэрэ.

Сокуонунан көмүскэлгэ болҕомто ууруллар

Дьиэ кэргэн сылын ыытыыга федеральнай былаан оҥоһуллубута, манна 104 пууннаах үлэ хайысхата торумнаммыта.

Былааҥҥа улахан пуорумнары, куонкурустары, бириэ­мийэлэри, аахсыйалары ыытыыга эрэ буолбакка, 2030 сылга диэри демографичес­кай, дьиэ кэргэн бэлиитикэтин туһунан стратегическай суол­талаах докумуону оҥорорго болҕомто ууруллар. Бу докумуону оҥорорго сыл устата 8 федеральнай пуоруму тэрийэн, этиилэри хомуйуохтара.

Маны тэҥэ, демографияны тупсарар, сиэр-майгы, духуобунай сыаннастары харыстыыр ньымалары тобуларга туһуламмыт кэмпириэнсийэлэр ыытыллыахтара.

Федеральнай таһымҥа элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэр быраапка статустарын, сүрүн социальнай мэктиэлэрин олохтуохтара. Кинилэргэ чэпчэтиилээх ипотека бырагыраа­матын өссө тупсаран биэриэх­тэрэ. Үһүс оҕо төрөөтөҕүнэ бэриллэр, ипотеканы сабарга анаммыт төлөбүр болдьоҕун уһатыахтара.

Эдэр устудьуон ыаллары өйүүргэ кэлим миэрэлэри ылыахтара. Оҕолоох ыаллары өйүүргэ бастыҥ уопут­таах тэрилтэлэри булан, кинилэр уопуттарын тарҕатыахтара. Дьиэ кэргэн сыаннастарын бөҕөргөтөр, дьону түмэр элбэх тэрээһиннэр ыытыллыахтара.

Сүрүн тэрээһиннэр

Бу сыл ийэлэр, аҕалар, оҕолор доруобуйаларын бэрэбиэркэлииргэ, бөҕөргөтөргө туһуламмыт тэрээһиннэр былааннаммыттар: кэлим диспансеризация, оҕону түһэртэриини сэрэтэр үлэ, экстракорпоральнай ньыманан хат буолууну тарҕатыы, эдэр ийэлэр, оҕолор доруобуйаларын бөҕөргөтүү, оройуоннар киин балыыһаларыгар оҕолонуон баҕарар дьахталлары кытта үлэни күүһүрдүү, о.д.а.

Төрөппүт эппиэтинэһин бөҕөргөтөргө кэккэ тэрээһиннэр былааннаммыттар: Бүтүн Арассыыйатааҕы төрөппүт мунньаҕа, “Төрөппүт академията” үөрэтэр онлайн-бырагыраама, “Талааннаах төрөппүттэр оскуолалалара”, «Семья особого ребенка» кэмпириэнсийэ, Бүтүн Арассыыйатааҕы төрөппүт нэдиэлэтэ, “Төрөппүт университета” сырдатар бырайыак, о.д.а.

Оҕолорго, ыччакка дьиэ кэргэн сыаннастарын иҥэрэрэргэ тэрээһиннэр ыытыллаллар: «Разговоры о важном», «Семьеведение» уруогу таһынан дьарыктар, «Культура для школьников» сырдатар бырайыак, «Читаем всей семьей» тэрээһин, «Патриот-2024» национальнай бириэмийэ, Бүтүн Арассыыйатааҕы дьиэ кэргэн боппуруостарынан быраабы көмүскээһин нэдиэлэтэ, «Моя семья – Россия» бырайыак, Эдэр дьиэ кэргэттэр кулууптарын тэрийии, о.д.а.

Эрэгийиэннээҕи былаан

Саха сиригэр Дьиэ кэргэн сылын ыытарга 148 пууннаах эрэгийиэннээҕи былаан ылыллыбыта.

Бу сылга дьиэ кэргэн сыаннастарын сырдатар, тарҕатар сыаллаах араас маассабай тэрээһиннэр буолуохтара. Ол курдук, дьиэ кэргэн пуорума, сийиэһэ, биллэр-көстөр ыаллары, династиялары кытта көрсүһүүлэр, волонтер быһыытынан дьиэ кэргэнинэн тулаа­йахтарга, кырдьаҕастарга, ин­­бэлииттэргэ көмөлөһүү, кэнсиэртэри, быыстапкалары, маастар-кылаастары, күрэхтэһиилэри, куонкурустары тэрийии, о.д.а.

Быйыл «Сыл бастыҥ ыала», «Сыл бастыҥ аҕата», «Аҕа күрэҕэ» куонкурустарга, Бүтүн Арассыыйатааҕы «Всей семьей» бырайыакка улахан болҕомто ууруллуоҕа. «Сыл бастыҥ ыала» куонкуруска быйыл уларыйыы киирэн, өрөспүүбүлүкэҕэ уонна Арассыыйаҕа кытта барар кыайыылаах дьиэ кэргэттэргэ айаннарын, олороллорун ороскуота төлөнөр буолбут.

Былааҥҥа өссө ханнык тэрээһиннэр киирбиттэрий?

«Семья и семейные ценности в современном мире» кэмпириэнсийэ, Дьоруой ийэлэри чиэстээһин, Дьиэ кэргэн, таптал күнүн бэлиэтээһин, “Киһи олоҕор дьиэ кэргэн оруола” аһаҕас уруок, “Ийэ сүрэҕэ”, “Ыал холумтанын сылааһа”, “Доруобай төрөппүт – доруобай оҕо”, “Розовая ленточка” аахсыйалар, “Доруобай дьиэ кэргэн – күүстээх Арассыыйа” спортивнай бэстибээл, «Святые Матери Победы» куонкурус, «Славим трудом край Олонхо!» үлэ кэлэктииптэрин бэстибээ­лэ, “Дьиэ кэргэмминэн киэн туттабын” спортивнай марафон, «Папа, мама и я – спортивная семья» эстафета, «Добрые сказки 21 века» анимационнай күрэс, төрүт үгэстэргэ дьиэ кэргэн күрэһэ, «Малый бизнес для большой семьи» үөрэтэр бырайыак, Дьиэ кэргэн урбаанын пуорума, Саха сирин аҕаларын пуорума, «Сахаҕа саҥа ыал саһарҕата» мультимедийнай бырайыак, “Дьиэ кэргэним үгэстэрэ” видеоролик күрэһэ, о.д.а.

САҤАНЫ КИЛЛЭРИИЛЭР

“Ытык аҕа” бэлиэнэн наҕараадаламмыттарга 100 тыһыынча солкуобайдаах бириэмийэ олохтонуоҕа. Ыам ыйыгар Кыыс оҕо күнэ бэлиэтэниэҕэ. Элбэх оҕолоох ыал оскуоланы бүтэрээччитигэр, орто анал үөрэх кыһатыгар киирэр буоллаҕына, эбии көмө ананыаҕа.

50 сыл бииргэ олорбут кэргэнниилэргэ көмө баар буолуоҕа. Арахсыыны аҕыйатар миэрэлэри ылыныахтара, ЗАГС-ка анал кэбиниэт үлэлиэҕэ.

Ийэ буолуохтаах кыргыттарга оскуола арыллыаҕа. Хат дьахталлар күннэрэ ыытыллар буолуоҕа. Хат кыргыттарга, эмтэрэр ийэлэргэ көмөлөһөр анал портал аһыллыаҕа. Кыра кыргыттарга “Кыыс Куо” оскуола үлэлиэҕэ.

14-18 саастаах оҕолор быстах кэмҥэ бааһынай хаһаайыстыбаларга баран үлэлииллэригэр субсидия бэриллиэҕэ. Оҕолор дьарыктаах буолалларыгар туһуламмыт “Мин бастакы хамнаһым” пилотнай бырайыак олоххо киириэҕэ. Үрдүкү кылаас үөрэнээччилэригэр «Этика и психология семейной жизни» уруок киириэҕэ.

Чурапчыга, Намҥа Элбэх өҥөнү оҥорор дьиэ кэргэн кииннэрэ аһыллыахтара. Национальнай архыып төрүччүнү оҥорорго көмөлөһөр брошюраны таһаарыаҕа. Үлэ династияларын
чиэстиэхтэрэ.

Онон Дьиэ кэргэн сылыгар элбэх интэриэһинэй тэрээһиннэр ыытыллаллара күүтүллэр

Хаартыска https://pxhere.com/ ылылынна