Хаартыскалар pxhere.ru саайтан
Быйыл сайын тоҕо эрэ олус элбэх тигээйи баар. Айылҕаҕа да, дьон олорор сиригэр да тигээйи уйалара элбээтилэр, онон тиктэрээччи да үгүс. Тигээйиттэн харыстанар сүбэлэри ааҕыҥ.
Оҥоһуу өй ырытан көрбүтүнэн, Саха сиригэр килиимэт сылыйан, тигээйи элбээбит үһү.
Саха тылыгар көрүҥнэринэн араарыы суох, барыларын тигээйи, ыҥырыа диэн ааттыыбыт. Ол эрээри, кинилэр хас да көрүҥҥэ арахсаллар: оса, пчела, шершень, шмель. Пчела — мүөттээх ыҥырыа, шмель — тойон ыҥырыа. Сүрүн уратылара — тигээйи (оса) сиэмэх үөн, сибэкки сүмэтин эрэ буолбакка, атын үөннэри, оннооҕор эти сиир. Мүөтү оҥорбот, хаһааммат. Маһы ыстаан, силигэр булкуйан, кумааҕы оҥорон, уйа туттар. Элбэх буолан, саба түһэллэр. Уратыта диэн, тиктэҕинэ, иннэтэ тириигэ хаалбат, онон хаста да тигиэн, ытырыан да сөп.
Ыҥырыа мүөт оҥорор, уйатын буоскаттан туттар. Киһиэхэ саба түспэт, ыксаатаҕына эрэ, тигиэн сөп. Тиктэҕинэ, иннэтэ киһи тириитигэр хаалар, оттон бэйэтэ өлөр. Онон биирдэ эрэ тигэр.
Онтон тойон ыҥырыа эмиэ мүөт оҥорор эрээри, хаһааммат. Кини сибэкки сүмэтин хомуйар, мүөтэ убаҕас буолар. Сир анныгар хорооҥҥо, мас көҥдөйүгэр, истиэнэ быыһыгар, о. д.а. олохсуйар. Тойон ыҥырыа киһини тикпэт.
Тигээйи тиктэҕинэ, дьаатын кутар. Ол иһин тикпит сирэ ыалдьар, кытарар, иһэн тахсар. Тигээйи дьаата куттала суох эрээри, сорох дьону күүскэ аллергиялатыан сөп.
Аллергиялаан, сорохтор өлүөхтэрин да сөп. Ол курдук, сирэйдэрэ, күөмэйдэрэ иһэн тахсар, төбөлөрө, сүһүөхтэрэ ыалдьар, тыыналлара ыарыыр, тартараллар, өйдөрүн сүтэрэллэр.
Аллергия суох буоллаҕына, тикпит сирэ 2–5 күнүнэн ааһар. Сирэйгэ, харах таһыгар тикпит буоллаҕына, испит сирэ өр соҕус, 8 күҥҥэ диэри ааспат.
Тигээйи дьаата эмиэ эмтээх үһү. Апитерапия диэн хайысханан дьону тигээйигэ тиктэрэн, эмтииллэр. 1959 сыллаахха бу ньыманы ССРС-ка билиммиттэр.
Тигээйи дьаата организмы ыраастыыр, хааны убатар, сүрэх, ньиэрбэ үлэтин тупсарар, хаан баттааһынын түһэрэр, сүһүөҕү бөҕөргөтөр, хааҥҥа саахары намтатар, бэссэстибэлэр атастаһалларын түргэтэтэр. Түөһэйиини тохтоторго эмиэ туһаналлар эбит. Ордук анал туочукаларга уонна эниэргийэ сүүрэр ханаалларынан тиктэрэр туһалаах.
Онон тигээйи тиктэҕинэ да, аллергия суох буоллаҕына, олус айманымаҥ, “айылҕа эмтээтэ” диэн буолар.
Тигээйи иннэтин пинцетинэн хостоон ылыахха наада — хааллаҕына, дьаатын таһаара сытар. Ытырбыт сирин тымныы уунан сууйуллар, тымныы ньуосканы, мууһу, инчэҕэй таҥаһы тутуохха сөп. Водород перекиһинэн (эбэтэр, нашатырнай испииринэн, туустаах уунан, марганцовканан) инчэтиллибит маарыланан, луук сүмэһинин эбэтэр бохсурҕан сэбирдэҕин сууйан баран, кэмпириэс оҥорон, туһаныахха сөп.
Дьаатын оборторор туһуттан, ытырбыт сиригэр инчэҕэй саахары тутуллар. Онтон гидрокортизоновай мааһынан биһэн, испитин, кыһыйарын намтатыллар. Төһө да кыһыйдар, тарбаныа суохтааххын.
Аллергияны тохтотор эми тута иһиллэр. Элбэх ууну иһэн, токсиннары таһаара сатыахха наада.
Аллергия күүскэ билиннэҕинэ — кыһыл ымынах таҕыстаҕына, төбө ыалдьар, сүрэх күүскэ тэбэр, хотуолуох санаа кэлэр, тыыныҥ хаайтарар буоллаҕына, кыраадыс үрдээтэҕинэ, “суһал көмөнү” ыҥыран, бырааска көрдөрүллэр.
Тигээйи дьиэҕэ, ампаарга, күүлэҕэ, киһи сылдьар сиригэр уйаланара сэрэхтээх. Тигээйи уйатын хайдах суох оҥоруохха сөбүй? Оттон дьиэҕэ киирдэхтэринэ, тугу гынабыт?
Аһыы олордоххо, көтөн кэлиэхтэрин, аска олоруохтарын сөп. Тигээйини көрөөт, илиигитинэн далбаатаамаҥ, мээнэ сүүрэкэлээмэҥ, өлөрөөрү гынна диэн көмүскэнэн, саба түһүөн сөп.
Харыйа иннэтин, кытыан, чеснок, уксуус, кириэн, кофе, эфирнэй арыы, буруо сытын сөбүлээбэттэр. Бу сыттары туһанан, биир-икки тигээйи дьиэҕэ киирдэҕинэ, үргүтэргэ туһаныахха сөп. Холобур, түннүгү аһан баран, дьиэни буруолаттахха, куотан тахсаллар. Кофены буһардахха, күүстээх сытыттан эмиэ куоталлар.
Туу курдук тутар иһити оҥоробут. Былаастык бытыылканы ортотунан быһан баран, үөһээҥҥи өттүн аллараатыгар кэтэрдэн кэбиһэбит (бытыылка айаҕа аллараа буолуохтаах). Саахардаах уу кутабыт, эбэтэр, фрукта кырбаһын уурабыт, онно тигээйилэр кэлэн, киирэн баран, кыайан тахсыбакка, хаайтараллар, ууга тимирэллэр. Уутун хаста да уларытыахха сөп.
1‑кы ньыма. Тигээйи уйата дьиэ үрдүгэр ыйанан турар буоллаҕына, улахан иһит түгэҕэр бэнсиин кутан баран, уйаны бүөлүүбүт. Тигээйилэр үөһэнэн тахсыбаттарын курдук, иһити дьиэ үрдүгэр сыһыара тутабыт. Сотору буолаат, тигээйилэр ханна да куоппакка, сүһүрэн, өлөн түһэллэр. Хас да мүнүүтэ тутан баран, уйатын тууран, иһиттээх бэнсииҥҥэ угуллар.
2‑с ньыма. Биэдэрэҕэ итии ууну кутан баран, эмиэ дьиэ үрдүгэр тутан, уйатын тимирдэбит. Биэдэрэни оргууй сыҕарытан, уйата ууга түһэрин ситиһиэхтээхпит. Итии ууну үөһэ тутарга сэрэхтээх буолуҥ.
3‑с ньыма. Үөннэри өлөрөр дьааты, ирдэбилин тутуһан, ууга булкуйан оҥорон баран, халыҥ салапааҥҥа кутабыт. Салапааны уйаҕа кэтэрдэн кэбиһэбит, быыһынан тахсыбаттарын курдук, үөһэнэн скотчунан туттарыахха сөп. Эбэтэр, түүн утуйа сыттахтарына, ыстарар дьаатынан ыстаран баран, ураҕаһынан үлтү охсон түһэриллэр. Бу кэнниттэн тигээйи уйатын уматыллар.
Тигээйи уйатын суох оҥорор кэмҥэ, эрдэттэн туттар маллары бэлэмнээн, халыҥ таҥас, үтүлүк, сирэйи хаххалыыр сиэккэ, бэргэһэ кэтэн эрэ баран, үлэни ыытыллар.
Сахабыт сирин сайына быйыл аҕыйах куйаас күннэри бэлэхтээбитинэн туһанан, Аллараа Бэстээхтэн чугас сытар Хотун Мааччыйаҕа…
Эһиги утуйа сыттаххытына, киһи организма тугу гынарын билэҕит дуо? Киһи организма чөлүгэр түһэр, мэйиитигэр бэрээдэги…
Өлүөхүмэ улууһугар 33 саастаах эр киһи ууга түһэн суорума суолламмыт. Кини арыгы иһэн баран, биэрэктэн…
Киһи барахсан, айылҕа оҕото, иҥсэтэ-обото, өрүскэлэһэр кыртахтаах кыдьыга киирдэҕинэ, тугу-тугу оҥорбото, сиэри таһынан дьаһаммата баарай...…
Нам улууһугар атырдьах ыйын 2 күнүгэр сүппүт эр дьон көһүннүлэр. Кинилэр доҕотторун кытта сынньана кэлбит…
Иван Александров «Саллаат аҕата» үс чаастаах хомуурунньуга атыыга таҕыста. Кэпсээннэри Алексей Амбросьев Сиэн-Мунду көннөрдө. Бу…