ТУСКАР ТУҺАН: Ханнык ас-үөл киһи уҥуоҕун кэбирэтэрий?

Киһи уҥуоҕа тууһу, кофеины, саахары уонна гаастаах утаҕы  миэрэтэ суох  аһыыртан кэбириэхтэрин сөп. Бу туһунан быраас-эндокринолог Ирина Зятикова иһитиннэрбитинэн, маннык ас-үөл организмтан кальций сүтүүтүн түргэтэтэр уонна уҥуоҕу кэбирэтэр.

«Аска туттуллар туус (натрий хлорид) – уҥуохтар сүрүн өстөөхтөрө, тоҕо диэтэххэ бүөр организмтан натрий ордугун таһаарарыгар кальцийы тэҥҥэ суурайар. Туус элбэх аска-үөлгэ баарын өйдүөххэ наада: халбаһыыга, сосискаҕа, полуфабрикаттарга, соустарга, сыырга уонна килиэпкэ. Онон биһиги үгүстүк  күннээҕи 5 г туус нуорматын куоһарабыт», — диэн быраас «Газета.ru» кэпсээтэ.

Кини этэринэн, киһиэхэ 25–30 сааһыгар диэри уҥуох күүскэ эбиллэр кэмэ. Зятикова чуолкайдаабытынан, саахар уонна кофеин эмиэ уҥуохха дьайар: саахар организмҥа аһыы эйгэни үөскэтэр, ону нейтрализациялыырга организм уҥуохтан кальцийы туһанар. Итини таһынан, оһоҕоско кальций иҥэринэрэ тохтуур. Кофеҕа танин диэн эттик баар, ол киһи организмыгар кальций иҥэригэр куһаҕаннык дьайар. Итини таһынан, эспиэр бэлиэтээбитинэн, уҥуохха фитин уонна щавель кислоталара ордук кутталлаахтар. Гаастаах утахтарынан утаҕы ханнарыы эмиэ кутталлаах.

«Ордук кола курдук хараҥа өҥнөөх гаастаах утахтар кутталлаахтар, тоҕо диэтэххэ кинилэр ортофосфорнай кислотаттан уонна фосфортан тураллар. Организмҥа фосфор элбээтэҕинэ, киһи организма  уҥуохтан кальцийы ылан хааҥҥа ыытарга күһэллэр», — диэн эндокринолог кэпсээбит. Ону таһынан, кини санаппытынан, арыгы уҥуох саҥардыытыгар кыттар килиэккэлэр үлэлэрин намтатар. Быраас күннээҕи аһылыкка үрүҥ астары киллэрэргэ сүбэлиир: үүт, сүөгэй, йогурт. Гаастаах утах оннугар ууну, моруоһу эбэтэр саахара суох хомпуоту иһэр ордук.