Тускул билгэтэ: «Балаҕан ыйыгар Бүлүү эҥэр улуустарга былыттаах күнэ баһыйыаҕа»

Быйыл өтөрүнэн бэлиэтэммэтэх куйаас сайын кэлэн ааста — от ыйын куйааһа хойукка дылы туран, устунан атырдьах ыйа оннук түмүктэннэ.

Үгэс быһыытынан норуот синоптига Тускул балаҕан ыйын билгэтин улуустарынан анаарда:

— Быйыл сайын Дьокуускай куоракка 38-39 кыраадыс куйааран, үгүспүтүн улаханнык соһутта.  Сир аайы оҕуруот аһа, сир аһа  өлгөмнүк үүнэн, үтүөкэннээх сайын кэлэн ааһан эрэр. Аны хоту Арктика улуустара өтөрүнэн сылыйбатахтарын сылыйан,  быйылгы сайыммыт эмиэ улаханнык соһутта. Ол курдук, Тиксиигэ быйыл атырдьах ыйыгар 27 кыраадыска тиийэ куйаарда!

Мин араас сыллар билгэлэрин көрө, үөрэтэ сатаатым да,   маннык куйаарбыта суох. Буолумуна даҕаны, кэнники 20-чэ сылга Хотугу Муустаах акыйаан мууһа ирэн,  уута эбилиннэ дииллэр. Ол охсуутун биһиги да билэн эрэбит. Урут Хотугу Муустах байҕалынан хараабыллар ледокол көмөтүнэн сылдьар буоллахтарына, билигин мууһу бэйэлэрэ алдьатан сылдьаллара да туоһулуур. Чугастыы Лаптевтар муоралара хойутаан тоҥор буолан, Саха сиригэр күһүн эмиэ уһаан иһэр. Дэлэҕэ да бу күннэргэ, атырдьах ыйын бүтүүтэ, үгүс улууска дөлүһүөн сибэккитэ, ньургуһун, кучу сибэккитэ иккистээн тыллан, үөн-көйүүр, тэмэрдьигэн, лыах кытта көтө сылдьара элбэҕи этэр. Дьэ, аны улуустарынан балаҕан ыйын ырытыаҕыҥ.

КИИН УЛУУСТАР:

Бастакы дэкээдэҕэ  быстах ардахтаах курдук.   Үһүс дэкээдэ эмиэ ардахтаах буолсу. Былыттаах күнэ үгүс буолан, улахан хаһыҥ үһүс дэкээдэҕэ түһүөҕэ.

Бу ый I дэкээдэтэ  күнүһүн уонна  түүнүн сылаас: күнүс +16С+13С кыраадыс, түүнүн +8С+5С сылаас. II дэкээдэ күнүс +14С+11С кыраадыс, түүнүн +7С+4С  кыраадыс сылаас.

III дэкээдэҕэ күнүс +9С+6С кыраадыс, түүн  +3С -1С  кыраадыс сылаас.

Былырыын киин улуустарга балаҕан ыйын бастакы дэкээдэтигэр муҥутаан +22С+10С сылыйа сылдьыбыта.

 БҮЛҮҮ БӨЛӨХ УЛУУСТАР

Бүлүү эҥэр улуустарга балаҕан ыйыгар күннээх күнэ аҕыйах. Былыттаах күн баһыйар, ол иһин ый аҥаарыгар дылы улахан хаһыҥ суох. Бүлүү эҥэр улуустарга I-III дэкээдэҕэ биллэ ардахтаах.

Бу ый I дэкээдэтэ күнүс +13С+10С кыраадыс, түүнүн +8С+5С . II дэкээдэтэ күнүс +12С+9С кыраадыс, түүнүн  +7С +4С  кыраадыс сылаас. III дэкээдэтэ күнүс +10С +7С кыраадыс, түүн  +3С -2С  кыраадыс сылаас.

Былырыын Бүлүү бөлөх улуустарга балаҕан ыйыгар ый бастакы дэкээдэтигэр  муҥутаан +20С+9С сылаас буола сылдьыбыта.

ӨЛҮӨХҮМЭ, АЛДАН, НЕРЮНГРИ:

Соҕуруулуу-арҕаа улуустарга быйылгы балаҕан ыйа  улахан ардахтаах. Ол курдук I-III дэкээдэҕэ  барытыгар ардахтаах буолсу. Салгын температурата урукку сылларга тиийбэт, сөрүүн соҕус. Хаһыҥ хойутаан түһүөҕэ.

Бу ый I дэкээдэтэ күнүс +18С+15 кыраадыс, түүнүн +10С+8С сылаас. II дэкээдэ күнүс +16С+13С кыраадыс, түүнүн  +8С +5С  кыраадыс сылаас. III дэкээдэ күнүс+12С+8С кыраадыс, түүн  +6С +3С  кыраадыс сылаас.

Былырыын соҕуруулуу-арҕаа улуустарга балаҕан ыйыгар муҥутаан +23С+12С сылыйа сылдьыбыта.

 ӨЙМӨКӨӨН УЛУУҺА:

Өймөкөөн улууһугар балаҕан ыйын I дэкээдэтигэр түүнүн балай да хаһыҥнаах курдук. Бастакы уонна үһүс дэкээдэлэргэ быстах ардахтаах.

Бу ый I дэкээтигэр  күнүс +12С+8С кыраадыс сылаас, түүнүн 3С-0С сылаас. II дэкээтигэр  күнүһүн  +12С+8С кыраадыс, түүнүн +2С-1С  кыраадыс тымныы. III дэкээтигэр күнүһүн +8С+5С кыраадыс сылаас, түүн -5С-2С кыраадыс тымныы.

 Былырыын Өймөкөөн улууһугар балаҕан ыйын бастакы дэкээдэтигэр муҥутаан +17С+4С тиийэ сылыйа сылдьыбыта.

ДЬААҤЫ УЛУУҺА:

Дьааҥыга быйыл  кураан, куйаас сайын буолан ааста, балаҕан  ыйа да  улахан ардаҕа суох, кураан соҕус буолсу.

Бу ый I уон күнүгэр  күнүс +15С+12С кыраадыс, түүнүн +4С+2С сылаас. II дэкээдэҕэ күнүһүн +13С+9С кыраадыс сылаас, түүнүн +4С+1С кыраадыс сылаас. III дэкээдэҕэ күнүһүн+6С+3С кыраадыс сылаас, түүн -5С-2С кыраадыс тымныы буолар.

Былырыын балаҕан ыйыгар I дэкээдэҕэ күнүһүн +17С+8С сылыйа сылдьыбыта.

АБЫЙ, МУОМА, ХАЛЫМА, ҮӨҺЭЭ ХАЛЫМА, АЛЛАРАА-ХАЛЫМА УЛУУСТАРА:

Халыма-Индигиир эҥэр улуустарга ааспыт атырдьах ыйа киин улуустардааҕар сылаас турбута. Балаҕан ыйа да аттынааҕы улуустартан сылаас буолсу.

Балаҕан ыйын I декадатыгар ардахтаах буолсу, ол оннугар балаҕан ыйыгар II декадаҕа ардаҕа кэмчи буолсу. III декада бүтүүтүн диэки хаар кыыдамныыһы.

Бу ыйга I дэкээдэҕэ күнүс +15С+11С кыраадыс, түүн +8С+4С кыраадыс сылаас. II дэкээдэҕэ күнүһүн +12С+9С кыраадыс сылаас, түүнүн +4С+2С  кыраадыс сылаас. III дэкээдэҕэ күнүһүн +7С+3С кыраадыс сылаас, түүн -4С-2С кыраадыс тымныы.

Былырыын балаҕан ыйын бастакы дэкэдэтигэр күнүһүн +18С, түүнүн +3С,сылаас буола сылдьыбыт.

 АНААБЫР, ӨЛӨӨН, ТИКСИИ:

Артика эҥэр улуустарга уруккуга тэҥнээтэххэ, балаҕан ыйын ортотугар диэри түүнүн да, күнүһүн да сылаас. Бастакы декадаҕа ардах син балай да биллииһи.

Бу ый I дэкээдэтигэр  күнүс +10С+7С кыраадыс, түүн +6С+3С сылаас. II дэкэдэҕэ күнүһүн +7С+4С кыраадыс сылаас, түүнүн +3С -1С  кыраадыс тымныы. III дэкээдэҕэ күнүһүн +4С+1С кыраадыс сылаас, түүн -4С-1С кыраадыс тымныы.

Былырыын балаҕан ыйыгар I декадаҕа  күнүһүн +18С түүнүн+5С сылаас буола сылдьыбыт.