Тускул билгэтэ: Быйылгы сайын хайдах буолуой?

Быйылгы сайын бастакы ыйа ортолоото эрээри, үгүс киһи “хаһан сылыйарый бу?…” диэн, чаҕылхай күннээх халлааны күн аайы кэриэтэ кэтэһэр буолла.

“Дьэ, быйылгы сайыммыт хайдах буолуой? Хаһан сылыйыах курдугуй?” диэн ыйытыылаах норуот синоптига Тускулга анаан эрийэ сырыттым. Онуоха Тускул маннык хоруйу биэрдэ:

— Сайын үс түһүмэхтэн турар: Самаан сайын — ыам ыйын 22 күнүттэн от ыйын 21 күнүгэр диэри. Илгэ сайын — бэс ыйын 21 күнүттэн от ыйын 20 күнүгэр диэри саары куйааһа. Ийэ сайын — от ыйын 22 күнүттэн атырдьах ыйын 17 күнүгэр диэри.

Бу күннэргэ бэс ыйын 15, 16,17 күннэригэр хоту улуустарга Муомаҕа, Анаабырга, Аллайыахаҕа, Халымаҕа, Булуҥҥа хаардаах ардах хойуутук түстэ. Ол тымныы Арктика циклонун охсуута буолан, түүн күүскэ тымныйда, сорох сирдэргэ хаһыҥнаата. Үгүс улуустарга хортуоппуйдарын эрдэ олорпут ыал,  “үлүйэн хаалла…” дииллэр.  Ордук Илин Эҥэр улуустарга хаһыҥ күүскэ хаарыйталаан ааста. Нам, Горнай да диэки Бүлүү эҥэр улуустарга сорох сирдэргэ күүскэ тоҥордо.

Бу маннык тымныйыы аҥардас биһиги эҥэр буолбакка, киин Араассыыйаҕа эмиэ бэлиэтэннэ. Ол курдук, Москва уобалаһынан Краснодарынан, Ростовынан үгүс сири хабан “арктическай циклон” дьайыыта диэн буолла. “Дьэ, хаһан сылыйыай?” диэн үгүс киһи ыйытар.  Бэс ыйын 20 күнүн кэнниттэн Илин Эҥэр уонна киин улуустарга 22-23 кыраадыс сылыйыаҕа, онтон бэс ыйын 27 күнүттэн үгүс улуустарга 26-30 кыраадыс сылыйыаҕа. Мантан инньэ  улахан хаһыҥ суох.

Быйылгы сайын 1962 сылга сөп түбэһэр курдук. Ол кэмҥэ бэс ыйыгар эмиэ иккитэ хаһыҥныы сылдьыбыт, маннык курдук ардахтаах этэ. От ыйа бу кэмҥэ эмиэ ардахтаах эбит да, сөбүгэр сылаас эбит. +28+30С тиийэ сылдьыбыт. Атырдьах ыйа олох кураан, ортотугар биирдэ ардыыр, онтон ыла ардах суох эбит. Онон биһигини 1962 сыллааҕы сайын кэтэһэр. Ол аата сөбүгэр ардахтаах. Куйаас буолбакка, сылаас атырдьах ыйа өлгөм сир аһынан күндүлүөҕэ.  Отчуттарга да туран биэрэн, анаан оттотуоҕа. Оҕуруот аһа эмиэ, сылаас күн-дьыл туран, өлгөмнүк үүнүөҕэ. Онон быйаҥнаах сайын кэллэ, доҕоттор.

… Сөрүүн кэми кыратык тулуйа түһүөҕүҥ, сылаас күннэр үүнээри тураллар!