Тускул: «Омуннаах ардах — циклоннар харсыһыыларын түмүгэ»

Атырдьах ыйын 17 күнүттэн атырдьах ыйын 22 күнүгэр диэри Ийэ сайын бэлиэтэнэр. “Ол эбэтэр сайыҥҥы куйаас күннэр өссө да атырдьах 17 күнүгэр диэри туруохтара” диэн билгэлиир норуот синоптига Тускул.

Сиһилии атырдьах ыйын улуустарынан Тускул маннык анаарда:

— Быйыл сайын үгүс улуустарга дохсун ардах түһэн, үгүс хоромньуну аҕалла. Ол курдук, Өймөкөөҥҥө, Муомаҕа, Абыйга элбэх нэһилиэнньэлээх пуун ууга барда. Уһун дохсун ардах айылҕа иэдээнигэр тиэртэ. Бу көстүү — кэнники сылларга күн-дьыл тосту уларыйыытын бэлиэтэ. Быйыл сайын Дьааҥыга, Халыма-Индигир улуустарыгар улаханнык сылыйан, сөҥүүтэ кэмчи буолан, ойуур баһаара эмиэ бэлиэтэннэ.

Бүтүн Арассыыйаны кытта тэҥнээтэххэ, киин куораттарга — өҥүрүк куйаас.  Сибиир эҥэр сайын ортото хаһыҥныыр. Росгидромед научнай салайааччыта Роман Вильфанд бэлиэтииринэн, “атлантическай” уонна “арктическай” циклоннар харсыһыыларын түмүгэр итинник омуннаах ардах, тыал, этиҥ түһэр. Ол эрээри “атлантическай” циклон баһыйдаҕына, мантан күһүн сыыйа сылыйан,  күн-дьыл туруга көнөн барыаҕа диэн эрэнэбит.

Аны “атырдьах ыйа хайдах буоларый?” диир буоллахха, ый бастакы дэкээдэтигэр үгүс улуустарга Ылдьыын ардаҕа түһүөҕэ. Быйылгы сыл Таҥараларын Ийэ айылҕа көтүппэт буолла. Онон Ыспааһап Таҥара ардаҕа үгүс улуустары хабыаҕа. Атырдьах ыйын Таҥаралара: Ылдьыын — атырдьах ыйын 2 күнэ. Ыспааһаптар: Бастакы Ыспааһап — атырдьах ыйын 14 күнэ; Иккис Ыспааһап — атырдьах ыйын 19 күнэ;  Үһүс Ыспааһап — атырдьах ыйын 29 күнэ. Ол эрээри иккис дэкээдэҕэ үгүс улууска ардаҕа суох күннэр бааллар. Онон оттуурга үчүгэй күннэри баттаһа, оттоон хаалыахха наада. Оҕуруот уонна сир аһа, тэллэй үүнүүтэ өлгөм. Онон атырдьах ыйа – быйаҥ баһыллар кэмэ.

Улуустарынан анаардахха, атырдьах ыйа хайдах буолуой?

ИЛИН ЭҤЭР УЛУУСТАР

Атырдьах ыйа илин эҥэр улуустарга бастакы уонна үһүс дэкээдэлэргэ ардахтаах. Онон күнүн иккис дэкээдэҕэ биэрииһи. Ый аҥарыгар диэри күнүһүн сылыйыыһы. Онтон сөрүүкээбитинэн барар. Бу ый бастакы уон күнүгэр, урукку сылларга тэҥнээтэххэ, түүнүн да күнүһүн да сылыйыыһы: күнүс +24С, +21С кыраадыс сылаас, түүн +13С,+10С. 2-с дэкээдэҕэ күнүс +23С, +20С кыраадыс, түүн  +14С,  +10С  кыраадыс сылаас.

3-с дэкээдэҕэ күнүс +19С, +16С кыраадыс, түүн  +13С +10С  кыраадыс  сылаас.

 КИИН УЛУУСТАР

Киин улуустарга ардах таҥаралары батыһан түһүүһү. Ол эбэтэр нэдиэлэни көтүппэккэ ардыыр.

Бу ый бастакы уон күнүгэр сөрүүн, күнүһүн сылаас: күнүс +23С, +20С кыраадыс сылаас, түүн +14С+10С сылаас. 2-с дэкээдэҕэ сөрүүкүүһү: күнүс +23С, +19С кыраадыс, түүн  +15С,  +12С  кыраадыс сылаас.  3-с дэкээдэҕэ күнүс +20С, +16С кыраадыс, түүн  +13С +10С  кыраадыс  сылаас.

 БҮЛҮҮ БӨЛӨХ УЛУУСТАР

Бүлүү эҥэр улуустарга былырыыҥҥы сайыҥҥа тэҥнээтэххэ, биллэ сылыйыыһы. Дьэ уонна бу ыйга Бүлүү эҥэр улуустарга барытыгар нэдиэлэ аайы ардахтаах буолсу.

Бу ый бастакы уон күнүгэр сөрүүн, күнүһүн сылаас: күнүс +23С, +20С кыраадыс сылаас, түүн +15С+13С сылаас. 2-с дэкээдэҕэ: күнүс +22С, +19С кыраадыс, түүн  +15С,  +10С  кыраадыс сылаас.  3-с дэкээдэҕэ күнүс +19С, +16С кыраадыс, түүн  +12С +10С  кыраадыс  сылаас.

ӨЛҮӨХҮМЭ, АЛДАН, НЕРЮНГРИ:

Соҕуруулуу-арҕаа улуустарга быйылгы атырдьах ыйа сөбүгэр соҕус сөҥүүлээх буолара сабаҕаланар. Ол курдук, бастакы уон күн — ардахтаах. Онтон сөҥүү көтө-көтө түһүүһү. Салгын температурата былырыыҥҥыга холоотоххо, II дэкээдэҕэ түүн да, күнүс да сөрүүн буолсу.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +23С, +21С кыраадыс сылаас, түүн +14С+11С сылаас. 2-с дэкээдэҕэ: күнүс +23С, +20С кыраадыс, түүн  +14С,  +11С  кыраадыс сылаас.  3-с дэкээдэҕэ күнүс +20С, +16С кыраадыс, түүн  +13С +10С  кыраадыс  сылаас.

ӨЙМӨКӨӨН УЛУУҺА:

Өймөкөөн улууһугар атырдьах ыйын бастакы уон күнүгэр ардахтаах. Онтон иккис уонна үһүс дэкээдэлэргэ сөбүгэр ардыа.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +22С, +19С кыраадыс сылаас, түүн +9С+6С сылаас. 2-с дэкээдэҕэ: күнүс +19С, +15С кыраадыс, түүн +10С+6С кыраадыс сылаас.  3-с дэкээдэҕэ күнүс +20С, +16С кыраадыс, түүн +9С+6С  кыраадыс  сылаас.

ДЬААҤЫ УЛУУҺА:

Дьааҥы улууһугар, былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ, быйылгы атырдьах ыйа сылаас. Оннооҕор иккис да дэкээдэҕэ сылыйыыһы. I уонна III дэкээдэлэргэ уһун ардахтаах күн-дьыл турууһу.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +22С, +16С кыраадыс сылаас, түүн +12С+9С сылаас. 2-с дэкээдэҕэ: күнүс +19С,+14С кыраадыс, түүн +11С+8С кыраадыс сылаас.  3-с дэкээдэҕэ күнүс +16С, +13С кыраадыс, түүн +10С+7С  кыраадыс  сылаас.

АБЫЙ, МУОМА, ХАЛЫМА, ҮӨҺЭЭ ХАЛЫМА, АЛЛАРАА-ХАЛЫМА УЛУУСТАРА:

Халыма-Индигиир эҥэр улуустарга атырдьах ыйа, былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ, сылаас ый ахсааныгар киирииһи. Ол эоэри балай да ардахтаах буолсу.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +23С, +20С кыраадыс сылаас, түүн +11С+9С сылаас. 2-с дэкээдэҕэ: күнүс +19С,+15С кыраадыс, түүн +17, +5С кыраадыс сылаас.  3-с дэкээдэҕэ күнүс +16С, +14С кыраадыс, түүн +7С,+5С  кыраадыс  сылаас.

АНААБЫР, ӨЛӨӨН, ТИКСИ:

Артика эҥэр улуустарга уруккуга тэҥнээтэххэ, атырдьах ыйын бастакы уонна иккис дэкээдэлэригэр түүн да, күнүс да сылыйыыһы. Иккис, үһүс дэкээдэлэргэ ардахтаах.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +12С, +10С кыраадыс сылаас, түүн +8С,+5С сылаас. 2-с дэкээдэҕэ: күнүс +13С, +8С кыраадыс, түүн +8С,+5С кыраадыс сылаас.  3-с дэкээдэҕэ күнүс +12С+10С кыраадыс, түүн +7С,+5С  кыраадыс  сылаас.

Атырдьах ыйа – Буура Дохсун Аан Дьааһын ыйа. Олунньу ыйы батыһар. Ылдьыын Таҥара күнэ — атырдьах ыйын 2 күнэ. Бу күнтэн күн аҥара — сайын, күн аҥара – күһүн. Сиик, туман түһэр. Бу күн ардаҕа суох буоллаҕына нэдиэлэ кураан. Бу күн хайдах күн буолар да, күһүнэ оннук буолар.