ТУСКУЛ: “Сэтинньи 20-гэр диэри халлаан улаханнык тымныйыа суоҕа”

Норуот синоптига Тускул этэринэн, сэтинньи 20-гэр диэри халлаан улаханнык тымныйыа суоҕа. Онтон хаар хаһан түһэр? Кыһыммыт хайдах буолар?

— Кэнники сылларга күһүммүт кыралаан сылыйан иһэр. Урукку өттүгэр алтынньыттан тымныйан барар эбит буоллаҕына, кэлиҥҥи уонча сыл хойутаан тымныйар. Сэтинньи, ахсынньы ыйдар эмиэ хойутаан эрэллэр. Итини хоту дойдуга ирбэт тоҥ ириитин кытта ситимниибин. Хотугу муустаах муора ирэн, Лаптевтар муоралара сылын аайы хойутаан тоҥор.

Быйылгы алтынньыбыт эмиэ былырыыҥҥыга тэҥэ суох. Былырыын 20-с чыыһылалартан саҕалаан тымныйбыт эбит буоллаҕына, сэтинньи 1 күнүн бу өҥөйөн олоробут да, ордук киин, Бүлүү бөлөх улуустарыгар саҥа тымныйан эрэр. Онон сэтинньи ыйбыт эмиэ олус улахан тымныыта суох буолуо. Урут сэтинньи 7 күнүгэр -40 кыраадыска тиийэ тымныйарын кырдьаҕастар өйдөөн эрдэхтэрэ, билигин —  ол суох, тохтообута ыраатта, сэтинньи сымнаҕас ыйга киирсэн эрэр.

Аны хаарбыт суох. Ордук куорат таһыгар, киин улуустар диэки халыҥ хаар суох, сорох сирдэринэн букатын даҕаны харанан көрөн сытар. Онон ити улуустарга хаар сэтинньи ортотун саҕана эрэ кыралаан түһүөҕэ. Өймөкөөн диэки эмиэ хаар олох кэмчи.

Дьааҥы, Өймөкөөн син тымныйаллар гынан баран, урукку күүстээх тымныылар билигин суохтар. Сэтинньи ортотун, бүтүүтүн саҕана ити эргин -40С тиийиэҕэ.

Киин уонна Бүлүү эҥэр, соҕуруулуу-арҕаа улуустарга сэтинньигэ ортотунан 30-ча эрэ кыраадыс буолуоҕа. Быйыл идэһэ, муҥха барыта хойутаата. Түүнүн саҥардыы -20С тиийэ тымныйан, дьон дьэ идэһэлэрин өлөрөн эрэллэр.

Былыр биһиги өбүгэлэрбит идэһэлэрин Миитэрэйэп таҥара (сэтинньи 8 күнэ) күнүттэн өлөрөллөрө. Саамай эмис сүөһүнү таһырдьа туруоран уотан (сыатын уулларымаары хотоҥҥо киллэрбэттэрэ) идэһэлэнэллэрэ. Кэлин күн-дьыл ити кэмнэри батыһан, идэһэ арыый хойутуур буолла.

Ыаллыы турар Камчаткаҕа вулкан наһаалаата. Быйыл хаһан да буолбатах, сүрдээх күүстээх, 100 сыл устата иһийэн сыппыт вулканнар кытта эһиннилэр. Аҥаардас биир вулкан хастыы даҕаны миэтэрэҕэ тиийэ үөһэ тахсан күлүн ыһар. Ол эстиилэр биһиги айылҕабытыгар дьайыылара күүстээх. Ону таһынан, сир хамсааһына эмиэ оруоллаах. Холобур, алтынньы 21 күнүгэр Хаҥалас улууһун Улахан Ааныгар сир хамсааһына бэлиэтиэннэ, бу урукку өттүгэр көстүбэтэх түгэн.

Онон айылҕабыт көһүппэтэх өттүбүтүттэн көрдөрөн эрэр, манна бэлэмнээх, сэрэхтээх буоларбыт ирдэнэр. Ол гынан баран, быйылгы кыһыммыт сымнаһыар буолар чинчилээх, эрдэттэн санааҕытын түһэримэҥ, — диэн Тускул этэр.