Тутааччы үлэтин үрдүк сыанабыла

Үлэ сылын чэрчитинэн үлэһит киһини өрө тутан, чиэстээн, Ил Дархан Айсен Николаев Саха сиригэр «Үлэ киһитэ» бириэмийэни олохтообута.

Саха сирин үрдүнэн 250 кэлэктиип бэйэлэрин “үлэ маягынан” буолар бэрэстэбии­тэллэрин  бириэмийэҕэ түһэрбиттэриттэн 50 киһини талан, 300-түү тыһ. солк. харчы­лаах бириэмийэни, «Үлэ киһитэ» ааты туттарбыттара.

Бары улуустартан үс түһүмэхтээх сүүмэрдээһини ааһан, өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар дьоһун кылааттарын киллэрбит «Үлэ киһитэ» бочуоттаах бэлиэни ылбыт дьон ортотугар Майа олохтооҕо, СӨ Бочуоттаах уонна үтүөлээх тутааччыта, «Мегинострой» производственнай кэпэрэтиип прораба, Н.Н. Васильева аатынан Майатааҕы народнай хуорга өр сыллар тухары ыллыыр Алексей Захаров баар.

Томскай куорат штукатур-маляра

– Алексей Прокопьевич, Мэҥэ Хаҥалас улууһуттан быйылгы бириэми­йэҕэ лауреатынан үс киһи буол­бутуттан эн – биир­дэстэрэҕин. Олоҕуҥ суола бу үйэлээх бириэмийэҕэ хайдах аҕалбытын билэр инниттэн, кэпсэтиибитин тутааччы идэтин хайдах баһылаабыккыттан саҕалыахха.

– Мин Мэҥэ Хаҥалас улууһун Сыымаҕыттан төрүттээхпин. Үлэбин 1975 сылтан Ленин аатынан сопхуоска оробуочайынан саҕалаабытым. Тутааччы идэтин баһылаары 1982  сыллаахха Томскай куоракка үөрэнэ тиийбитим.

– Аата ырааппытын… Дьокуускайга үөрэнэр баҕа санаа суоҕа дуо?

– Баҕарар бөҕө буоллаҕым. Ол эрээри, киин улуустар­дааҕар хотуттан сылдьар ыччаттары үөрэххэ ыла сатыыллар эбит этэ. Хаста да киирэ са­­таан баран, кыаллыбатаҕыттан табаарыһым Семен Соловьев сүбэтин ылыммытым. Кини ол кэмҥэ дойдутугар каникулга кэлэ сылдьара. Миэхэ “Ити курдук сыл аайы туттарса сатыаҥ кэриэтин, “рабфакка” киирэн баран, устунан үөрэхтэ­ниэҥ. Миигин кытта Томскайга барыс. Итинник сылдьан, түргэнник үөрэхтэниэҥ суоҕа” диэн эппитэ. Мин “Кырдьык даҕаны, баран боруо­баланан көрүүм…” дии санаан доҕорбун баты­һааччы буолбутум. Биир өттүнэн, сири-дойдуну көрөр баҕа санаа баһыйбыта. Томскайдааҕы тутуу инженердэрин бэлэмнээн таһаарар институт киэһээҥҥи отделениетыгар – “рабфакка” үөрэнэ киирбитим. Күнүскү өттүгэр штукатур-малярынан саҥа тутуллан эрэр дьиэлэргэ үлэлээбитим. Онтон киэһэ 7 чаастан 22 чааска диэри үөрэнэр этим. Эһиилигэр баҕалаах үөрэхпэр киирбитим. Саха устудьуона элбэх этэ эрээри, тутууга үлэлиир мин эрэ этим. Хата, үлэм дьүөрэлии буолан, үөрэхпэр ситиһиилээхтик үөрэммитим. 1989 сыл­лаахха дойдубар тутааччы-инженер идэлээх төннүбүтүм. Кэлэн оччолорго аатыра сылдьар ПМК-ҕа үлэлии киирбитим. Хаһаайыстыбалар икки ардыларынааҕы көһө сылдьар механизациялаах холуоннаҕа (ПМК) үлэҕэ киириэхпиттэн олохпун таас тутууну кытта сибээстээбитим. Ол саҕана таас балыыһа тутулла турара. Прораб миэстэтэ тахсыар диэри штукатурдаабытым. Икки ый курдук үлэлээбитим кэннэ, маастар миэстэтигэр көһөрбүттэрэ.

Таас дьиэ тутуутун аахтахха…

– Туппут дьиэҥ элбээтэҕэ.

– Маастардаан баран, 1993 сылтан эбийиэккэ сүрүннүүр прорабынан үлэлээбитим. Майаҕа уонна улууска тутуспут тутууларым: урукку  таас универмаг (билигин Сбербаан уонна оҕо үс тэрилтэтэ бааллар), 50 кыбартыыралаах «Бэтэрээннэр дьиэлэрэ», Лоомтукаҕа 164 үөрэнэр миэс­тэлээх С.З. Борисов аатын сүгэр оскуола, Майаҕа 350 миэстэлээх, Ф.Г. Охлопков аатын сүгэр оскуола, Майаҕа саҥа төрөөбүт оҕолору көрөр, күҥҥэ 200 сылдьыыга анаммыт киин,
Д.Ф. Ходулов аатынан баараҕай култуура киинэ, 63 уонна 61 кыбартыыралардаах дьиэлэр, 240 миэстэлээх «Кэнчээри» оҕо уһуйаана. Манна эбэн кэбис Бүтэйдээх, Наахара таас оскуолаларын.

Бириэмийэ – ыччаттарга

– Алексей Прокопьевич, үлэлээбитиҥ тухары наҕараадаҥ элбэх буолуо?

– “Саха сирин Бочуоттаах тутааччыта» (2013) уонна «СӨ үтүөлээх тутааччыта» (2017) ааттар, СӨ Бэрэсидьиэнин Махтал суруга (2012), «Саха сирин идэлээх сойуустарын хамсааһына сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэ (2006), СӨ Идэлээх сойуустарын федерациятын «Килбиэннээх үлэтин иһин» бэлиэ (2017), «Майа – дойдум барахсан» бэлиэ хаһаайына буолабын. Олоххо көхтөөх сыһыан­наахпын. Тэрилтэбэр идэлээх сойуус бэ­­рэссэдээтэлэбин,
Н.Н. Васильева аатынан аатырбыт Майа хуорун биир солбуллубат ырыаһытабын.

– “Үлэ киһитэ” наҕа­раадаҕа тиксибитиҥ туһунан хайдах истибиккиний?

– Үлэлиир тэрилтэм «Мегинострой» производственнай кэпэрэтиип салайааччыта, улуус аатырбыт ту­­тааччыта Николай Петрович Докторов сиэнэ Николай Докторов “суолталаах наҕараадаҕа түһэрээри гынабыт” диэн сэрэппитэ. Онтон ый буол­бакка, “Ил Дархан бириэмийэтин ылар буоллуҥ” диэн эппиттэрэ. Мин үөрүү, соһу­йуу бөҕө. Бириэмийэбин оҕолорбор, сиэннэрбэр түҥэппитим. Кэскилим, олоҕум дьоло кинилэр буоллахтара.

 Түмүк оннугар

“Үлэ киһитэ” бириэмийэ лауреата Алексей Захаров: “Билигин да 66 сааспар үлэ үөһүгэр сылдьабын. Тутууга үлэлээбитим 34-с сыла. Солбук суох. Прораб үөрэхтээх киһи кэлэрэ буоллар, миэстэбин туран биэриэм этэ. Уопуттаах киһи бэйэм настаабынньык быһыытынан үлэлиэхпин сөп”, – диэн санаатын тиэртэ.