Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ: кыстык этэҥҥэ ааһан эрэр

 Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин сүөһү иитиитин, кээпэрээссийэлэһии уонна  хаһаайыстыба дьоҕус көрүҥнэрин сайыннарар департамент салайааччытын солбуйааччы Василий Бессонов сүөһүгэ, сылгыга кыстык хайдах ааһан иһэрин быһа эпииргэ кэпсээтэ.

Кини этэринэн, урукку сыллары кытта тэҥнээтэххэ, быйыл күн-дьыл усулуобуйата сүөһү, сылгы кыстыырыгар табыгастаах, тымныы түстэр да уһуннук турбат этэ.

“Кыстык балачча туруктаахтык ааста. Сорох Арктика улуустарыгар эбии аһылык тиийбэтиттэн ыарахаттар үөскүү сылдьыбыттара. Эпэрэтиибинэй ыстаап тырааныспар ороскуотун толуйууну өйүүр миэрэлэри ылбыта. Хаһаайыстыбалар оту бэйэлэрин үптэригэр атыыласпыттара. Кыстык иккис аҥарыгар ороскуот сорҕотун өрөспүүбүлүкэ төннөрбүтэ. Олунньуга 50 мөл. солк. харчы муниципальнай улуустарга  ыытыллыбыта», — диэн Департамент салайааччытын солбуйааччы быһаарда.

Бүгүҥҥү күҥҥэ өрөспүүбүлүкэҕэ кытаанах аһылык 151,6 тыһ. туонна, сиилэс — 5,4 тыһ туонна., сенаж — 2,3 тыһ. туонна ордо сытар. Ити аһылык кыстык бүтүөр диэри сүөһүнү, сылгыны хааччыйыаҕа, сороҕо аныгыскы кыстыкка хаалыаҕа.

Кыстыкка уопсайа 450,2 тыһ. туонна аһылык көрүллүбүтэ, ол иһигэр 411,8 тыһ. туонна кытаанах аһылык, 25,6 тыһ. туонна сиилэс уонна 12,8 тыһ. туонна сенаж.

Өрөспүүбүлүкэ хаһаайыстыбаларын бары көрүҥнэригэр 171,2 тыһыынчаттан тахса төбө ынах сүөһү кыстаан турар, ол иһигэр 66,3 тыһыынчаттан тахса ынах. 19,1 тыһыынчаттан тахса ынах төрөөтө, бу 2024 сыл баччатааҕы кэмин кытта тэҥнээтэххэ 13,8%-нан элбэх. Сылгы ахсаана 172,4 тыһыынчаттан тахса төбө, ол иһигэр биэтэ — 117,7 тыһыынчаттан тахса. 556 кулун төрөөтө, ити былырыыҥҥы көрдөрүүтээҕэр 65,5%-нан элбэх. 262 сылгы эбии аһатыыга турар.

“Бу кэм сүрүн соруга – төрөөбүт ньирэйи, кулуну тыыннаах хаалларыы, сүөһү ахсаанын аҕыйаппат буолуу. Бу мантан тутулуктаах ыйааһыны үрдэтиигэ, үүтү элбэтиигэ, ыччат сүөһүнү ылыыга тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэрин көдьүүстээх үлэлэрэ”, — диэтэ Василий Бессонов.

Департамент салайааччытын солбуйааччы ыҥырыа иитиитигэр үчүгэй уларыйыылар тахсан, бу хайысханан дьарыктанар хаһаайыстыбалар элбээн эрэллэригэр болҕомтотун уурда.

“Урут ыҥырыа иитиитэ ыарахан дии саныыллара. Билигин киэҥник тарҕанан эрэр, сүөһү иитиитин уонна үүнээйи үүннэриитин кытта тэҥнээтэххэ аҕыйах үлэни эрэйэр. Кэлиҥҥи кэмҥэ биһиги ыҥырыа иитээччилэрбит үчүгэй түмүктэри көрдөрөн, Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурустарга үрдүк миэстэлэри ыллылар. Ирдэбили тутустахха ыҥырыалар кытаанах кыһыны тулуйуохтарын сөбүн дакаастыыллар. Саха сиригэр сөптөөх боруода ыҥырыаны иитиинэн дьарыктанар племенной хаһаайыстыба баар», — диэн үллэһиннэ.

Маны таһынан кэпсэтии сааскы халаан уутун хаһаайыстыбаларга куттала суох аһарыыга туһуланна. Барыллаан дааннайдарынан, Лена, Алдан, Амма, Бүлүү, Дьааҥы, Халыма өрүстэр кытылларынан сытар 24 улууска 43 тыһыынча төбө сүөһүнү уонна 50 тыһыынча сылгыны үрдүк сирдэргэ үүрүөхтээхтэр. Өрөспүүбүлүкэҕэ ынах сүөһүнү уонна сылгыны быстах кэмҥэ тутар 114 пуун үлэлиир.

Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин исписэлиистэрэ Өлүөхүмэ улууһун нэһилиэктэригэр быстах кэмҥэ тутар пууннары чинчийдилэр, сотору кэминэн Уус Маайа, Ньурба, Нам улуустарыгар кэтээн көрүүнү салгыахтара. Улуустарга халаан уута куттала суох ааһарыгар бары күүһү ууран, үөрэтэр тэрээһиннэр ыытыллаллар, диэн иһитиннэрэр Ил Дархан, бырабыыталыстыба пресс-сулууспата.