Тыа сиригэр көспүт Сахаян Куприянов

Кэнники кэмҥэ дьон куораттан, улуустар кииннэриттэн тыа сиригэр көһөн тахсар буолла. Кинилэр үгүстэрэ маннык быһаарыныыны тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар баҕалаах буолан ылыналлар.

Ол курдук, соторутааҕыта Мэҥэ Хаҥалас Даркылаах сэлиэнньэтигэр Майаттан Сахаян Иванович Куприянов дьиэ кэргэнин кытта көһөн тиийбитэ. Күөгэйэр күнүгэр сылдьар 33 састаах эдэр киһи бу дойдуга орто оскуоланы бүтэрбитэ. Онтон М. К. Аммосов аатынан ХИФУ-га ИФКИС-кэ үөрэнэн, үрдүк үөрэхтээх учуутал буолан, Майа орто оскуолатыгар үлэлии кэлбитэ. Манна физкултуура учууталынан таһаарыылаахтык үлэлии сылдьан олоҕун дьоҕус биисинэһи кытта ситимнииргэ былааннаммыта. Дьэ, бу кэнниттэн Мэҥэ Хаҥалас улууһун баһылыгын 6 мөл. солк. гранын сүүйэн, дойдутугар — Чыамайыкыга үлэлии-хамсыы, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктана көһөн тиийбитэ.

Граҥҥа киирсиитэ бу бастакы сырыыта буолбатах. Ол курдук, СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин “Агростартап” граныгар саҥа тиэхиньикэ ылаары кыттыбыта эрээри, кыаллыбатаҕа. Онон уоскуйан хаалбакка, быйыл 2025 сылга Мэҥэ Хаҥаласка биллэриллибит “Тыа хаһаайыстыбатын сылын” чэрчитинэн улуус баһылыгын граныгар хамаанда тэринэн, нэһилиэк дьаһалтатын уонна “Агроэксперт” тэрилтэни кытта бииргэ кыттыбыта ситиһиилээх буолбута.

“Уон айширскай боруода ынаҕы”

«Билиҥҥитэ 17,5 гектар оттуур сирдээхпин. Ол эрээри, оппут син биир тиийбэт. 20 т атыыластым, өссө да
30 т булуохпут. Ааҕынан көрдөххө, сылга 75 т окко наадыйабыт. Билигин сенаж көрдөнөбүн. Инникитин арыандаҕа оттуур сир булунуом этэ. Онон сайын бу сирбин оттоон бүтэрэн баран, хотоммутун тутууга түһүммүппүт. Биллэрин курдук, биһиги нэһилиэкпит суола-ииһэ куһаҕан, ыраах сытар буолан, ардах түстэ даҕаны, суол алдьанар. Ону доҕорбун кэпсэтэн, кылгас кэмҥэ кууран ылар кэмигэр, КамАЗ массыынаны аҕалан отсыпкалаппыппыт. Ону кытта тэҥҥэ тимир матырыйаалларбытын, цемени, сэндвич-панеллары тастарбыппыт. Быһата, кыра-кыралаан, быыс-хайаҕас көстөрүнэн аҕалтаран испиппит. Цемент үлэтин ыарырҕатар буолан, “бетономешалканы“ ыларга кэпсэппиппит. Онтукабыт суолбут куһаҕан буолан, кыайан кэлбэтэҕэ. Онон үс мэһийэринэн бырааттарбын, убайдарбын, күтүөттэрбин, табаарыстарбын кытта көмөлөөн, икки нэдиэлэ иһигэр кутан бүтэрбиппит», — диэн кэпсээтэ Сахаян Куприянов хайдах үлэни-хамнаһы саҕалаабыттарын туһунан.

Онтон “Агроэксперт” тэрилтэ 2,5 мөл. солк. суумаҕа Ленинград уобалаһын Пушкинка дэриэбинэтиттэн 10 айширскай боруода ынаҕы аҕалбыта. Онно тиэйиитин кытта биир ынах иһин 250 тыһ. солк. төлөммүтэ. Бу курдук,
2,5 мөл. солк. грант харчыта итиннэ туһаныллыбыта. Улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениета (начаалынньык Аркадий Лукин) Бэстээхтэн Чыамайыкыга диэри итиччэ ыраахтан тиэйэн аҕалыыга уматыгынан, тырааныспарынан көмөлөһөн абыраабыт.

Өссө биир массыына кумаҕы Майаттан тиэйтэриигэ 40 тыһ. солк. төлөммүт. Дьиҥэ, бу бөһүөлэккэ диэри аҕалтарыы 80 тыһ. солк. тэҥнэһээччи. Ону чэпчэкитик аҕалан улаханнык көмөлөспүттэр.

«Кырдьык, бастаан үп-харчы өттүнэн ыарахаттары көрсүбүппүт. Хаар түспүтүн кэннэ харчы булан, хотоммут тутуутун саҕалаабыппыт. Каркааһын туппуппут. Бары саба түһэн үлэлээбиппит, үлэлээбит оскуолабыттан доҕотторум, күтүөттэрим кэлэн көх-нэм буолбуттара. Онон истиэнэтин туруорбуппут. Кэнники уотун-күөһүн Аллараа Бэстээхтэн быраатым Айсен Макаров кэлэн тардыбыта. Ититиитин кэргэним убайа Юрий Беляев уонна быраата Алексей Николаев киллэрдилэр. Инньэ гынан цемеҥҥэ, бетон кутуутугар эрэ биригээдэни наймыласпыппыт. Көрөргүт курдук, хара үлэтин барытын бэйэбит дьоммут саба түһэн, үлэлээбиттэрэ. Онон 40 ыанар ынах турарыгар диэн торумнаммыт хотоммутун үөрүүлээхтик бу аҕыйах хонуктааҕыта арыйдыбыт. Ийэм тоҕус сүөһүтэ эмиэ манна киирдэ. Хотоммут автопоилкалаах, ноһуому таһаарар ТСМ тэриллээх. Иван Васильев диэн күтүөт уол миэхэ үлэҕэ киирдэ», — диэн салгыы үөрүүтүн үллэһиннэ.

“Хотоммутун арыйдыбыт”

Ол курдук, Мэҥэ Хаҥалас улууһун баһылыга Дмитрий Тихонов кытыы нэһилиэккэ отчуоттуу таарыйа, сабыс-саҥа хотону үөрүүлээхтик арыйыыга кыттыбыт. Бу улуус быйылгы олоҕор биир бэлиэ түгэн. Алтыс хотон тутуллан киирдэ! Онон “тылтан — дьыалаҕа” диэн маны этэн эрдэхтэрэ. Хотону үөрүүлээхтик арыйыы сиэригэр-туомугар Ил Түмэн дьокутаата Андрей Находкин, улуус тыатын хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга Аркадий Лукин, “Агроэксперт” тэрилтэттэн Николай Постников кытыннылар. Нэһилиэк олохтоохторо эмиэ саҥа тутууну көрөн, сүргэлэрэ көтөҕүллүбүт.