Тыала суохха мас хамсааччы дуо?

Икки күнтэн бэттэх үһү-тамах курдук сэһэн күүлэйдиир. Үрүҥ дьиэ ааттарын эппэт дьонноругар сигэнэн, Politico хаһыат Украина иирсээнэ бу күннэргэ тохтуон да сөп диэн суруйар. Ол курдук Киеви уонна Европаны чугаһаппакка, Арассыыйа уонна АХШ бэйэлэрэ иирсээни уодьуганныырга сөбүлэһии түһэрсээри олороллор диир.

ТЫЛТАН ДЬЫАЛАҔА ТИИЙДЭР

Axios Эмиэрикэ портала 28 пууннаах былаан баарын иһитиннэрэр. Ис хоһооно чуолкайа суох, уопсай тыллартан турар. Путин пресс-сэкирэтээрэ Дмитрий Песков АХШ бэрэстэбиитэллэрин кытта хантаак баарын утарбат. Ол гынан баран, эмиэ туох да чуолкайы эппэт.

Ити хаһыаттар суруйбуттарынан, Киевкэ АХШ аармыйатын миниистирэ Даниел Дрисколл уонна ыстаап тойоно Рэнди Джордж балаһыанньаны миэстэтигэр үөрэтэ, аармыйа төһө сэриилэһэр кыахтааҕын көрө-истэ, таарыччы Зеленскэйгэ бу былааны иһитиннэрээри кэлбиттэр.

Оттон РБК-Сонуннар суруйарынан, РФ Тас дойдуларга министиэристибэтэ маннык сөбүлэһии баарын туһунан тугу да билбэт. “АХШ Госдепартаменыттан иирсээни тохтотор докумуону бэлэмнээбитин туһунан иһитиннэрии суох. Баара буоллар, этиэ этилэр”, — диэбиттэр.

Ол гынан баран, тыала суохха мас хамсаабат. Туох эрэ буолаары турар буоллаҕына, бастаан итинник иннэ-кэннэ биллибэт сонуну ыытан, дьон өйүн-санаатын бэлэмниир идэлээхтэр. Бу да сырыыга оннук буоллар ханнык.

ШОС КЫАҔЫРАН ИҺЭР

Сэтинньи 18 күнүгэр Москваҕа Шанхайдааҕы бииргэ үлэлэһии тэрилтэтин (ШОС) Сэбиэтин мунньаҕа буолла. Бу көрсүһүүнэн биһиги дойдубут Сэбиэккэ бэрэссэдээтэллиирин түмүктээтэ, бу кэм устатыгар түмсүү иһигэр эргиэн-экэнэмиичэскэй, гуманитарнай бииргэ үлэлээһини кэҥэтэн кэллэ. Күн бүгүн түмсүү 10 кыттааччылаах, икки дойду кэтээн көрөөччү быһыытынан сылдьар итиэннэ 15 судаарыстыба бииргэ үлэлэһэр. Онон географията Евразияны бүтүннүү хабар. Былырыын ШОС дойдулара таска таһаарар табаардара аан дойду уопсай экспортын биэс гыммыт бииригэр тэҥнэспитэ, оттон аан дойду баалабай дохуотугар өлүүтэ үс гыммыт бииригэр тиийбитэ. Онон сабаҕалааһын быһыытынан быйыл сыл бүтүүтэ 35% диэри улаатар чинчилээх.

“Бу кыаҕы, төһө кыалларынан, судаарыстыбабыт дьонун-сэргэтин олоҕун тупсарыыга туһаныахха наада. Арассыыйа бэрэссэдээтэллиир кэмигэр итиннэ болҕомтобутун уурбуппут», — диэн РФ премьер-миниистирэ Михаил Мишустин тоһоҕолоон эттэ.

Түмсүү кыттыылаахтара үп-харчы өттүнэн тутулуга суох буолууну, бэйэ төлөһөр-аахсар инфраструктураны тэрийиини, национальнай харчы өлүүскэтин үрдэтиини, терроризмы утары бииргэ охсуһууну күүһүрдэргэ эттилэр. Пекин ШОС аан дойду таһымыгар биллэр-көстөр оруолу ылар кыахтанна диэн ааҕар.

ШОС 2035 сылга диэри араас эйгэнэн сайдар сүрүн хайысхалара быһаарыллан турар.

G20 “КӨМҮЛЛЭР” ТУРУКТАННА

Соҕуруу Африка Йоханнесбург куоратыгар сэтинньи 22 күнүгэр G20 саммита аһыллар. Тэрээһин бу буолбутун тухары саамай айдааннаахтара буолар чинчилээх. Быһатын эттэххэ, “богуоданы” кэм да Трамп оҥоро сытар.

Дональд Трамп Соҕуруу Африка салалтатын «хомуньуустуу тиранияҕа» уонна үрүҥ колонистар (африканердар) удьуордарын бырааптарын кэһиигэ буруйдуур. ЮАР бэрэсидьиэнэ Сирил Рамафоса ырааһырдына сатаан, бэл мөккүһэн да ылла, ол гынан баран, кинини истэ да барбатылар быһыылаах. Ол түмүгэр АХШ 47с бэрэсидьиэнэ бу көрсүһүүгэ Эмиэрикэ биир да чунуобунньуга атаҕа үктэниэ суоҕа диэн муос-таас курдук биллэрдэ. Рамафоса абаран, Трампа да суох мунньахтыахпыт, баара-суоҕа синэ биир, аныгыскы бэрэссэдээтэллээһини кураанах олоппоһугар туттарыам диэтэ.

Эспиэрдэр бу саммикка тугу дьүүллэһиэхтэрин сөбүн ырыталлар: билиҥҥи аан дойду экэниэмикэтин сайдыытын дуу, килиимэт уларыйыытын дуу, кириисиһи туоратыыны дуу? Эбэтэр экзотическай олохтоох аһылыгы амсайарга сылтах эрэ дуу? Оннук буоллаҕына, аан дойду экэниэмикэтэ кэнники былааҥҥа тэбиллэригэр тиийэр. Манна даҕатан эттэххэ, XXI үйэҕэ ыраахтан да олорон ону ырытыһыахха сөп этэ.

УОТУНАН ООННЬООБУТА БЭЙЭТИН САЛААРАЙ?

Латинскай Эмиэрикэ бу күннэри быһа иннэ-бүргэс үрдүгэр олорор. Ааспыт нэдиэлэҕэ АХШ оборуонаҕа миниистирэ Пит Хегсет биллэрбит «Соҕурууҥҥу үҥүү» дьайыытынан АХШ тугу гынаары сылдьарын дьааххана кэтэһэр. Дьайыы, дьиҥэр, наркокартеллары утары туһуламмыт буолуохтаах этэ да, оборуона миниистирэ сиһилии сэһэргээбэтэҕэ.

АХШ бэрэсидьиэнэ Дональд Трамп идэтинэн эмиэ иннин-кэннин биллэрбэт. «Быһаарыыны ылыммытым, ол гынан баран, хайдах буолуоҕун этэр кыаҕым суох», — диэбит суруналыыстарга.

Ол да буоллар, сэтинньи 16 күнүгэр Карибскай муораҕа 4 тыһ. тахса байыаннайы, уонунан истребители уонна бойобуой бөртөлүөттэри тиэйэ сылдьар Эмиэрикэ атомнай авианосеһа хайыы үйэ киирэн турар. Аан дойду АХШ Венесуэланы утары байыаннай дьайыыны оҥоруо дуу, суох дуу диэн ону кэтиир.

“Парламентскай газетаҕа” бэлиитик Андрей Климов этэринэн, Холбоһуктаах Штаттар информационнай сэриини ыытарга маастардар, онон маннык сайабылыанньаны оҥорон сэриилэһэллэрин көрүҥэ дуу, эбэтэр быһаччы сэриини саҕалаабыттарын дуу быһаарар уустук.

Карибскай эрэгийиэҥҥэ материкка олорор 9, арыыларга олорор 27 дойду киирэр. Бу эрэгийиэҥҥэ АХШ хайа баҕарар дьайыыта олус улахан охсууну оҥоруон сөп. Итинтэн Эмиэрикэ бэлитиичэскэй баартыйаларын бэрэстэбиитэллэрэ эмиэ дьаахханаллар. Улахан уот уоту ыытааччыны кытта салаан ааһыан сөп. Аны ити дойдулар бары Латинскай Эмиэрикэ, Африка, Азия, Европа судаарыстыбаларын кытта ыкса ситимнээхтэр. Онон Венесуэлаҕа туох эмэ иирсээн буолар түгэнигэр, кинини өйөөччүлэр бааллар, онно аан дойду барыта хабыллыан сөп. Ол өссө туох соттуктаах буолуо биллибэт.

ЗЕЛЕНСКЭЙИ ТҮӨРЭҤНЭТЭН ЭРЭЛЛЭР

Сэтинньи 10 күнүгэр АХШ хонтуруолун иһигэр баар Украина хоруупсуйаны утары национальнай бюрота (НАБУ) энэргиэтикэ салаатыгар улахан бэрэбиэркэни ыыппыта, ол сылдьан валюта бөҕө ыгыччы симиллибит суумкаларын булан, көрүүгэ таһаарбыта. Сарсыныгар хоруупсуйаҕа кыттыгастаах бөлөх сэттэ чилиэнигэр буруйдааһыны сүктэрбитэ. НАБУ урукку энэргиэтикэ миниистирэ уонна билиҥҥи юстиция миниистирэ Герман Галущенко дьиэтин, ону тэҥэ «Энергоатом» хампаанньаны дьэгдьийбитэ.

Салгыы“Квартал 95” устуудьуйа саҕаттан Владимир Зеленскэй биир баайыылааҕа, бизнесмен Тимур Миндич дьиэтин дьэгдьийэ кэлбиттэрэ, киһилэрэ кинилэр кэлиэхтэрин аҕыйах чаас иннинэ Польша кыраныыссатынан куоппута биллибитэ. Кинини дроннары атыылаһар харчыны сиэбит диэн буруйдууллар. Билигин Зеленскэйгэ чугас хас да чунуобунньук үлэтиттэн уһулунна.

Бу айдаан күөдьүйээтин кытта Украина национальнай куттал суох буолуутун уонна оборуонатын сэбиэтин сэкирэтээрэ Рустем Умеров Украинаттан элэс гынан хаалла. Хоруупсуйаны утарар уорганнар Миндич харчыны уорар кэмигэр оборуона миниистиринэн олорбут Умеровы бэйэтигэр сөрөөбүт буолуон сөп дииллэр. ССТА суруйарынан, Умеров АХШ-ка сылдьан баран Турцияҕа тиийбит. Уруккута кини Украина дэлэгээссийэтин баһылаан, кэпсэтиилэргэ кэлээччи. Бу сырыыга Стамбулга кэлэн, соһуччу “билиэннэйдэри атастаһыы боппуруоһунан саҥа көрсүһүүнү” тэрийиэҕиҥ диэн туруорса сатыы сылдьар сураҕа иһиллэр. Оннук тэрээһин буолуохтааҕын хайа да өрүт билбэт. Турция кэнниттэн Катарга, ОАЭ барарын быһыытынан, 16 чыыһыланан бүтүөхтээх командировкатын 19-ка диэри уһаппыт.

Аны Зеленскэй офиһын салайар Андрей Ермагы үлэтиттэн уһулаары чиччигинэтэн эрэллэр, диэн “Украинская правда” суруйар. “Слуга народа” бас-көс баартыйа чилиэннэрин ортотуттан “быһаарыныылаахтар коалициялара” тэриллэн, Ермагы дуоһунаһыттан устубатаххытына, фракцияттан тахсан барыахпыт диэн куттууллар. Сорох баартыйалар Зеленскэйи бырабыыталыстыбаҕын ыһан баран, барытын саҥаттан оҥор диэн туруорсаллар.

Оттон Зеленскэйдэрэ дойдута бу үлүгэр түҥ-таҥ түһэн олордоҕуна, идэтинэн Арҕаа судаарыстыбалары кэрийэ сылдьар. Итиэннэ партнердарын, хоруупсуйаҕа болҕомтобун уурбатаҕым, ону көннөрүнүөм диэн алы гынар.