Түбүктээх үлэнэн тахсар “Терпсихора бырааһынньыга”

Күүтүүлээх, кэтэһиилээх, үөрүүлээх, сүргэ көтөҕүллүүлээх, долгутуулаах, айарга-тутарга аартык арыллыыта, үлэттэн дьоллонуу, айбыттан астыныы – бу барыта “Терпсихора бырааһынньыга” диэн бэстибээл-куонкурус туһунан диэтэххэ сымыйа буолбат.

Үҥкүү көмөтүнэн одурууннаах олох хонуутугар көрсүллэр моһоллортон туруулаһан туран босхолонууну туойабыт, өһүллүбэт күүстээх санаанан куйахтанабыт, хаарыйталыыр хабырыын тыынтан харыстанабыт, эридьиэстээх олох эргиирдэрин тэгилийэр тэтиминэн туоруубут. Үҥкүү көмөтүнэн ыраас дьайар күүс салгынын киллэринэбит, утарыта турар дьайыылары таба туһанан дьүөрэлээн алтыһыннардахха иитиллэр эйгэни үөскэтэбит. Ол аата үҥкүү санаабытын сааһылыыр, бөҕөргөтөр, эт-хаан өттүнэн чиргэл, чэбдик туруктуур.
Орто дойду олоҕун эргиирин эт мэйиилэринэн ырытан-ыраҥалаан туһалааҕын, туолкалааҕын таба тайанан сайдар аартыктары арыйарга, үлэни-хамнаһы үрдүк үктэллэргэ таһаарарга араас элбэх суолу-ииһи булан, тобулан сырыттахха, ол арыйбыт аартыгыҥ кэҥээтэр кэҥээн, силиһэ-мутуга дириҥээтэр дириҥээн саҥаттан саҥаны, сонунтан сонуну булларар.
Бу маннык дьоннорунан 25 сыл анараа өттүгэр “Терпсихора бырааһынньыга” диэн бэстибээл-куонкуһу тобулан толкуйдаан таһаарбыт СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, уһун сылларга “Тускул” Култуура киинин салайан үлэлэппит Чепалова Людмила Михайловна уонна СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ үөрэхтээһинин туйгуна Бурцева Лариса Егоровна бииргэ буолартан бигэтийэн, кытта буолартан кыаҕыран тураннар саҕалаабыт үтүөкэн үлэһит далбардар буолаллар. Людмила Михайловна салайааччы быһыытынан үлэлээбит ньымаларыттан биир саамай уратыта – хамаанданан үлэлээһин буолар. Чахчыта да ол хамаандатын үлэтэ чаһыы механизмын курдук чуолкай, биир тыыннаах, кэһиллибэт тэтимнээх буолан, бу бырайыак олохтоноот даҕаны, барыта орун-оннугар, кэмигэр, бириэмэтигэр баран иһэр.
Бүгүҥҥү суруйуум биир чааһа дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрин кытары сэһэргэһии буолуоҕа. Ханнык баҕарар күрэх, күөн-көрсүһүү ыытыллыытын таһымын дьүүллүүр сүбэнэн сыаналыыллар. Ол кырдьык даҕаны, сөп даҕаны. “Терпсихора бырааһынньыгын” тэрийэр хамыыһыйа дьүүллүүр сүбэни сүүмэрдээһиҥҥэ куруутун улахан болҕомтону уурар. Ол курдук, 25 сыл тухары ыытыллыытын таһымынан дьүүллүүр састааба үрдээтэр үрдээн, кэҥээн испитэ. Сахабыт сирин талааннаах, дьоҕурдаах үҥкүүһүттэрин тас дойдуларга эмиэ билэллэрин уонна билинэллэрин туһугар Монголияттан, Испанияттан, Казахстантан эбэтэр Арассыыйа киэҥ уораҕайын араас муннуктарыттан үҥкүүнү үҥэр таҥара оҥостубут, бу эйгэҕэ ураты, туспа суоллаах-иистээх, үрдүк сололоох исписэлиистэри кытта үлэлэһэн дьүүллүүр сүбэҕэ үлэлииргэ сөбүлэҥнэрин ылыы туһугар эмиэ туспа түбүк.

Балжинням Батаа – дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлэ, Монголия Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, МӨ култууратын туйгуна;
Людмила Семеновна Антипина – СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Арассыыйа тыйаатырдарын диэйэтэллэрин сойууһун чилиэнэ;
Бауржан Жаканович Бектаев – Казахстан Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ, Алма Ата куорат оскуола оҕолорун дыбарыаһын уус-уран, эстетикаҕа отделын салайааччыта;
Светлана Тимофеевна Степанова – СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, орто анал үөрэхтээһинин систиэмэтин бочуоттаах үлэһитэ;
Любовь Александровна Сахина – хореография кафедратын доцена, Бурятия Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, «Step-by-step» үҥкүү устуудьуйатын балетмейстера, салайааччыта (Эмиэрикэ Холбоһуктаах Штаттара);
 Хуухээ Балдорж – СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ култууратын туйгуна, Хатастааҕы оҕо ускуустубатын оскуолатын учуутала;
Розалия Громова – СӨ култууратын туйгуна, Дьокуускай куорат уокуруктааҕы дьаһалтатын норуот айымньытын киинин кылаабынай исписэлииһэ.
Дьэ, көрөргүт курдук, дьоһун дьон, дьоһун дьүүллүүр сүбэ.

Людмила Семеновна Антипина – СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Арассыыйа театральнай диэйэтэллэрин сойууһун чилиэнэ:
— Үтүө күнүнэн убаастабыллаах салайааччылар, кыттааччылар, тэрийээччилэр. Барыгытын бүгүҥҥү үөрүүлээх бэлиэ түгэнинэн – 25-с төгүлүн ыытыллар “Терпсихора бырааһынньыгынан” эҕэрдэлиибин. Бу тэрээһин үйэ чиэппэрэ тохтоло суох үлэтин сыаналаан-ыраҥалаан көрөн баран маннык уратылары бэлиэтиэм этэ.
— Уһуннук күүтүү, уочараттаһыы уо.д.а мунуу-тэнии боппуруоһа суох. Манна кэлэн күрэххэ кыттааччы хас чаастаах кэнсиэргэ кэлэрин, хаһыс нүөмэринэн тахсарын эрдэттэн билэр буолан, айанын эрдэттэн былааннанар, оҥосторго-туттарга бириэмэтин сааһылыыр.
-Хас биирдии кэлбит киһини үөрэ-көтө көрсөллөр. Олбуорга киириэҕиттэн, нууччалыы эттэххэ, “здесь меня ждут” диэн санаа киирэр. Дьиэ иһигэр киирдиҥ да утаттаххына утах, аччыктаатаххына ас, ханна туох баарын ыйынньыктара уо.д.а.
-Хамаанданан үлэ тыына баар – тэрийэр хамыыһыйа хас биирдии киһитэ хамаанда туһугар, хамаанда хас биирдии туһугар үлэлиир.
 Кыттааччы ахсаанын кытта толоруу таһыма тэҥҥэ үрдүүр.

Розалия Громова – СӨ култууратын туйгуна, Дьокуускай куорат уокуруктааҕы дьаһалтатын норуот айымньытын киинин кылаабынай исписэлииһэ:
— «Үтүө ыал үөлэһэ кыымнаах» диэн өс хоһоон манна баар. Людмила Михайловна үлэлиир кэмигэр хомуйан-тэрийэн хаалларбыт хамаандата биир ыал оҕолорун курдук, ил эйэ тыыннаах үлэлии-хамсыы, айа-тута сылдьаллар. Үтүө ыал дьоно буоланнар бу кэлэктиип үлэтэ куруутун кыымнаах, уоттаах-төлөннөөх үлэлээх.
Бу куонкурус ыытылларын тухары саамай инники сылдьар технологиянан үлэлииллэр. Ол урут сонно тута оҥоһуллан атыыланар кэнсиэр диискэлэрэ, араас сувенирнай оҥоһуктар уо.д.а эбит буоллаҕына, билигин хас биирдии кэнсиэр Ютуб ханаалга быһа эпииргэ тахсар, куонкурус туспа саайтаах, куйаар нөҥүө быһа көрө олорор дьүүллүүр сүбэлээх, кэтэхтэн кыттар дьону көрөр технологиялаах уо.д.а.

Хуухээ Балдорж – СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ култууратын туйгуна, Хатастааҕы оҕо ускуустубатын оскуолатын учуутала:
— Мин бэлиэтиир уратым – бу тэрийэр хамыыһыйа саҥаттан саҥа, сонунтан сонун ситиһиэхтээх кирбиилэрдээх уонна ол туһугар былааннаах, сыаллаах-соруктаах үлэлээх. Ол иһин, кини биир сиргэ тэпсэҥнээбэт, сайдар-үүнэр, кэҥиир.
Кэнники сылларга Д.Неустроев аатынан туспа номинация оҥорон, уолаттар, эр дьоннор үҥкүүлэрэ саҥа кирбиигэ таҕыста. Улахан дьону кытыннараннар, көлүөнэ ситимэ олус арылхайдык таҕыста.

Сарсыҥҥы күммүт эмиэ ситиһиилэрдээх, кыайыылаах-хотуулаах буоллун.

Наталья РУФОВА