Түбүктэр уонна түмүктэр — өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар туһуланаллар

Ил Дархан Айсен Николаев «Саха» национальнай иһитиннэрэр-көрдөрөр хампаанньа «Якутия 24» ханаалынан уонна «Тэтим» араадьыйанан «Саха сирэ, иннин диэки!» биэриитигэр бэс ыйын устатыгар өрөспүүбүлүкэ Аҕа баһылыгын быһыытынан ыыппыт үлэтин сүрүн түмүктэрин туһунан кэпсээтэ.
Биэриигэ Ил Дархан Петербурдааҕы норуоттар икки ардыларынааҕы экэнэмиичэскэй пуорум биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр олус таһаарыылаахтык ааспытын, онно Саха сирэ уопсайа 90 млрд. солкуобайдаах инники сайдыыга туһуламмыт дьоһун суолталаах сөбүлэһиилэри түһэрсибитин бэлиэтээтэ. “Ол курдук, Уһук Илини сайыннарыыга министиэристибэни кытта Дьокуускай куорат сайдыытын маастар-былааныгар, олохтоох «Якутия» авиахампаанньаҕа анаан «Туполев» сөмөлүөтү тутууга сөбүлэһиилэри түһэристибит. Маны таһынан Арассыыйа Сбербаанын бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ Герман Грефы кытары Дьокуускай куоракка балаҕан ыйыгар ИТ-салаа каадырдарын бэлэмниир оскуоланы аһарга Сөбүлэһиигэ илии баттастыбыт. Бу оскуолаҕа эдэр оҕоттон саҕалаан саастаахтарга тиийэ үөрэниэхтэрэ, биллэн турар, сүүмэрдээһин кытаанах буолуо. Маннык оскуола Арассыыйа үрдүнэн 5 эрэ. Уопсайынан, экэнэмиичэскэй пуорум бары түмүктэрэ биһиги өрөспүүбүлүкэбит сайдыытыгар туһалаах эрэ өрүттэрдээх буолуоҕа”, — диэн кэпсээтэ.
Ил Дархан салгыы «Саха сирэ уонна Кытай провинциялара: Арассыыйа уонна Кытай сыһыаннарын бөҕөргөтүү туһугар бырааттыы сибээстэр» норуоттар икки ардыларынааҕы пуорум кэмигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтэ кэккэ бырайыактары олоххо киллэриигэ бииргэ үлэлииргэ илии баттаспытын туһунан кэпсээтэ. Дьэлиҥдэ (Амур уобалаһа) — Мохэ (Кытай) норуоттар икки ардыларынааҕы тырааныспар суолун тутуу бырайыага Нерюнгриттан Кытайга диэри суол устатын 2 тыһыынча кэриҥэ килэмиэтиринэн кыччатыаҕа уонна ол иһигэр Кытайтан Амурга диэри тимир суол тутуу, онтон Амуртан бэттэх уруккуттан баар эргэ тимир суолу саҥардыы үлэлэрэ ыытыллыахтаах.
«Ааспыт сылга биһиги өрөспүүбүлүкэбит тас эргиэнин кээмэйэ 3 млрд. доллары куоһарбыта. Кэккэ хайысхаларга көхтөөх бииргэ үлэлээһин бара турар. КНР өттүттэн Саха сирин кытта бииргэ араас бырайыактары олоххо киллэриигэ интэриэс улахан. Питердээҕи пуорум пленарнай мунньаҕын кэнниттэн дойду Бэрэсидьиэнэ кыттыылаах Кытай посуолун кытта көрсүбүппүт. Биһиги инники үлэлэрбит былаанын кэккэ хайысхаларынан дьоһун суолталаах кэпсэтиилэри ыыппыппыт. Ол былааннартан биир пууна — Кытай уонна Саха сирин бырааттыы куораттарын пуорумун ыытыы буолар. Саха сирин 19 муниципальнай тэриллиилэрэ уонна куораттара 22 Кытай куораттарын уонна оройуоннарын кытта бырааттыы сыһыаннаахтар», — сказал Айсен Николаев.
Ил Дархан бэс ыйыгар кэккэ улуустарга Абыйга, Аллайыахаҕа уонна онтон салгыы Хаҥаласка, Намҥа, Мэҥэ-Хаҥаласка сырыытын түмүктэрин кэпсээтэ, бу күннэргэ Томпо уонна Өймөкөөн улуустарыгар миэстэтигэр олоҕу-дьаһаҕы билсэ барыахтааҕын иһитиннэрдэ. «Соторутааҕыга диэри Аллайыаха улууһа хаалыылаахтар кэккэлэригэр баара. Оттон күн бүгүн оройуон олох-дьаһах хомунаалынай хаһаайыстыбатын комплексын эйгэтигэр киллэрбит дьоһун уларыйыыларын түмүгэр быһыы-майгы лаппа тупсубутунан биир бастыҥнар ахсааннарыгар киирэриттэн үөрэбин. Улууска билигин бөҕү арааран хомуйуу, өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан бөҕү уматар мини-собуот, септиктэр бары биир коллектор ситимигэр холбонуулара – сөптөөх быһаарыылар ылыллыбыттарын көрдөрөллөр», — диэн кэпсээтэ Айсен Николаев.
Маны сэргэ Ил Дархан быһа эпиир кэмигэр өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн Хаҥалас улууһа тыа хаһаайыстыбатыгар инники күөҥҥэ тахсыбытын, тыа сирин оҥорон таһаарар бородууксуйатын дэлэтиигэ күүскэ үлэлиирин, Саха сиригэр бастакынан олохтоох оҥорон таһаарыыны сайыннарыыга үлэлиир территорияны тэрийиигэ бастакы уочаракка турарын бэлиэтээтэ.
Айсен Николаев саҥа суоллары, аэропортары тутуу үлэлэрэ салҕаныахтарын туһунан кэпсииригэр Сангаар аэропордун тутуутун федеральнай бырагыраамаҕа киллэрии ситиһиллибитин түмүгэр үс мэндиэмэннээх порт дьиэтэ дьэндэйэн, бары өттүнэн табыгастаах буолбутун туһунан иһитиннэрдэ. Итинник кэпсээн туран Ил Дархан инникитин улуустарга сырыытын салгыыр санаалааҕын биллэрдэ.
Айсен Сергеевич салгыы доруобуйа харыстабылыгар ыытыллыбыт сүрүн үлэлэргэ туох түмүктэр баалларыгар тохтоото. Аартыка улуустарыгар тиийэн үлэлиир мобильнай дуоктардар сыл аҥарыгар 15 тыһыынча дьон доруобуйатын туругун көрүүлэрэ нэһилиэнньэ өттүттэн биһирэммитин ыйда. Онон бу бырагыраама көдьүүстээҕэ көстүбүт. Улуустар балыыһаларын матырыйаалынай тиэхэньиичэскэй баазаларын бөҕөргөтүү утумнаахтык ыытыллар, билигин кардиологическай киин баар буолла, искэни эмтиир киин тутуллар.
«Ковид дьаҥын кэмигэр хорсун үлэлэрин иһин медиктэргэ Саха сирин олохтоохторун ааттарыттан өссө төгүл махталбын тиэрдэбин. Хара бастакыттан эппитим, бу дьаҥ бүттэҕинэ, медиктэр үлэлэрин биир көрдөрүүнэн сыаналыахтара диэн — Ковидтан төһө аҕыйах киһи туораабытынан. Биһиги өрөспүүбүлүкэбит коронавирустан өлүүгэ дойду үрдүнэн бүтэһик кэриҥэ миэстэҕэ турар. Бу биһиги доруобуйабыт харыстабылын ситимин саамай бастыҥ көрдөрүүтүнэн буолар. Манан уоскуйан хаалбаккабыт, дьоммут-сэргэбит үйэлэрин уһатыыга уонна ыарыылары эрдэтинэ сэрэтиигэ салгыы үлэлиэхтээхпит», — диэн Айсен Николаев бу эйгэҕэ ситиһиллибит түмүктэри билиһиннэрдэ.
Түмүккэ, Ил Дархан ыһыах саха норуотугар эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэҕэ олохтоох бары омуктары сомоҕолуур, или-эйэни түстүүр суолтатын бэлиэтээтэ.