Тыраахтартан түспэт Виталина

Сааһыары муус устарга хараҥаҕа тыраахтарынан мас состорон иһэр кыыс видеота социальнай ситимнэргэ тарҕаммытын көрөн, үгүс дьон соһуйбута. 21-с үйэҕэ саха кыыһа эр киһи ыарахан үлэтин оҥорорун ким да итэҕэйиэн суоҕун курдуга…

Ити кини этэ — Таатта улууһун Чымынаайы нэһилиэгин олохтооҕо Виталина Попова. Кинилиин “Итии чэйгэ” кэпсэтээри, өр да өр көрдөөтүм. Омуннуу таарыйа эттэххэ, киэһэ аайы кэриэтэ эрийэбин. Чугас дьоно “ыраах, сибээс суох сиригэр оттуу сылдьар, сотору кэлиэхтээх” диэн уоскуталлар. Ол аайы сырылас куйаас күн хойуу оттоох ходуһаҕа тыраахтар көлөнөн охсуулаахтык оттуу сылдьар кыыһы ойуулаан көрөбүн. Хаһан тыаттан кэлэрин кэтэһэн-кэтэһэн, биир киэһэ өр күүппүт куоласпын дьэ иһиттим!

Уодайга — сэбиэскэй олох

— Виталина, дьэ, быйыл оту кыайдыҥ быһыылаах? Ити туох бэрт ыраах, сибээс олох суох сиригэр сылдьан сүтэн хааллыҥ?

— Уодай диэн сэбиэскэй кэм саҕана дэриэбинэ буолан турбут сирдээхпит. Уһуйаана уонна оскуолата суох буолан сабыллыбыт. Сайын бу учаастак “тиллэ” түһэр: куораттан өбүгэтин сиригэр даача курдук сынньанааччы да баар, биһиги курдук араас үлэһит да үгүс. Онон 20‑чэ киһи буола түһэбит. Уоттаах-күөстээх эрээри, сибээс диэн суох. Онон сэбиэскэйдии олох.

Мин пиэрмэр буоламмын, хаһаайыстыбам улахан. Сүөһү да көрөбүн, ыҥырыа да уйалаахпын, хортуоппуй уонна бурдук да үүннэрэбин. Соҕотох буолбатахпын — дьиэ кэргэн хаһаайыстыбата. Бииргэ төрөөбүттэр төрдүөбүт. Икки эдьиийим куоракка олороллор. Улахан эдьиий — быраас, кыра — экэнэмиис. Убайым — ыраах айан суоппара. Онон бары холбоон ииттэр сүөһүбүтүн көрөбүн-истэбин, атыттар туох наада буоларынан өрүү көмөлөһө, өйүү олороллор.

Күн-дьыл былдьаһыга

— Оттон бэйэҥ ханна үөрэммиккиний? Туох идэлээххин?

— Кооптеҕы бүтэрэн, “технолог общественного питания” диэн идэни ылбытым. Онтон АГАТУ-га үөрэнэн, бэтэринээр-санитарнай эспиэр идэлээхпин. Ол эрээри “миэнэ буолбатах эбит” санаанан сиэттэрэн, ити идэлэрбинэн үлэлээбэтэҕим. Бэйэм бэйэбэр сылдьарым ордук эбит. Таайбынаан биир сүбэнэн сылдьабыт. Сезонунан үлэни эрдэттэн былаанныыбыт уонна ону тутуһабыт. Бу күннэргэ кураан күннэр туран, күн-дьыл былдьаһыга буолан ылла. Быйыл биһиэхэ, саатар, улаханнык курааннаата. Улууспут киинигэр Ытык Күөлгэ сайыны быһа курулас ардах түһэн биэрдэ аҕай дии. Ону истэ-истэ ымсыырабыт эрэ. Биһиэхэ хааппыла да ардах түспэтэ. Арыыланан хааллыбыт.

Бэйэҕэ эрэ эрэнэн…

— Тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга туох өйөбүлүнэн туһанаҕын? Улуускутугар грант курдук үбүнэн көмө баар дуо?

— Хотонум эргэрдэ да, ону саҥардыы баҕа санаа эрэ быһыытынан. Бэйэбит үппүтүнэн эрэ тутар кыахтаахпыт. Биһиэхэ сөптөөх өйөбүл суох. Дьиэ кэргэни өйүүр бырагыраама баар эрээри, кырата 5 мөлүйүөн солкуобайдаах буолуоххун наада. Киирсэ сылдьыбыппыт да, олох кыра баалынан хапсыбатахпыт. Онно ирдэнэр үбүн кээмэйэ кыра этэ. Атахтарыгар турбут пиэрмэрдэри кытта саҥа саҕалааччы биир халыыбынан киирсэрэ уустуга чахчы. Онон баҕа санаа үгүс да, барыта үпкэ кэлэн иҥнэр. Хаҥалас уонна Мэҥэ Хаҥалас улуустарыгар тыа хаһаайыстыбатын өйүүр граннар бааллар эбит. Биһиэхэ оннук суох. Сотору кэминэн өйөбүл ити көрүҥэ биһиэхэ да баар буолар ини диэн эрэнэбит.

“Лүөччүк”- тырахтарыыс

— Төһө сүөһүнү көрөҕүн-истэҕин? Тиэхиньикэни кытта хаһааҥҥыттан “доҕордуугунуй”?

— Дьэ, сүөһүм ахсаанын олох эппэппин. Саха сиэринэн, ахсаанын тарбахха баттаан ааҕарбын аньыыргыыбын. Биир дойдулаахтарым курдук сүөһү ииттэн айахпытын ииттэбит. Сүрүннээн ийэм бииргэ төрөөбүт быраата, 62 саастаах таайым аттыбар сылдьан өрүү илии-атах буолан көмөлөһөр. 8‑с кылааска сырыттахпына, аан бастаан тыраахтарга олордубуттара. Ол кэнниттэн тыраахтар доҕордоммутум. Өрөмүөнүн кыайбаппын. Уопсайынан, мин “лүөччүк-тырахтарыыспын” ээ. Ысыһан уонна хомуйсан эрэ биэрэбин.

Булт — дууһа “эмэ”

— Сыралаах үлэ кэнниттэн хайдах сынньанаҕын? Иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаҕын?

— Бултаабатахпына табыллыбаппын. Дууһам “эминэн” ааҕабын. Оскуолаҕа сылдьан, илдьимээри гыннахтарына, олох ытаан туран барсарым. 19 саастаахпар бэйэ докумуоннаах саабын дьэ атыыласпытым. Ол иннинэ убайдарбыттан уларсар этим. Аан бастаан куһу 9‑с кылааска үөрэнэ сылдьан ыппытым. Онтон ыла кус сезонун көтүппэппин. Байанай төһөнү бэрсэринэн бултуубун. Дьиэ үлэтинээҕэр айылҕаҕа ис дууһабыттан сырдаан, астынан сылдьабын.

“Муза ыллаатаҕына”…

— Оттон иистэнии курдук дьахтар аймах дьарыгар туох сыһыаннааххын? Бары интэриэһиҥ эр киһилии дии. Үгүс эр дьон эйигиттэн чаҕыйаллара буолуо ээ?

— Киһи дьахтарыттан, эр киһититтэн тутулуга суох баҕа санаалаах буоллаҕа дии. Ол ону олоххо киллэрэрэ туох куһаҕаннаах буолуой? Тоҕо эр киһи эрэ бултуохтааҕый, массыына, тыраахтар ыытыахтааҕый? Оттон мин “музам ыллаатаҕына”, ону да кыһын, күүстээх үлэ үмүрүйүүтэ, сөбүлүүр моһуоммунан куопта, араас таҥас тиктиэхпин сөп. Ол эрээри ол “муза” хас да сыл “утуйа” сытыан сөп.

Оҕону, кыыһыттан да, уолуттан да тутулуга суох кыратыттан барытыгар уһуйдуҥ да, үөрэттиҥ да, барытын сатыыр буолуоҕа. Оннооҕор цииркэҕэ эһэ бэлэсипиэт тэбэр дии. Миигин барытыгар дьоҕурдаах гына оннук ииттэхтэрэ. Онон төрөппүттэрбэр уонна таайбар махталым сүҥкэн.

Мин күүстээх аҥаар үлэтин толорорум иһин, эр дьон миигиттэн чаҕыйара буолуо дии санаабаппын.

Баҕалаах эрэ буолуохха

— Виталина, эдэр киһи сиэринэн, киһи тартаран көрөр гына бэртээхэй видеолары устан, муусукатын сатабыллаахтык таҥан оҥорор эбиккин. Ханна, хайдах ким эйигин итиннэ уһуйбутай?

— Сололоннум эрэ, арааһы барытын устабын. Онтон таҥыыта, муусукатын дьүөрэлээһинэ — биир эмиэ умсугутуулаах айар үлэ биир көрүҥэ. Баҕар, кэлин наада буолуо диэн тыа сирин олоҕун аһаҕастык социальнай ситиминэн сырдатабын. Киһи саҥаны, сонуну билэригэр бэйэтэ арыллар. Баҕалаах эрэ буолуохха наада. Ким эрэ уһуйуохтаах диэн буолбатах.

“Чебурегы табыллан астыыбын…”

— Виталина, кэпсэтиибитин “түргэн ыйытыы-хоруй” диэнинэн түмүктүөххэ. Сололонноххуна, саамай сөбүлүүр дьарыгыҥ?

— Утуйарбын наһаа сөбүлүүбүн. Эниэргийэ ылабын. Уопсайынан, уулаах баҕайыбын ээ…

— Сөбүлүүр бүлүүдэҥ?

— Харта, ис миинэ. Ону да, ийэм эрэ астыырын сөбүлүүбүн. Атын дьон астаабытын сиэбэппин.

— Бэйэҥ сөбүлээн астыыр аһыҥ?

— Чебурегы табыллан астыыбын.

— Гороскобуҥ бэлиэтэ бэйэҕэр төһө сөп түбэһэрий?

— “Телецпин” уонна “Кабаммын”. Кырдьык, оҕус курдук өһөспүн. Толкуйдаабыппын хайаан да тиһэҕэр тиэрдэн тэйэбин…