Түүл туһунан

Киһи үксэ түүн тугу түһээбитин уһуктаат быһаара, тойоннуу, билэ көрө сатыыр. Оттон сорохтор түүлү мээнэ кэпсээбэт ордук дииллэр. 

Ардыгар «үчүгэй», «куһаҕан» түүл диэн араарааччылар уонна хайатын кэпсиэ суохтааҕыҥ туһунан этээччилэр эмиэ бааллар. Биирдэ эмэ: «Тугу да түһээбэккэ, дьэ, үчүгэйдик утуйдум», — диир дьону эмиэ истээччибит. Дьэ, маныаха «Түүл сахалыы тылдьытыгар» туох диэбиттэрий?

• Түүнүн баттатар, түлэкэдийэр киһи утуйарыгар кутун Иэйиэхсиккэ туттарыахтаах. «Сэттэ Иэйиэхситим эҥээрдэс» диэн үс төгүл хатылаатахха, айыыһыт чугаһаан киһи салгын кутун араҥаччылыыр.
• Куһаҕан номохтоох түүлү санаа баттыгаһа оҥостубакка, өйтөн-санааттан таһыччы ылан быраҕарга сүбэлииллэр.
• Түүлүнэн сиэрэ суох үлүһүйэр табыллыбат. Этэҥҥэ олорон, оннугу-манныгы көрдүм, туох эрэ куһаҕан буолууһук диэн сэрэйэн көрөн куттаныа, омуннуруо, ыһыллыа суохтаах. Түүл аата түүл, ону барытын ыаһах оҥостубат куолу.
• Үчүгэй түүлү түһүүр киһи дьоллоох, онтон үрүҥ түүл сырдык, ыраас эрэ санаанан салаллар диэн итэҕэйэллэр. Дьоллоох түүл киһи санаатын көтөҕөр, бэйэ кыаҕар эрэли күүһүрдэр.

Р.И.Бравина, «Түүл сахалыы тылдьыта» кинигэтиттэн быһа тардан.

(«Айар», 2022 с.)