Уһук Илиҥҥи уокурук эрэгийиэннэригэр Саха сирин холобур оҥоһуннулар

Уһук Илин уокурук эрэгийиэннэрэ сааскы халаан уутун уонна ойуур баһаарын сезоннарыгар күүскэ бэлэмнэнэллэр. Бүгүн РФ айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа миниистирэ Александр Козлов Уһук Илин уокурук эрэгийиэннэрин баһылыктарын кытта мунньахтыырыгар  ойуур баһаардарын турууларын аҕыйатыыга Уһук Илиҥҥи уокурук эрэгийиэннэригэр Саха сирин үлэтин холобур оҥоһунна. 

Тустаах мунньах Дьокуускайга РФ Бэрэсидьиэнин Уһук Илин федеральнай уокуругун боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев салайыытынан ыытылынна. Кини эппитинэн бүгүҥҥү күҥҥэ ойуур баһаардара турар кутталлаах кэмнэр (сезон) Бурятияҕа, Забайкальяҕа, Приморьяҕа, Хабаровскай кыраайга, Амур уонна Еврейскэй Автономнай уобаластарга саҕаламмыттар.

Ил Дархан Айсен Николаев быһааран эппитинэн быйыл Саха сиригэр ойуур баһаарын сезона кыратык хойутаан, ол эбэтэр ыам ыйын икки-үһүс дэкээдэлэригэр саҕаланар туруктаах. Бу — элбэх сөҥүү түһүүтүн уонна сөрүүн күн-дьыл туруутун кытта сибээстээх. Федеральнай бүддьүөттэн өрөспүүбүлүкэ ойуурун харыстааһыҥҥа 1,6 млрд солк. уонна өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн  990 мөл. солк. (2022 сыллааҕыны кытта тэҥнээтэххэ, 70 мөл. солк. элбэх) тыырыллыбыт. Саха сиригэр көрүллүөхтээх, араҥаччыланыахтаах ойуур иэнэ улаатара ситиһиллибитин түмүгэр, 2024 сылга федеральнай бүддьүөттэн үп көрүллүүтэ үрдүөҕэ. Санатар буоллахха, федеральнай киин өйөбүлүнэн Саха сиригэр көрүллэр, харыстаныллар сир, ойуур иэнэ 182,9  мөл. гектаарга диэри улааппыт. Ойуур баһаарын умуруорууга тустаах исписэлиистэр ахсааннара 1203 киһиэхэ диэри тиийэрэ ситиһиллибит.

«Саха сирин 34 муниципальнай оройуонугар мобильнай биригээдэлэр тэрилиннилэр, кинилэр саҥа турбут уоту умуруорууга тута ылсан үлэлиэхтэрэ. Ону тэҥэ, аэромобильнай бөлөх ыстаата эмиэ улаатара ситиһилиннэ. Салгын аалынан көрүү-истии, хонтуруоллааһын 20,8 тыһ. км диэри, оттон сиринэн көрүү-истии 8,5 тыһ. км диэри улаатта», — диэн Ил Дархан Айсен Николаев эттэ.

Саха сиригэр искусственнай ардаҕы түһэрии эспэримиэнэ салгыы барыаҕа. РФ Бэрэсидьиэнин Уһук Илин федеральнай уокуругун боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев ойуур баһаарын сезонугар бэлэмнэнии тэрээһинэ барыта оҥоһуллубутун туһунан эттэ. «Былырыын дойду үрдүнэн ойуур баһаарын иэнэ 9,1 мөл. гектаартан 2,3 мөл. гектаарга диэри кыччаабыта. Оттон Саха сиригэр 14 төгүл кыччыыра ситиһиллибитэ, ол эбэтэр 8 мөл. гектаартан 560 тыһ. гектаарга диэри», — диэн Юрий Трутнев быһааран биэрдэ.

РФ айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа миниистирэ Александр Козлов Саха сирэ ойуур баһаардарын утары охсуһууга сөптөөх үлэни ыыппытын эттэ.  Кини ойуур баһаарын иэнэ кыччааһына эрэгийиэн салайааччыта  муниципальнай тэриллиилэр баһылыктарын кытта сөптөөх үлэни бииргэ ыыппытын  түмүгэр ситиһиллибитин туһунан быһаарда. Ойуур баһаарын иэнэ  13 төгүл аччыыра ситиһиллибит.

Мунньахха сааскы халаан боппуруоһа эмиэ таарыйылынна. Быйыл саас уустук балаһыанньа Саха сиригэр, Камчатка, Приморскай уонна Хабаровскай кыраайдарга, Амур, Сахалин уонна Еврейскэй Автономнай уобаластарга буолуон сөбө ыйылынна.

РФ Бэрэсидьиэнин Уһук Илин федеральнай уокуругун боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев былырыын олорор дьиэлэр ууга барыылара  37 % уонна матырыйаалынай ночоот 4 млрд. солк кэриҥэ кыччаабытын туһунан эттэ.  Быйыл Уһук Илиҥҥи уокурукка 543 гидропост үлэлиэҕэ. Оттон сааскы халаан уутун кэмигэр, эбии быстах кэмҥэ 63 пост кэтээн көрүөҕэ.

Ил Дархан Айсен Николаев быйыл Саха сиригэр аччыгый өрүстэргэ уустук балаһыанньаны үөскүөн сөбүн эттэ. Кулун тутарга хаар ыйдааҕы нуорманы ырааҕынан куоһарбыт. «Илин эҥээр уонна киин оройуоннарга баар аччыгый өрүстэр  кутталы үөскэтэр туруктаахтар. Баларга гидротиэхиньиичэскэй эбийиэктэри бэрэбиэркэлээһин саҕаланна. Нэһилиэнньэлээх пууннарга бэлэмнэнии үлэлэрэ эмиэ саҕаланнылар», — диэн Айсен Сергеевич быһааран биэрдэ.

Саха сиригэр улахан өрүстэргэ хараардыы үлэтэ уонна муус хардаҕына ону дэлби тэптэрэр тэриллэри аҕалыы саҕаламмыт. Эрдэтээҥҥи ааҕыынан 24 муниципальнай тэриллиигэ 123 нэһилиэнньэлээх пууну сааскы уу ылыан сөп.  Билигин мууһу кэбирэтии үлэтэ 77 учаастакка барар.

Ил Дархан Айсен Николаев быһаарбытынан быйыл сааскы халаан уута куттала суох ааһарын хааччыйар инниттэн 190 мөл. солк (федеральнайтан 70,6 мөл. солк., өрөспүүбүкэ бүддьүөтүттэн 119,5 мөл. солк.) тыырыллыбыт.

Юрий Трутнев мунньаҕы түмүктүүрүгэр, эппиэттээх федеральнай миниистирдэргэ уонна  Уһук Илиҥҥи уокурук эрэгийиэннэрин салайааччыларыгар туһаайан, сааскы халаан этэҥҥэ ааһарыгар уонна ойуур баһаарын утары сөптөөх миэрэни ыларга болҕомтону ууралларыгар сорудахтаата.