Улахан Сахаар

Мин бүгүн убайбын ахтан-санаан турдум. Биирдэ даҕаны кыыһыран көрдөрбөтөх киэҥ көҕүстээх киһи этэ.

Аҕатын араспаанньатын ылан Босиков Захар Сергеевич — Улахан Сахаар диэн этэ. Мин ийэбинээн бииргэ төрөөбүт оҕолор, бииргэ иитиллэн улааппыттар. Кини «Чэ, бээ» диэн сөбүлээн туттар тыллааҕа. Оччолорго биһиги эдэр, омуннаах дьон, тугу барытын сонно тута оҥорон бүтэрэн кэбиһээри турунарбыт. Ону убайбыт Улахан Сахаар: «Чэ, бээ», — диэн уоскутан кэбиһэрэ. Тута уоскуйан хааларбыт. Уонна барытын былааннаан, сааһылаан үлэлииргэ ылсыһарбыт. Онон ити икки тыл биһиэхэ элбэҕи быһаарара.

Кини бу олохтон эрдэ барбыта. 50 сааһын аҕыйах сыл ааһан баран. Үлэтин тырахтарыыһынан саҕалаабыта. Окко үлэлииргэ анаммыт араас мааркалаах саҥа тиэхиньикэни өрөспүүбүлүкэ салалтата биһиэхэ, Бээдигэ ыытара. Алаастара, ходуһалара көнө диэннэр. Ону барытын үчүгэй мэхэньисээтэр диэн убайбар туттаран боруобалаталлара. Окко хайдаҕын быһаартараллара.

Түгэнинэн туһанан манна сыһыары тутан аҕыйах тылынан ахтан аастахха, Кыра Сахаар атын улуус кыыһын кэргэн ылан, онно баран олохсуйбуттара. Үлэтин сопхуос оробуочайыттан саҕалаан баран, сопхуос дириэктэригэр тиийэ үүммүтэ, тыа хаһаайыстыбатын туйгуна буолбута. Кэлин нэһилиэгэр баһылыгынан талыллан үлэлээбитэ. Икки уоллаах. Кинилэр улаатаннар оҕо-уруу бөҕөтө, бэйэлэрэ ыаллар аҕалара буолан олороллор. Улахан дуоһунастарга үлэлииллэр.

Оттон бу ахтыыбар төнүннэххэ, улахан убайым Улахан Сахаар нэһилиэк бастыҥ мэхэньисээтэрэ уонна мэхээнньигэ этэ. Кэлин наар мэхээнньигинэн үлэлээбитэ. Нэһилиэгин аатытттан олохтоох сэбиэккэ хаста даҕаны депутатынан талылла сылдьыбыта. Коммунистическай үлэ удаарынньыга, бастыҥ мэхэньисээтэр, Социалистическай куоталаһыы кыайыылааҕа аатын хаста даҕаны ылбыта. Хас бырааһынньык аайы чиэс-бочуот бөҕө буолара. Грамота уонна да атын элбэх наҕараадалары ылара. Үлэтигэр үрдүк көрдөрүүтүн иһин Крымҥа баран сынньанан кэлбитэ. От үлэтигэр үрдүк көрдөрүүтүн иһин массыына пуондатынан наҕараадаламмыта.

Дьэ, итинник киһи этэ, мин убайым Улахан Сахаар. Мин өссө оскуолаҕа киириэм инниттэн киниэхэ тыраахтарыгар олорсорбун өйдүүбүн. Онтон бэһис кылаастан саҕалаан сайыҥҥы кэмҥэ киниэхэ тырахтарыыс көмөлөһөөччүтүнэн, бырысыапсыгынан ананан от оҕустарыытыгар иккис киһинэн сылдьыбытым. Уруултан төбөм нэһиилэ быгар киһи косилка хотуурун кыайан сытыылаабат этим. Ону барытын убайым бэйэтэ оҥороро. Оччолорго от үлэтигэр үлэлээбиттэргэ хамнастарын таһынан өссө эбии төлөбүр диэн ааттаан от биэрэллэрэ. Биһиги ол отунан сүөһүлэрбитин аһатарбыт. Миигин ити курдук кыра сааспыттан убайым тиэхиньикэҕэ сыһыаран, аны 16 сааспар тыраахтары ыытар права ылбытым. Бэйэбэр сайынын окко үлэлиир «Беларус» тыраахтары туттарбыттара. Онтон 18 сааспар Дүпсүн сопхуос Бээдитээҕи отделениетыгар ананан кэлбит ДТ 75 мааркалаах собуоттан субу тахсыбыт курдук саҥа тыраахтары туттаран кэбиспиттэрэ. Итиннэ барытыгар убайым үтүөтэ-өҥөтө улахан. Мин кыра эрдэхпиттэн киниэхэ сыстан тиэхиньикэни баһылаабыппын сопхуос салалтата көрө-истэ сырыттаҕа. Ол иһин, үлэлиир кыахтаах буолбут диэн саҥа тыраахтары биэрдэхтэрэ.

Аны манна даҕатан эттэхпинэ, убайым илиитигэр күүстээх этэ. Ону кимиэхэ даҕаны биллэрбэтэҕэ. Биирдэ уу кытыытыгар оҕустаран истэхпитинэ, тыраахтарбыт тиһилигэ быстан, субуллан хаалла. Бадараан бөҕө. Убайым ону соҕотоҕун соһон, көтөҕөн, оҥорон баран салгыы үлэлээбиппит. Ити эттэххэ дөбөҥ. Дьиҥэр, тыраахтар тиһилигэ туоннанан ыйааһыннаах. Ону бадарааннаах сиргэ соҕотоҕун соһон таһааран олордор ыарахан буолуо. Сууна сырыттаҕына көрдөххө, былчыҥнаах, иҥиир ситии киһи этэ. Өссө биири эттэххэ, фокус көрдөрөрө. Ол талаанын сайыннарбатаҕа кыһыылаах эбит. Онтон да атын араас талаана элбэх буолара. Түгэн тосхойдоҕуна, аныгы сырыыга ол туһунан сырдатыам.

Иван Сивцев — Бээди

Хаартыскалар: Сергей Босиков тиксэриилэрэ