Улуу Кыайыы 80 сылынан Ил Дархан Айсен Николаев эҕэрдэтэ

Ытыктабыллаах Саха сирин олохтоохторо!

Күндү Аҕа дойду Улуу сэриитин бэтэрээннэрэ, тыыл үлэһиттэрэ уонна сэрии оҕолоро! Ытыктабыллаах Саха сирин олохтоохторо!

Бүгүн Арассыыйаҕа уонна аан дойдуга улууканнаах бырааһынньыгы — фашистскай Германияны албан ааттаах Кыайыы 80 сылын бэлиэтиибит.

Ийэ дойдубут тутулуга суох буолуутун уонна көҥүлүн хаанын тоҕон туран турууласпыт улуу көлүөнэ устуоруйаҕа киирбит Улуу Кыайыыны 1945 сыл ыам ыйын 9 күнүгэр ситиспитэ. Өстөөх кыргыһыы хонуутугар биһиги дьоммут сөҕүмэр дьоруойдуу быһыытыгар, тыылга күнү-түүнү аахсыбат үлэтигэр кэтиллибитэ. Халабырдьыттары утары охсуһууга бэйэни харыстаммат буолуу маннык холобурун икки атахтаах өссө билэ илигэ. Аан дойдуну нацизмтан босхолуурга, Ийэ дойдубут көҥүлүн уонна тутулуга суох буолуутун туһугар эрэйи-муҥу эҥэринэн тэлэн Кыайыыны аҕалбыт аҕа көлүөнэбитинэн биһиги муҥура суох киэн туттабыт.

Аҕа дойду Улуу сэриитэ Арассыыйа хас биирдии дьиэ кэргэнин таарыйан ааспыта. 1418 күн салҕанан барбыт сэрии 27 мөлүйүөнтэн тахса сэбиэскэй киһи сырдык тыынын былдьаабыта.

Биһиги сүрэхпитигэр Кыайыы туһугар олохторун кэрэйбэтэх фронтовиктар көлүөнэлэригэр махталбыт өрүү тыыннаах буолуоҕа. Москва, Ленинград, Ржев, Сталинград аннынааҕы кырыктаах кыргыһыыларга, Курскай Дугаҕа уонна Днепргэ, Сэбиэскэй Сойуус сирин-уотун уонна Европа дойдуларын босхолуурга Саха сириттэн барбыт 26 тыһыынчаттан тахса буойун олоҕун толук уурбута.

Сэрии сылларыгар Саха сирин буойуннара өстөөҕү кытта дьоруойдуу охсуһуулара үйэлэргэ албан аатырбыта. Сүүрбэ түөрт киһиэхэ Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойун үрдүк аата иҥэриллибитэ, биэс киһи Албан аат үс уордьанынан наҕараадаланан бу уордьан толору кавалерынан буолбута. Саха сирин буойуннара өстөөҕү үлтүрүтүһэн Берлиҥҥэ тиийбиттэрэ, Рейхстаг эркиннэригэр уонна колонналарыгар сурук-бичик хаалларбыттара. 1945 сыл бэс ыйын 24 күнүгэр ыытыллыбыт Кыайыы Параадын кыттыылаахтарын ортотугар Саха сирин 14 буойуна баара.

Нацистары хос моонньохторо буолбут Европа бары судаарыстыбалара хааччыйбыттара, сэбилээбиттэрэ. Тыылга хаалбыт дьахталлар, эрдэҕэс оҕолор уонна кырдьаҕастар хараҥалаах сырдыгы ыпсарар сүҥкэн үлэлэринэн бу сүдү күүһү үлтүрүппүттэрэ. Кинилэр бэйэни харыстаммат үлэлэрин үйэтитэн үгүс куоракка “Килбиэннээх үлэ куората” бочуоттаах аат иҥэриллибитэ. Сэрии сылларыгар Саха сирин бүттүүнэ “Барыта фронт туһугар, барыта Кыайыы туһугар!” девиһинэн олорбута. Саха сирин олохтоохторо дойдуга көмүһү, сүлүүдэни, хорҕолдьуну, чоҕу хостууллара, күндү түүлээҕи, балыгы бултууллара, тааҥкалар холуонналарын, торпедалаах катердары уонна сөмөлүөттэри тутарга үбү-харчыны хомуйаллара, “АЛСИБ” салгын трассата харыыта суох үлэлиирин хааччыйаллара. Саха сирэ Ийэ дойдубут бигэ тыыла, эрэллээх эркинэ буолбута. Дьокуускайынан уонна Алданынан — албан ааттаах икки куораппытынан биһиги киэн туттабыт.

Бу бырааһынньык күн ураты махталбытын Ийэ дойдуларын саа-саадах тутан көмүскүү сылдьар анал байыаннай дьайыы байыастарыгар — кыайбыт көлүөнэ сиэннэригэр уонна хос сиэннэригэр аныыбыт. Арассыыйа олохтоохторо фашизмы утары охсуһууга национальнай лиидэрбит Владимир Владимирович Путин тула түмүстүлэр. Саха сирин 11 хорсун уолугар Арассыыйа Федерациятын Дьоруойун үрдүк аата иҥэрилиннэ, тыһыынчанан байыаспыт судаарыстыба үрдүк наҕараадаларын ылла.

Кыайыы күнэ биһиги дойдубутугар, дойдубут бары олохтооҕор, хас биирдиибитигэр — ытык бырааһынньык. Ордук чуолаан — Бэрэсидьиэммит дойдуга биллэрбит Аҕа дойдуну көмүскээччи, Саха сиригэр Ийэ дойдуну көмүскээччи сылыгар бэлиэтэнэр Улуу Кыайыы 80 сылыгар. Саха сиригэр олорор Аҕа дойду Улуу сэриитин хас биирдии кыттыылааҕар “Саха Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах гражданина” үрдүк аат иҥэрилиннэ. Бу — Кыайыыны аҕалбыт көлүөнэҕэ биһиги муҥура суох махталбыт биир сэмэй бэлиэтэ. Кинилэр икки атахтаах иннигэр оҥорбут үтүөлэрэ тугунан да сыаналаммат, туохха да тэҥнэммэт.

Бүгүн өрөспүүбүлүкэбитигэр Кыайыы күнүн Аҕа дойду Улуу сэриитин бэтэрээннэрин уонна кыттыылаахтарын кытары тэҥҥэ бэлиэтиирбит барыбыт дьолбут дии саныыбын. Кинилэр — биһиги дьиҥнээх дьоруойдарбыт. Кинилэргэ сиргэ диэри сүгүрүйэбит.

Күндү Саха сирин олохтоохторо! Улуу Кыайыы 80 сылын бэлиэтиир өрөгөйдөөх күн эһиэхэ эйэни, чэгиэн доруобуйаны, ситиһиилэри, үтүөнү-сырдыгы, дьолу-соргуну баҕарабын.
Сэрии хонуутугар охтубут буойуннарга үйэлэргэ албан аат! Туругурдун Кыайыыны аҕалбыт норуот! Туругурдун Улуу Арассыыйа!

Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 80 сылынан!

Айсен НИКОЛАЕВ,
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана.