Улууспут киэн туттуута— Сүүрүк Балбаара

Сунтаар улууһун бочуоттаах гражданина, Сунтаар, Сиэйэ, Түбэй Дьаархан нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо, Гражданскай килбиэн аат бэлиэ хаһаайына, СӨ доруобуйа харыстабылын туйгуна Варвара Макарова төрөөбүт улууһугар эрэ буолбакка, бүттүүн Саха Сирин киэн туттуута буолар.

Успуорт эйгэтигэр сүүрүк быһыытынан Арассыыйаҕа бэтэрээннэргэ киэҥник биллэр. Билигин бочуоттаах да сынньалаҥҥа олордор, таптыыр дьарыгынан дьарыктанан, пааркаҕа хаалыыктаах хаамыынан хаамар. 2019 сыллаахха Москваҕа аан дойду Куубагын хаалыктаах хаамыы күрэҕэр призера.

Бүгүн биһиги ааҕааччыларбытыгар кини олоҕун саамай умнуллубат түгэннэриттэн уонна наһаа муҥкук, сэмэй буолууттан, сорох ардыгар дьылҕа биэрэ сатыыр, өрө тардар түгэннэриттэн хайдах аккаастанан, билигин онтон мунчаара саныырын Варвара Григорьевна маннык кэпсээтэ.

Кини төрөөбүт нэһилиэгэр оскуола кэнниттэн борооску көрөөччүнэн үлэлии сырыттаҕына, Аар тайҕа аатырбыт ырыаһыта, САССР ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ С.А. Зверев хаста да ыччаттары үҥкүүгэ үөрэтэ сылдьан, ансаамбылыгар ыҥыра сатаабытын, көрө сылдьар ньирэйдэрин быраҕан бардахпына үлэм тохтоон хаалыа диэн аккаастаммыт. Ону таһынан Сергей Афанасьевичтан наһаа саллар эбит, ол иһин улуу «Сибиэрэп» ансаамбылыгар ыҥырыллан баран,билигин кыттыбатаҕыттан кэмсинэр. Улуу киһи таба көрөн ыҥырбытын бу хас да сыл ааспытын кэннэ, анааран, толкуйдаан баран, сыыһа да аккаастаабыппын диэн кэмсинэр. Онон туох эрэ дьоҕурдаах буоллаххытына, итинник түгэннэртэн мүччү түһүмэҥ диэн сүбэлиир.

Дьокукскай куоракка медучилищены бүтэрээт, дойдутугар Ыгыаттаҕа медпууҥҥа ананан үлэлээбитэ. Оччолорго үлэлииргэ олус ыарахаттардаах этэ. Үлэҕэ бэриниилээх,идэтигэр сыстаҕас буолан, миэдик быһыытынан биир дойдулаахтарын убаастабылын бастакы сырыыттан ылбыта. Элбэх ийэни төрөппүтэ. Урут миэстэтигэр дьахталлар оҕолоноллоро, киин балыыһаҕа мэнээк барбат этилэр.

Варвара Григорьевна бу ыарахан идэҕэ биирдэ да сыыһа туттубатаҕа. Айыыһыта батыһа сылдьан көмөлөһөрүн курдук, барыта сатанан иһэрэ. Оччотооҕу оройуоннааҕы сэбиэт бэрэссэдээтэлэ К.Е. Ивановка туруорсан, Элгээйи сопхуос Ыгыаттаҕа саҥа балыыһа дьиэтин туттарбыта. Ол дьиэ билигин да баар. Салгыы баанньык туттарбыта. Сүрүн идэлээх үлэтин таһынан, нэһилиэк уопсастыбаннай үлэтигэр көхтөөхтүк кыттара. Ол иһин сытыы-хотуу үлэһит кыыһы хомсомуол тэрилтэ сэкииритээринэн солбуйааччынан талбыттара. Нэһилиэк Сэбиэтин хас да ыҥырыылаах дьокутаатынан быыбардаммыта. 1970 сыллаахха Ленин сүүс сыллаах үбүлүөйдээх мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Бириэмэтигэр бу улахан наҕараада этэ. Маны таһынан Сунтаар улууһун чиэһин хайыһар чөмпүйэнээтигэр өрөспүүбүлүкэҕэ кэлэн хаста да көмүскээбитэ. Ийэтигэр сүрүн тирэх көмөлөһөөччү этэ. Күһүн өрүскэ сыалыһардыыра. Уу кытыытыгар сыталларын дөйүтэн ылара. Күһүнүн кустуур этэ. Саас туунан элгээнтэн андаатардыыра. Күһүн куобахха тиргэлиирэ.

Биэс сыл үлэлээбитин кэннэ, оройуоннааҕы баартыйа райкомун сэкиритээрэ Н.Д. Гурьев ыҥыран ылан, Элгээйи сопхуоска босхоломмут хомсомуол сэкиритээринэн үлэлииргэ мэктиэлиирин эппитэ. Миэдик идэбин бырахпаппын диэн кыккыраччы аккаастаабыта. Биир ый буолан баран эмиэ ыҥыран, сүбэ быһыытынан эппитин истэ да сатаабатаҕа. Инникитин Хабаровскайга Үрдүкү бартыыйынай оскуолаҕа үөрэнэ ыытарга, кыах биэрэллэрин эппитин, төрүт ылымматаҕа. Билигин санаатаҕына, эдэр ыччаттары үүннэрэн, салалта үлэтигэр тардалларын өйдөөбөтөх. Кэлин сааһыран баран, бастакы сэкиритиээр ыллыктаах этиитин ылымматаҕыттан хомойор.

Биэлсэрдии сылдьан балтыларын үөрэттэрээри, оҕолор сайыҥҥы сынньалаҥнарыгар лааҕырга хаста да, сайын уоппускатын кэмигэр начаалынньыктаабыта, биэлсэрдээбитэ.

Варвара Григорьевна 45 сааһыттан сүүрэр баҕатын толорон, уола биэс саастааҕар кыралаан эрчиллэн барбыта. Өрөспүүбүлүкэҕэ ыытыллар күрэхтэргэ кросска, сүүрүүгэ кыттар буолбута. 1991-1992 сылларга Краснодарга Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр сахалар тиийэн бастакы ,үһүс миэстэлэри ылбыттара. Табалар курдук сүүрэр эбиккит диэн олус сөхпүттэрэ уонна уобаластааҕы хаһыакка Варвара Григорьевнаны хайҕаан суруйбуттара. Королев куоракка бэтэрээннэргэ полумарафоҥҥа кыттан, успуорт маастарын нуорматын толорбута. Салгыы Лужники, Европа марафоннарыгар кыттыбыта. Манна барытыгар бэйэтин үбүнэн-харчынан баран кыттара. Бэйэтин биир санаалаахтара Мэҥэ Хаҥаластан М.Неустроева, Ньурбаттан И.Софронова буоланнар, 12 сыл устата Европа күрэхтэригэр кыттыбыттара. Туох да тириэньэрэ суох, бэйэтин дьулуурунан, баҕатынан сүүрүүгэ элбэҕи ситиспитэ.

Маны таһынан Варвара Григорьевна улууһугар 15 сыл устата чөл олоҕу нэһилиэктэринэн көҕүлээн сылдьыыны тэрийбитэ. Успуорт маастара И.Г. Архипов,СӨ Култууратын үтүөлээх үлэһитэ М.И. Егорованы илдьэ сылдьан норуоту көҕүлээбиттэрэ. Нэһилиэктэргэ сылдьан успуорт араас көрүҥэр маастар кылаастары ыыппыттара, кэнсиэр көрдөрөллөрө. Нэһилиэк дьоно олус астыналлара.

Тэлэбиисэргэ, араадьыйаҕа көстөр ааатырбыт сүүрүктэри илэ көрсөллөрүттэн дьоллоноллоро.
Куоракка билигин кэлэн олохсуйан олорор. Нэдиэлэ үс күнүгэр бассейҥҥа сөтүөлүүр, пааркаҕа хаалыктаах хаамар ,тренажерга эрчиллэр, стадиоҥҥа сүүрэр. Чөл олоҕу пропагандалааччы быһыытынан үөрэх тэрилтэригэр, профилакторийдарга, уокуруктаргар күүтүүлээх ыалдьыт. Кэргэнэ Усман Афанасьевич дуобакка хандьыдаат. Дуобат күрэҕин мэлдьи көҕүлээн ыытар этэ. Тутуу инженерин быһыытынан өр сылларга таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.

Улахан кыыстара Ульяна, Наташа хайыһарынан дьарыктаммыттара. Егор дуобатчыт. Оттон Полина ийэтин суолунан сүүрүүнү талбыта. Саха сирин успуорт оонньууларыгар, «Манчаары оонньууларын» спарткиадатыгар улууһун чиэһин көмүскээбитэ ыраатта. Быйыл Тааттаҕа улууһун чиэһин көмүскээри дьарыктана сылдьар. Аны күһүн Саха сиригэр Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр 100 км дистанцияҕа кыттыахтаах. 2024 сыллаахха Түүҥҥү Дьокуускай полумарафонугар абсолютнай чөмпүйүөнэн буолбута. Өймөкөөҥҥө «Полюс холода» норуоттар икки ардыларынааҕы марафоҥҥа 21 км абсолютнай чөмпүйүөнүнэн буолбута . Быйыл Өймөкөөҥҥө 50 км бастаабыта. Учспуорка норуоттар икки ардыларынааҕы маастар нуорматын толорбута. Онон Варвара Григорьевна кыыһыгар эрэллээх.

Быйыл улууспутугар улуу ырыаһыппыт, тойуксуппут С.А.Зверев-Кыыл Уола биир дойдулааҕар, эрэлин уурбут ыччата Варвара Григорьевна миэдик, спортсмен,ч өл олоҕу тарҕатааччы быһыытынан биһиги холобурга сылдьар киэн туттуубут буолар. Өссө да уһуннук, этэҥҥэ сылдьаргар баҕарабыт!

Марта Николаева